Podbój Europy przez Stalina i Hitlera
Wprowadzenie
Historia powszechna XX wiekuWspomnienia gen. Charles’a de Gaulle’a
Gdy we wrześniu 1939 roku rząd francuski, za przykładem rządu angielskiego, zdecydował się przystąpić do wojny rozpoczętej już w Polsce, nie miałem najmniejszej wątpliwości, że powziął tę decyzję, ulegając złudzeniu, iż Francja, mimo stanu wojny, nie będzie musiała toczyć poważnych walk [...], nie dziwiłem się bynajmniej, widząc jak nasze zmobilizowane wojska trwały w bezczynności, podczas gdy Polska została rozbita w ciągu dwóch tygodni przez niemieckie Panzerdivisionen i eskadry Luftwaffe. Gdy siły przeciwnika niemal w całości były zaangażowane nad Wisłą, nie zrobiliśmy w istocie nic, aby wyeliminować Włochy, stawiając je przed alternatywą inwazji francuskiej lub udzielenia nam gwarancji swej neutralności. Wreszcie nie zrobiliśmy nic, aby zrealizować natychmiastową łączność z Belgią, osiągając Liege i Kanał Alberta.
Wspomnienia gen. Bernarda Montgomery’ego
We wrześniu 1939 roku armia brytyjska absolutnie nie była w stanie prowadzić poważnej wojny na kontynencie europejskim. Już od dawna postanowiono, że w razie ponownej wojny z Niemcami brytyjski wkład w obronę Zachodu będzie polegał głównie na działaniach marynarki wojennej i sił powietrznych. Jak mógł poważnie myślący polityk wyobrazić sobie, że w wypadku wojny światowej Wielka Brytania uniknie wysłania wojsk lądowych, aby walczyły ramię w ramię z Francuzami, trudno jest zrozumieć [...].
Wspomnienia Winstona Churchilla
Francja i Wielka Brytania z niewzruszonym spokojem obserwowały, jak cała potęga niemieckiej machiny wojennej w ciągu kilku tygodni niszczy i podporządkowuje sobie Polskę. Doprawdy Hitler nie miał na co się uskarżać.
Wspomnienia gen. Heinza Guderiana
Znaliśmy Francuzów z pierwszej wojny światowej i szanowaliśmy ich jako mężczyzn dzielnych i dzielnych żołnierzy, którzy bronili swojego kraju z nieugiętą energią. Nie wątpiliśmy, że i teraz wykażą tę samą postawę. Jeżeli chodzi o francuskie Naczelne Dowództwo, to byliśmy zdumieni, że nie skorzystało ono z okazji do działań zaczepnych we wrześniu 1939, gdy siły armii niemieckiej, a w szczególności wszystkie wojska pancerne, były związane w Polsce. Nie mogliśmy wtedy zrozumieć przyczyn tej powściągliwości. Można było co najwyżej snuć na ten temat pewne domysły. Dowództwo francuskie budziło zdumienie i nasuwały się przypuszczenia, że we Francji być może łudzono się, iż uda się uniknąć poważnej kampanii wojennej. Ta bezczynność poniekąd Francuzów w ciągu zimy 1939/40 nasuwała wniosek, że po stronie francuskiej wojna nie budzi wielkiego entuzjazmu. Z tego wszystkiego można było wydedukować, że planowe i znienacka przeprowadzone uderzenie wielkich sił pancernych przez Sedan na Amiens i wybrzeże Atlantyku głęboko ugodzi skrzydło armii nieprzyjacielskich maszerujących do Belgii, że przeciwnik nie ma dostatecznych odwodów, aby je odeprzeć, i że wskutek tego rokuje ono wielkie widoki powodzenia.
Antoni Czubiński, Historia powszechna XX wieku, Warszawa 2003, s. 300.
Oceń, czy z przedstawionych wspomnień wynika, że wojnę można było łatwo stłumić, gdyby tylko sojusznicy Polski wywiązali się ze swoich zobowiązań. Uzasadnij swoją opinię.
Wojna zimowa i pozostałe zdobycze radzieckie
W czasie, gdy Adolf Hitler skierował swoje wojska do Polski i planował działania w Europie Zachodniej, agresywne kroki podjął jego sojusznik – Józef Stalin.
Radziecki dyktator postanowił przede wszystkim przejąć kontrolę nad państwami nadbałtyckimi. Było to zgodne z wcześniejszymi ustaleniami podpisanymi z Niemcami.
Wskaż daty podpisania wspomnianych porozumień.
- 23 sierpnia i 29 września 1939 roku.
- 17 września i 19 września 1939 roku.
- 20 września i 28 września 1939 roku.
Przypomnij, jak miał wyglądać podział strefy wpływów w krajach bałtyckich, ustalony między Niemcami i ZSRR, w poszczególnych układach.
