Po co są znaki interpunkcyjne?

Po co są znaki interpunkcyjne?

1. Uczniowie czytają w grupach fragment powieści Henryka Sienkiewicza, W pustyni i w puszczy (np. ten niżej z: https://wolnelektury.pl) i zaznaczają użyte w tekście znaki interpunkcyjne. Z zakreślonych znaków wyłoni się prawdopodobnie grupa 10 znaków interpunkcyjnych używanych w języku polskim.

— Wiesz, Nel — mówił Staś Tarkowski do swojej przyjaciółki, małej Angielki — wczoraj przyszli zabtie (policjanci) i aresztowali żonę dozorcy Smaina i jej troje dzieci — tę Fatmę, która już kilka razy przychodziła do biura do twojego ojca i do mego.

Nel podniosła swe zielonawe oczy na Stasia i zapytała na wpół ze zdziwieniem, a na wpół ze strachem:

— Wzięli ją do więzienia?

— Nie, ale nie pozwolili jej wyjechać do Sudanu i przyjechał urzędnik, który jej będzie pilnował, by ani krokiem nie wyruszyła z Port‑Saidu.

— Dlaczego?

Staś, który kończył rok czternasty i który swą ośmioletnią towarzyszkę kochał bardzo, ale uważał za zupełne dziecko, rzekł z miną wielce zarozumiałą:

— Jak dojdziesz do mego wieku, to będziesz wiedziała wszystko, co się dzieje nie tylko wzdłuż kanału, od Port‑Saidu do Suezu, ale i w całym Egipcie. Czy ty nic nie słyszałaś o Mahdim?

— Słyszałam, że jest brzydki i niegrzeczny.

Chłopiec uśmiechnął się z politowaniem.

— Czy jest brzydki — nie wiem. Sudańczycy utrzymują, że jest piękny. Ale powiedzieć, że jest niegrzeczny, o człowieku, który wymordował już tylu ludzi, może tylko dziewczynka ośmioletnia, w sukience, ot! takiej — do kolan!

— Tatuś mi tak powiedział, a tatuś wie najlepiej.

— Powiedział ci tak dlatego, że inaczej byś nie zrozumiała. Do mnie by się tak nie wyraził. Mahdi jest gorszy niż całe stado krokodyli. Rozumiesz? Dobre mi powiedzenie: „niegrzeczny”, tak się mówi do niemowląt.

Lecz ujrzawszy zachmurzoną twarz dziewczynki umilkł, a potem rzekł:

— Nel! wiesz, że nie chciałem ci zrobić przykrości; przyjdzie czas, że i ty będziesz miała czternasty rok. Obiecuję ci to na pewno.

(…)

Smainowi chodzi teraz o to, by wydostać z Egiptu żonę i dzieci, toteż gdy Fatma, która widocznie z góry wiedziała, co zrobi Smain, chciała cichaczem wyjechać z Port‑Saidu, rząd aresztował ją teraz razem z dziećmi.

— A co rządowi przyjdzie z Fatmy i jej dzieci?

— Rząd powie Mahdiemu: „Oddaj nam jeńców, a my oddamy ci Fatmę…”

2. Uczniowie w grupach uzupełniają tabelę, do której nauczyciel już wprowadził graficzne znaki interpunkcyjne występujące w czytanym fragmencie tekstu.Zadaniem uczniów jest wpisanie w drugiej kolumnie tabeli nazwę znaku [na niebiesko prawdopodobne odpowiedzi uczniów], a potem uzupełnienie kolumny.

3. Co wiem o znaku? W tabeli niżej sposób pogrupowania znaków, ich kolejności będzie przydatny w 3. części ćwiczenia.

3. Uczniowie sami lub w grupach uzupełniają kolumnę 4 i 5 (jeśli grupa mocniejsza językowo) – tabela niżej. Jeśli grupa słabsza, to wykonują zadanie z nauczycielem, odwołując się do funkcji danego znaku we fragmencie powieści Henryka Sienkiewicza, W pustyni i w puszczy.

4. Uczniowie otrzymują fragment poematu Adama Mickiewicza, Pan Tadeusz (źródło: https://wolnelektury.pl), bez podanych znaków przestankowych. Zadaniem uczniów będzie wprowadzenie odpowiednich znaków interpunkcyjnych do tekstu. Po ukończeniu zadania uczniowie porównują z tekstem oryginalnym i wyjaśniają charakter i funkcje danego znaku.

Tekst do ćwiczenia

Kuchcik stuknął doń w okno kota spostrzeżono

Kot wykradłszy się z łozy prześmignął po łące

I wskoczył w sad pomiędzy jarzyny wschodzące

Tam siedzi wystraszyć go łacno z rozsadniku

I uszczuć postawiwszy charty na przesmyku

Bieży Asesor ciągnąc za obróż Sokoła

Pośpiesza za nim Rejent i Kusego woła

Wojski obu z chartami przy płocie ustawił

A sam się z placką muszą do sadu wyprawił

Depcąc świszcząc i klaszcząc bardzo zwierza trwoży

Szczwacze trzymając każdy charta na obroży

Ukazują palcami skąd zając wyruszy

Cmokają z cicha charty nadstawiły uszy

Wytknęły pyski na wiatr i drżą niecierpliwie

Jak dwie strzały złożone na jednej cięciwie

Wtem Wojski krzyknął Wyczha Zając smyk zza płotu

Na łąkę charty za ni i wnet bez obrotu

Sokół i Kusy razem spadli na szaraka

Ze dwóch stron w jednej chwili jak dwa skrzydła ptaka

I zęby mu jak szpony zatopili w grzbiecie

Tekst oryginalny

Kuchcik stuknął doń w okno: kota spostrzeżono!

Kot, wykradłszy się z łozy, prześmignął po łące

I wskoczył w sad pomiędzy jarzyny wschodzące;

Tam siedzi: wystraszyć go łacno z rozsadniku

I uszczuć, postawiwszy charty na przesmyku.

Bieży Asesor, ciągnąc za obróż Sokoła;

Pośpiesza za nim Rejent i Kusego woła.

Wojski obu z chartami przy płocie ustawił,

A sam się z placką muszą do sadu wyprawił.

Depcąc, świszcząc i klaszcząc, bardzo zwierza trwoży;

Szczwacze, trzymając każdy charta na obroży,

Ukazują palcami, skąd zając wyruszy,

Cmokają z cicha; charty nadstawiły uszy,

Wytknęły pyski na wiatr i drżą niecierpliwie,

Jak dwie strzały złożone na jednej cięciwie.

Wtem Wojski krzyknął: «Wyczha!» Zając smyk zza płotu

Na łąkę; charty za nim; i wnet bez obrotu

Sokół i Kusy razem spadli na szaraka

Ze dwóch stron w jednej chwili, jak dwa skrzydła ptaka,

I zęby mu jak szpony zatopili w grzbiecie.