ZSRR zawarł układy sojusznicze: 28 września 1939 roku z Estonią, 5 października z Łotwą, a 10 października z Litwą. Umowy przewidywały wkroczenie wojsk radzieckich na teren państw bałtyckich. Siły militarne stopniowo przejmowały kontrolę nad ważniejszymi punktami tych państw. Natomiast później zastosowano kazus sprawdzony już w Polsce. W 1940 roku w państwach bałtyckich przeprowadzono wybory, których podstawę stanowiło radzieckie prawo wyborcze. W efekcie propagandy, zastraszania i fałszowania wyników frekwencja wyborcza wyniosła ponad 90%, a prawie wszyscy głosujący okazali się zwolennikami komunistów. Wybrane w ten sposób ciała ustawodawcze zgłosiły chęć włączenia dotychczas samodzielnych państw w skład ZSRR. Przyłączenie tych terenów stało się początkiem deportacjideportacji miejscowej ludności w głąb Związku Radzieckiego.
Po sukcesie związanym z podporządkowaniem państw bałtyckich Stalin postanowił uzależnić od ZSRR również Finlandię. Ze względu na to, że granica fińska przebiegała około 23 km od Leningradu i blisko ważnego szlaku komunikacyjnego, czyli linii kolejowej Leningrad‑Murmańsk, zaproponował rządowi fińskiemu wymianę terytoriów. Problem polegał jednak na tym, że w zamian za zamieszkane i gospodarczo rozwinięte obszary fińskie ZSRR oferował rejony leśne. Finlandia nie wyraziła na to zgody, dlatego została oskarżona o ataki artyleryjskie na teren ZSRR. Wystosowano wobec niej ultimatum. Z inicjatywy Stalina i przy jego poparciu fińscy komuniści utworzyli konkurencyjny rząd z Otto Kuusinenem na czele. Nowy rząd ogłosił przekształcenie Finlandii w republikę socjalistyczną i poprosił Radę Najwyższą ZSRR o przyjęcie Ludowej Republiki Finlandii w skład radzieckiego państwa.
Napisz, kto stoi obok Otto Kuusinena i kto podpisuje traktat.
Drugi z prawej stoi .........................., a traktat podpisuje .........................................
Poparcie dla komunistów było jednak w Finlandii niewielkie. Większość społeczeństwa opowiedziała się za prawowitym rządem, który postanowił stawić opór armii radzieckiej. Doszło do regularnych działań zbrojnych, które ujawniły słabość Armii Czerwonej. Małe państwo przez ponad cztery miesiące stawiało zacięty opór Armii Czerwonej. Finlandia uzyskała też wsparcie dyplomatyczne ze strony państw zachodnich. Problem fiński był dyskutowany na forum Ligi Narodów. Organizacja uznała ZSRR za agresora i potępiła jego działania, wykluczając ze swoich szeregów.
Przypomnij, czy wcześniej jakikolwiek kraj został wykluczony z Ligi Narodów w związku z nieprzestrzeganiem ustalonych przez nią zasad.
- To był jedyny przypadek.
- Wykluczono Włochy i Niemcy.
- Wykluczono Japonię.
Finlandię wspierano militarnie. Zorganizowano również korpus ekspedycyjny, w którego przygotowanie zaangażował się polski rząd emigracyjny. Z sąsiadujących z Finlandią krajów przybyli ochotnicy.
Wyjaśnij, dlaczego zarówno państwa zachodnie, jak i kraje sąsiadujące z Finlandią chciały udzielić wsparcia Finom.
Czy agresja radziecka mogła wpłynąć na późniejszą decyzję Finlandii o przystąpieniu do sojuszu z Niemcami? Uzasadnij odpowiedź.
Wykorzystaj internet jako źródło wiedzy i odpowiedz na pytanie: co mogło wpłynąć na problemy ZSRR w pokonaniu Finlandii?
- Brak doświadczonych dowódców w Armii Czerwonej.
- Świetne wyszkolenie i przewaga liczebna armii fińskiej.
- Fakt, że działania toczyły się podczas ostrej zimy.
- Lepsza znajomość (przez Finów) terenu, na którym toczyły się walki.
- Nowoczesny sprzęt wojskowy będący w posiadaniu armii fińskiej.
- Linia fortyfikacji na granicy z ZSRR (tzw. linia Mannerheima).
Stalin wysłał dodatkowe siły, zmienił też dowództwo. Z kolei wyczerpały się zapasy Finlandii i możliwości stawiania przez nią oporu. Wskutek tego w lutym 1940 roku sforsowana została linia Mannerheim, a w kolejnym miesiącu Armia Czerwona przeszła przez Zatokę Fińską, zajęła Wyborg i zagroziła stolicy Finlandii. Rząd fiński, zdając sobie sprawę z wyczerpania państwa, podjął rokowania z ZSRR. Jako pośrednik wystąpiła w nich Szwecja. Zgodnie z podpisanym 12 marca układem pokojowym Finlandia odstąpiła tereny, które pojawiły się w żądaniach ZSRR, ale w odróżnieniu od państw bałtyckich obroniła suwerenność.
Przypomnij, kiedy po raz pierwszy (po zakończeniu I wojny światowej) doszło do przesiedleń ludności w związku z korektami granicznymi.
- W 1919 roku po korekcie granicy francusko-niemieckiej.
- W 1921 roku po korekcie granicy polsko-niemieckiej.
- W 1923 roku po korekcie granicy grecko-tureckiej.
Bezsprzecznie ZSRR skompromitował się w oczach opinii międzynarodowej. Wojna zimowa (tak zostały nazwane zmagania fińsko‑radzieckie) przekonała też Hitlera, że konfrontacja z Armią Czerwoną powinna przynieść mu sukces.
Korekty terytorialne usankcjonowane pokojem z Finlandią nie były jedynymi zmianami granic ZSRR dokonanymi na początku II wojny światowej. W lipcu 1940 roku Stalin upomniał się o tereny przejęte w 1918 roku przez Rumunię. Ta, nie chcąc podejmować działań zbrojnych, zdecydowała się zadośćuczynić żądaniom radzieckim i dzięki temu ZSRR powiększył swoje terytorium o Besarabię i północną Bukowinę, czyli o około 150 tys. km2 i około 3,7 mln ludności. Przejęcie nowych terytoriów wymusiło zmiany administracyjne w ZSRR. Utworzono nowe republiki: karelo‑fińską, estońską, litewską, łotewską, mołdawską. Ziemie polskie włączono do republiki białoruskiej i ukraińskiej. Do tej ostatniej przyłączono też północną Bukowinę.
Atak na Danię i Norwegię
3 września 1939 roku, po wypowiedzeniu wojny Niemcom przez Anglię i Francję, na Zachodzie rozpoczęła się tzw. „dziwna wojna” lub „siedząca wojna”. We Francji używano wręcz określenia „zabawna wojna”. Anglia i Francja nie rozpoczęły żadnych działań – czekały na rozwój wypadków. Sytuacja zmieniła się 9 kwietnia 1940 roku. Wówczas wojska hitlerowskie zaatakowały Danię i Norwegię.
Wytyczne dla wariantu "Weserübung" 1 marca 1940
Przekroczenie granicy Danii i desant w Norwegii mają nastąpić równocześnie. Należy położyć nacisk na jak najszybsze przygotowanie operacji. W wypadku gdyby nieprzyjaciel uchwycił inicjatywę działania przeciw Norwegii, musimy niezwłocznie przeciwdziałać. Jest rzeczą ogromnej wagi, aby nasze kroki zaskoczyły państwa Północy i przeciwnika na Zachodzie. Temu muszą odpowiadać wszystkie przygotowania [...].
Zajęcie Danii (Weserübung Süd). Zadanie XXI grupy: zająć przez zaskoczenie Jutlandię i wyspę Fünen, a następnie obsadzić wyspę Zelandię (Sjalland). W tym celu należy, zabezpieczając najważniejsze punkty, możliwie szybko dotrzeć do Skagen i do wschodniego wybrzeża wyspy Fünen. Na Zelandii należy jak najprędzej zająć punkty oporu jako pozycje wyjściowe do dalszych działań [...].
Zajęcie Norwegii (Weserübung Nord): zadanie XXI grupy: przez zaskoczenie zająć najważniejsze punkty wzdłuż wybrzeża, z morza i przez desanty powietrzne. Marynarka wojenna obejmie przygotowanie i wykonanie transportu morskiego oddziałów desantowych i oddziałów przerzucanych w dalszej fazie do Oslo [...].
Po opanowaniu Norwegii lotnictwo zabezpieczy również obronę przeciwlotniczą i wykorzysta norweskie bazy do walki przeciwko Anglii [...].
Wytyczne dla wariantu „Weserübung” 1 marca 1940, [w:] Krzysztof Juszczyk, Teresa Maresz, Historia w tekstach źródłowych, t. 4, Rzeszów 1996.
Wymień założenia niemieckiego planu walk przeciw Danii i Norwegii.
Danię zdobyto w ciągu jednego dnia. Do 1943 roku pozostawiono władzom kraju oraz królowi względną niezależność. Hitler, podporządkowując sobie Danię, miał też pod kontrolą cieśniny łączące Morze Północne z Bałtykiem. Dopiero w 1943 roku zaostrzono rządy i Dania została potraktowana jak kraj okupowany.
Walki w Norwegii trwały dłużej. Hitlerowi zależało na przejęciu kontroli nad tym krajem ze względu na to, że posiadanie norweskich portów pozwalało na nadzorowanie handlu szwedzką rudą, a także dawało strategiczną pozycję do ataku na Wielką Brytanię. Niemców popierali lokalni faszyści pod wodzą Vidkuna Quislinga, który stał się symbolem kolaboracjikolaboracji z hitlerowcami. Brytyjczycy udzielili wsparcia Norwegii, wysyłając korpus ekspedycyjny, który wziął udział w walkach o Narwik. W skład korpusu wchodzili też Francuzi i Polacy. Po klęsce Norwegii Anglia stała się też miejscem pobytu króla norweskiego Hakona VII i jego rządu.
Atak na kraje Beneluksu i Francję
10 maja 1940 roku Hitler zaatakował: Belgię, Holandię, a wcześniej jeszcze Francję. Wzniesiona na granicy francusko‑niemieckiej linia umocnień, tzw. linia Maginota, nie spełniła swej funkcji. Niemcy częściowo ją obeszli, przekraczając Ardeny.
Wymień inne linie umocnień na granicach państw, mające stanowić zaporę bezpieczeństwa.
Przejście przez Ardeny mocno zaskoczyło Francuzów. Wydawało się bowiem, że przeciągnięcie przez góry ciężkiego sprzętu jest niemożliwe. Słabsze siły uderzyły na północną Belgię i Holandię, a główne poprzez Ardeny, a następnie Mozę, dotarły do Morza Północnego. Niemcy we Francji zastosowali taktykę polegającą na szybkich, zmasowanych uderzeniach zmotoryzowanych dywizji pancernych, mających wsparcie lotnictwa. Mimo że armia francuska była liczniejsza niż niemiecka, dodatkowo wspierał ją brytyjski korpus ekspedycyjny i Polskie Siły Zbrojne, szybko poniosła klęskę. Francuzom, wciąż rozpamiętującym tragizm I wojny, brakowało woli walki. Zmieniali się głównodowodzący armią (gen. Maurice’a Gamelina zastąpił Maxime Weygand), a także szefowie rządu.
Relacja z zajęcia Paryża przez armię niemieckąDnia 13 czerwca [1940] nieprzyjaciel, który przekroczył dolną Sekwanę, osiąga Evereux i posuwa się w kierunku Dreux, odrzucając na zachód 10 armię podporządkowaną bezpośrednio Naczelnemu Dowództwu. Armia ta otrzymuje rozkaz wycofania do Bretanii wzdłuż osi Argentan, Rennes.
W tym samym dniu armia Paryża i 7 armia opuszczają „pozycję paryską”, obchodząc stolicę od wschodu i zachodu. Bez żadnych przeszkód ze strony nieprzyjaciela zajmują w dniu 14 czerwca stanowiska na linii ogólnej: Dreux, las Rambouillet, dolina rzeki Chevreuse, Sekwana w rejonie Corbeil w łączności z prawa z 6 armią.
Paryż jest wiec całkowicie opuszczony przez nasze wojska. W dniu 14 czerwca – dniu żałoby – nieprzyjaciel, który w 1871 roku musiał w długim oblężeniu zdobywać to miasto, teraz zajmuje je bez strzału. [...]
Porzuceniu Paryża przez wojska towarzyszył nieprawdopodobny exodus ludności: tłumy uciekających z Paryża mieszały się z ludnością Belgii i wschodnich rejonów Francji.
A. Goutard, Relacja z zajęcia Paryża przez armię niemiecką, [w:] Krzysztof Juszczyk, Teresa Maresz, Historia w tekstach źródłowych, t. 4, Rzeszów 1996.
Wojska którego z państw zdobywały Paryż w 1871 roku?
- Rosji
- Prus
- Anglii
16 czerwca 1940 roku premierem został bohater I wojny, a zwłaszcza bitwy pod Verdun, wiekowy marszałek Philippe Petain. Przystał on na propozycję Hitlera zakończenia wojny. Brytyjczykom i sprzymierzonym udało się ewakuować większość swoich wojsk przez port w Dunkierce (około 300 tys.), niemniej we Francji pozostał prawie cały wojskowy sprzęt. W ewakuacji wzięło udział kilkaset jednostek pływających osłanianych przez brytyjskie lotnictwo. Mimo że Hitler wstrzymał ofensywę wojsk pancernych, umożliwiając aliantom przeprowadzenie operacji „Dynamo” (taką nazwą opatrzono ewakuację), dużym utrudnieniem były ataki niemieckich bombowców i pożar, który wybuchł po zbombardowaniu przez lotnictwo niemieckie zbiorników z ropą.
Winston Churchill, premier brytyjski, w sposób następujący ocenił wydarzenie: „Musimy bardzo uważać, aby nie przypisywać tej ewakuacji miana zwycięstwa. Wojen nie wygrywa się dzięki ewakuacjom”. Należy jednak podkreślić, że udało się przetransportować na teren Wielkiej Brytanii tysiące żołnierzy, którzy w kolejnych miesiącach stawiali opór wojskom hitlerowskim, i to był niewątpliwie sukces.
Do powyższego zdjęcia napisz komentarz, oddający atmosferę w czasie ewakuacji.
21 czerwca 1940 roku rząd francuski podpisał rozejm. Akt podpisania miał miejsce w tym samym wagonie (sprowadzonym z muzeum), w którym Niemcy podpisali zawieszenie broni w 1918 roku. 22 czerwca akt kapitulacji Francji podpisał Petain.
Niemcy zorganizowali w Paryżu defiladę zwycięzców. Dlaczego to ujęcie można uznać za symboliczne?
- Defilada odbyła się w tym samym miejscu co defilada wojsk niemieckich w 1918 roku.
- Defilada odbyła się na tle Łuku Triumfalnego.
- Defilada odbyła się w historycznym dniu zburzenia Bastylii.
Czy można powiedzieć, że wojska pancerne odegrały najważniejszą rolę podczas działań wojennych w 1940 roku?
- Tak, ponieważ o sukcesie zadecydowały szybkie uderzenia zmotoryzowanych i pancernych dywizji.
- Nie, dużo większe znaczenie odegrała artyleria.
- Nie, Hitler zawdzięczał sukces lotnictwu.
Francję podzielono na dwie części: obszar okupowany na północy wraz z Paryżem i strefę wolną, zarządzaną przez gabinet z siedzibą w Vichy, na którego czele stanął Petain. Formalnie miały mu podlegać kolonie oraz flota. Do 1943 roku część nieokupowana cieszyła się względną autonomią. Kiedy jednak po sukcesach wojsk alianckich w Afryce francuskie oddziały kolonialne podporządkowały się państwom koalicji antyhitlerowskiej, Hitler poddał ścisłej kontroli rząd Petaina. Nie wszyscy Francuzi pogodzili się z klęską. Niektórzy, jak gen. Charles de Gaulle, nie podporządkowali się rządowi w Vichy. Przedostali się do Wielkiej Brytanii i tam założyli Komitet Wolnych Francuzów. Rząd Petaina wydał wyrok śmierci na generała de Gaulle’a. Władze pokonanych krajów Beneluksu także znalazły siedzibę w Wielkiej Brytanii.
Oceń, czy słusznie wiązano z Anglią ostatnie nadzieje? Uzasadnij odpowiedź.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/Dg0p0EQI0
Charles de Gaulle, Pamiętniki wojenne
Pamiętniki wojenneFrancja przeżywa najstraszniejszy kryzys w swej historii. Jej granicom, niepodległości, a nawet samemu duchowi narodu francuskiego grozi zagłada.
Poddając się niewybaczalnej panice, przygodni kierownicy naszego kraju przyjęli warunki przeciwnika i podlegają jego prawu. Tymczasem niezliczone dowody wykazują, że naród i Imperium nie zgadzają się na tę haniebną niewolę. Miliony Francuzów lub francuskich obywateli postanowiły kontynuować wojnę aż do wyzwolenia. Miliony innych czekają tylko na to, aby pójść tą samą drogą, skoro tylko znajdą przywódców godnych tego miana.
Obecnie nie ma już prawdziwego rządu francuskiego. Organ mający swą siedzibę w Vichy, który pretenduje do tej nazwy, jest niekonstytucyjny i podlega najeźdźcy. W swym stanie zależności organ ten może być i istotnie jest jedynym narzędziem używanym przez wrogów Francji przeciw honorowi i interesom naszego kraju. Trzeba więc, aby nowe władze wzięły na siebie zadanie kierowania wysiłkiem francuskim w toczącej się wojnie. Wydarzenia każą mi wziąć na siebie ten święty obowiązek. Temu obowiązkowi się nie sprzeniewierzę.
Władzę swą sprawować będę w imieniu Francji i jedynie w jej obronie. Uroczyście zobowiązuję się zdać sprawę z mych czynów przedstawicielom narodu francuskiego, skoro tylko będzie on mógł ich swobodnie wybrać.
Wzywam do wojny, czyli do walki lub do poświęceń, wszystkich mężczyzn i wszystkie kobiety na terytoriach francuskich, które przyłączyły się do mnie.
Spełnimy to wielkie zadanie. Spełnimy je dla Francji, świadomi tego, iż dobrze jej służymy, i pewni zwycięstwa.
Charles de Gaulle, Pamiętniki wojenne, [w:] Krzysztof Juszczyk, Teresa Maresz, Historia w tekstach źródłowych, t. 4, Rzeszów 1994, s. 9.
Jaki cel postawił przed sobą generał de Gaulle?
- przejęcie urzędu premiera
- kierowanie walką narodu francuskiego przeciwko Niemcom
- utworzenie regularnej armii francuskiej
Dlaczego według generała de Gaulle'a rząd w Vichy nie jest prawdziwym rządem?
- podlega okupantowi
- jest rządem samozwańczym
- jest niesprawny administracyjnie
Bitwa o Anglię
Prawdopodobnie wstrzymanie działań przez Niemców i umożliwienie ewakuacji wojsk brytyjskich przez port w Dunkierce miało na celu nakłonienie Anglików do zawarcia pokoju z Niemcami i akceptacji dotychczasowych zdobyczy Hitlera. Odrzucenie pokojowych propozycji przez Brytyjczyków spowodowało, że Hitler rozpoczął przeciwko nim wojnę.
Führer miał świadomość, że ze względu na wielkość floty brytyjskiej inwazja morska nie wchodzi w rachubę. Postanowił więc zmusić Anglię do uległości, zdobywając przewagę w powietrzu i zastraszając społeczeństwo brytyjskie nalotami. W lipcu rozpoczęły się naloty samolotów niemieckich, bombowców i myśliwców na ważne strategicznie punkty na Wyspach Brytyjskich: lotniska, porty, fabryki.
Wytyczne nr 17 Głównej Kwatery Hitlera do prowadzenia wojny lotniczej, morskiej przeciw Anglii --- 1 sierpnia 1940Celem stworzenia warunków do ostatecznego powalenia Anglii zamierzam kontynuować wojnę w powietrzu i na morzu przeciwko angielskiej metropolii w ostrzejszej formie niż dotychczas.
W związku z tym rozkazuję:
Jednostki lotnictwa niemieckiego zwalczą możliwie szybko wszystkimi będącymi w ich dyspozycji siłami lotnictwo angielskie. Naloty należy kierować przede wszystkim przeciwko jednostkom latającym, ich organizacjom naziemnym i zaopatrzeniowym, poza tym przeciwko przemysłowi lotniczemu łącznie z przemysłem wytwarzającym sprzęt przeciwlotniczy.
Po uzyskaniu pewnej czasowej względnie lokalnej przewagi powietrznej należy wojnę powietrzną kontynuować przeciwko portom, ze szczególnym uwzględnieniem magazynów z zapasami w głębi kraju. Naloty na porty południowego wybrzeża należy prowadzić ze względu na zamierzone własne operacje możliwie w ograniczonych rozmiarach.
Walka z powietrza przeciwko nieprzyjacielskim okrętom wojennym i handlowym może ustąpić na drugi plan na korzyść walk wyżej podanych. [...]
Zaostrzenie wojny w powietrzu może się rozpocząć 5 sierpnia. Ścisły termin lotnictwo wyznaczy samo zależnie od ukończenia przygotowań i warunków atmosferycznych.
Marynarce wojennej pozostawia się równocześnie wolną rękę odnośnie do przewidzianego zaostrzenia wojny na morzu.
Wytyczne nr 17 Głównej Kwatery Hitlera do prowadzenia wojny lotniczej, morskiej przeciw Anglii – 1 sierpnia 1940, [w:] Krzysztof Juszczyk, Teresa Maresz, Historia w tekstach źródłowych, t. 4, Rzeszów 1996.
Jakie były główne założenie planu Hitlera w wojnie przeciwko Wielkiej Brytanii?
- Zniszczyć angielskie lotnictwo, zakłady produkujące samoloty, lotniska, hangary itp.
- Zniszczyć angielską marynarkę wojenną.
- Zniszczyć największe miasta i porty angielskie.
Naloty trwały do października 1940 roku. Od września nalotów doświadczał Londyn. Wielka Brytania, w dużej mierze dzięki determinacji swojego premiera, a od maja 1940 roku był nim konserwatysta Winston Churchill, stawiała zacięty opór. Churchill zresztą uprzedził Anglików, że czekają ich trudności. W swoim przemówieniu inauguracyjnym stwierdził: „Mam do zaoferowania jedynie krew, znój, łzy i pot. Pytacie, jaka będzie nasza polityka. Odpowiadamy: będziemy prowadzili wojnę na morzu, lądzie i w powietrzu całą naszą potęgą i wszystkimi siłami, jakich może użyczyć nam Bóg, wojnę przeciwko potwornej tyranii, jakiej nie znają dotąd mroczne, żałosne dzieje zbrodni człowieczych”.
Brytyjczyków wspomagali piloci z innych krajów. Lotnictwo prowadziło także naloty na miasta niemieckie, dotarło również do Berlina. Ego Goeringa mocno ucierpiało, obiecał przecież Niemcom, że niemieckie niebo będzie wolne od nieprzyjacielskich samolotów.
Anglicy mieli również bardzo dobrze rozbudowany system stacji radarowych, który pozwalał na wczesne ostrzeganie o zbliżających się nalotach. W listopadzie 1941 roku wiadomo już było, że Hitler nie pokona Anglii i inwazja niemiecka na Wielką Brytanię (operacja pod kryptonimem „Lew Morski”) nie jest możliwa. Blisko 3 tys. niemieckich samolotów nie wykonało zadania, czyli nie udało im się opanować przestrzeni powietrznej nad Wielką Brytanią.
Straty niemieckie w ludziach były znacznie większe niż angielskie. Pomyśl, dlaczego i wskaż właściwą odpowiedź.
- Zestrzelony niemiecki pilot, nawet kiedy się uratował, trafiał do niewoli, angielski wracał do jednostki i walczył nadal.
- Niemieckie samoloty bojowe nie posiadały na wyposażeniu spadochronów, dlatego niemieccy piloci ginęli w wyniku zestrzelenia maszyny.
- Niemieckie samoloty były wyposażone w mniej skuteczne działka pokładowe, dlatego ich piloci gorzej wypadali w konfrontacji z pilotami brytyjskimi.
Brytyjczycy podjęli decyzję o ewakuacji dzieci z miast zagrożonych nalotami. Oceń konsekwencje wyjazdu dzieci lub ich pozostania w miastach. Posłuż się metodą decyzyjnego drzewa.
Bitwa o Atlantyk
Kontynuacją zmagań o Wielką Brytanię była bitwa o Atlantyk, która trwała od 1940 roku do końca wojny. Przegrana powietrzna bitwa o Wyspy nie spowodowała wycofania się Hitlera z planów opanowania Anglii. Postanowił tym razem odciąć ją od zaopatrzenia dostarczanego drogą morską.
Kto w XIX wieku próbował zmusić Anglię do uległości, wprowadzając blokadę?
- Otto von Bismarck
- cesarz Napoleon I
- cesarz Franciszek Józef
Anglicy, sprowadzając potrzebne surowce i sprzęt, statki transportowe eskortowali okrętami wojennymi. Niemcy postanowili zdezorganizować transport brytyjski. Użyli w tym celu U‑Bootów, czyli okrętów podwodnych. Podczas akcji wykorzystywali taktykę wilczych stad. Pojedyncze okręty czatowały na przypuszczalnych szlakach transportowych. Po dostrzeżeniu statku brytyjskiego informowały pozostałe, ściągając je na wskazane miejsce, po czym wszystkie dyskretnie otaczały konwój, a następnie pod osłoną nocy wynurzały się i atakowały. Anglicy jednak, ze względu na spore straty, które ponieśli na początku działań, bardzo szybko podjęli kroki pozwalające im na przeciwdziałanie atakom Niemców. Przede wszystkim wykorzystywali radary i sonary (urządzenia służące do wykrywania obiektów podwodnych). Do walki z Niemcami na Atlantyku włączono również samoloty wyposażone w bomby głębinowe i radary.
Starano się także zwiększyć rodzimą produkcję statków oraz korzystać z pomocy amerykańskiej. W USA produkowano bardzo popularny statek typu Liberty, wykorzystywany w wojnie na Atlantyku. Sporym ułatwieniem dla Anglików było również rozkodowywanie niemieckich meldunków czy namierzanie radiostacji, w efekcie system wilczych stad okazał się zgubny. Od maja 1943 roku Niemcy powoli zaczęli się wycofywać z działań na Atlantyku. Zamierzali jednak odrobić straty. Przede wszystkim chcieli wyprodukować jednostki nowocześniejsze i dopiero wtedy przystąpić do dalszych działań.
Wojna na Bałkanach
Działania na Bałkanach rozpoczął Mussolini atakiem na Grecję (28 października 1940) z terenu Albanii. Liczył na szybki sukces z powodu słabości i niechęci do prowadzenia walk przez armię grecką. Okazało się jednak, że Grecy nie tylko stawili silny opór, ale przeszli do kontrofensywy, wypychając nieudolną armię włoską do Albanii i odzyskując nawet część tego kraju.
Porażka Włochów wymusiła interwencję niemiecką. Hitler postanowił wspomóc sojusznika. Przy okazji III Rzesza zawarła sojusze z państwami bałkańskimi: Rumunią, Bułgarią, Jugosławią oraz Węgrami i Słowacją. Większość z nich przystąpiła do paktu trzech w listopadzie 1940, jedynie Bułgaria zrobiła to w marcu 1941. Zgoda na współpracę częściowo została wymuszona. Jedną z przyczyn były nadzorowane przez Niemcy korekty graniczne. Na przykład Rumunia w czerwcu 1940 roku zmuszona została do oddania Związkowi Radzieckiemu Besarabii, w sierpniu Węgrom Siedmiogrodu, a we wrześniu Bułgarii części Dobrudży.
Nie we wszystkich krajach była jednomyślność co do sojuszu z Niemcami. Tym bardziej że na tym terenie działała też dyplomacja brytyjska zmierzająca do budowania oporu przeciwko państwom faszystowskim. Brytyjczycy starali się też wspomóc militarnie Grecję. Ich zabiegi przyczyniły się również do obalenia rządu jugosłowiańskiego, chętnego do współpracy z Hitlerem (z regentem księciem Pawłem na czele), i przejęcia władzy przez wojskowych pod dowództwem Dušana Simovicia (wspierających nowego króla Piotra II), niechętnych faszystom. Hitler nie zamierzał jednak utracić kontroli nad Bałkanami. 6 kwietnia 1941 roku zaatakował Jugosławię i Grecję. Wojska hitlerowskie odniosły sukces.
W przypadku Jugosławii Hitlerowi pomogły konflikty narodowościowe. Między innymi przy pełnej akceptacji Führera proklamowane zostało przez nacjonalistów chorwackich (ustaszy) Niezależne Państwo Chorwackie z Ante Paveliciem na czele. Pozostałe obszary okupowały bezpośrednio Niemcy lub zostały podzielone między sojusznicze państwa. Macedonię przejęła Bułgaria, Wojwodinę – Węgry, część Słowenii i Czarnogóry – Włochy.
Powiedz, jak wygląda współcześnie (po 1989 roku) kwestia konfliktów narodowościowych w Jugosławii.
Ostatnim punktem oporu państw bałkańskich była Kreta. Została opanowana przez Niemców w maju 1941 roku.
Władze Grecji i Jugosławii udały się na emigrację do Wielkiej Brytanii. Warto zauważyć, że na okupowanych terenach jugosłowiańskich działała partyzantka. Jeden z jej odłamów był związany z rządem przebywającym na emigracji. Tymi oddziałami partyzanckimi dowodził gen. Dragoljub Draza Mihailović (czetnicy). Drugi odłam tworzyli komuniści z Josipem Broz‑Tito na czele. To oni odnosili większe sukcesy, zwłaszcza po udzieleniu im wsparcia przez Wielką Trójkę.
Również w Grecji do walki z okupantem włączyła się komunistyczna partyzantka (Grecka Armia Narodowowyzwoleńcza). Niemniej kiedy w 1944 roku Brytyjczycy odzyskali Ateny, do kraju powrócił znajdujący się na emigracji rząd. Nakazał on rozbrojenie oddziałów komunistycznych. Te nie podporządkowały się decyzji, w związku z czym doszło do wojny domowej.
Działania we Włoszech
Po sukcesie w Afryce alianci przenieśli walki na południe Europy. 9 lipca 1943 roku lądowali na Sycylii. W ciągu miesiąca udało się ją przejąć. Prowadzili także naloty na miasta włoskie, osłabiając wolę walki Włochów. 25 lipca Wielka Rada Faszystowska w porozumieniu z królem odsunęła od władzy Mussoliniego i powołała na stanowisko premiera rządu Pietra Badoglio. Ten zdecydował się na podpisanie aktu kapitulacji Włoch. Mussoliniego aresztowano. Hitler nie miał jednak zamiaru patrzeć, jak jego sojusznik się wycofuje. Wojska niemieckie rozbroiły większość dywizji włoskich, a komandosi Otto Skorzennegokomandosi Otto Skorzennego uwolnili Mussoliniego. W posiadaniu aliantów było już tylko południe Półwyspu Apenińskiego, natomiast reszta Włoch pozostała ciągle pod władzą Mussoliniego.
Przez cały 1944 rok alianci próbowali opanować Włochy. Najważniejszym działaniem było przełamanie linii Gustawa, która broniła dostępu do Rzymu. Po wygranej bitwie pod Monte Cassino udało się dojść do stolicy Włoch i ją opanować. Później aliancka ofensywa została zatrzymana nad Padem w północnych Włoszech. Dopiero na wiosnę udało się aliantom przejść dalej. 28 kwietnia 1945 roku Mussolini dostał sie w ręce partyzantów włoskich i został przez nich powieszony. 2 maja nastąpiła kapitulacja ostatnich jednostek na froncie włoskim.
Ku klęsce
W nocy z 5 na 6 czerwca 1944 roku rozpoczęło się lądowanie aliantów w Normandii, otwierające II front w Europie (tzw. operacja Overlord). Na czele operacji stanął gen. Dwight Eisenhower. Desant poprzedził atak lotniczy. Alianci użyli około 11 tysięcy samolotów. Po wysadzeniu desantu (około 3 dywizji) i dopłynięciu do wybrzeży Normandii około 5 tys. okrętów i 4 tys. statków transportowych (5 dywizji i sprzęt) wzięło udział w krwawych walkach m.in. o Falais.
Opatrz zdjęcie krótkim komentarzem. Uwzględnij przede wszystkim nastrój żołnierzy.
II front --- Normandia, Bernard Law Montgomery, Inwazja na Europę --- 6 czerwca 1944 rokuO godzinie 2 dnia 6 czerwca (1944 roku) grupa szturmowa 6 dywizji powietrznej została zrzucona w pobliżu Benouville w celu uchwycenia mostów na kanale Caen i rzece Orne. Zaskoczenie było zupełne: oba mosty zdobyto nietknięte i utworzono silne przyczółki. W pół godziny później 3 i 5 brygada spadochronowa zostały zrzucone na wschód od rzeki Orne.
[...]
Podczas rozwoju akcji lądowania sił powietrznych ponad 1100 samolotów typu bombowego rozpoczęło planową ofensywę. Blisko 6000 ton bomb spadło o świcie na baterie przybrzeżne.
W tym samym czasie armada morska nadciągała do brzegów Francji, poprzedzana przez flotyllę kontrtorpedowców. Nie zanotowano żadnej aktywności nieprzyjaciela aż do czasu osiągnięcia przez statki czołowe ich pozycji docelowych w odległości około 7 do 11 mil od brzegu i otwarcia ognia przez eskadry lotnictwa morskiego na obronę przybrzeżną.
[...]
Warunki atmosferyczne i chmury nie sprzyjały bombardowaniu, gdy ponad 1300 ciężkich bombowców 8 grupy lotniczej Stanów Zjednoczonych i 8 dywizjonów bombowców średnich 9 grupy lotniczej Stanów Zjednoczonych latało nad rejonem celów. Tymczasem został otwarty ogień z ciężkich dział morskich eskadry na baterie obrony pobrzeża, podczas gdy stopniowo wchodziły do akcji destroyery1 i wielka ilość statków pomocniczych, a statki inwazyjne dopadły brzegu, wojsko zaczynało szturmować wybrzeże.
[...] Druga armia brytyjska dokonała wypadu na odcinek Złoty wraz z 50 dywizją 30 korpusu. Na odcinku centralnym, zwanym Juno, znajdowała się 3 dywizja kanadyjska, a na lewo od niej 3 dywizja brytyjska (odcinek Miecza); obie wchodziły w skład I korpusu [...].
W wyniku operacji naszego dnia D uzyskaliśmy oparcie na kontynencie Europy.
Osiągnięto zaskoczenie, wojska walczyły świetnie, a straty nasze były o wiele mniejsze, niż to kiedykolwiek zdawało się możliwe.
II front – Normandia, Bernard Law Montgomery, Inwazja na Europę – 6 czerwca 1944 roku, [w:] Krzysztof Juszczyk, Teresza Maresz, Historia w tekstach źródłowych, t. 4, Rzeszów 1996, s. 11.
Wskaż poprawne dokończenie zdań.
Otwarcie II frontu w Normandii odbyło się:
- poprzez desant spadochronowy.
- poprzez atak niszczycieli na wybrzeże Francji.
- poprzez współdziałanie sił powietrznych, morskich i lądowych.
W inwazji udział wzięły:
- tylko wojska francuskie.
- tylko siły brytyjskie.
- siły aliantów.
Pełnemu wykorzystaniu lotnictwa koalicji antyhitlerowskiej przeszkodziły:
- blokady niemieckiej armii powietrznej.
- działa przeciwlotnicze.
- warunki atmosferyczne.
Po przełamaniu Wału Atlantyckiego rozpoczęło się wyzwalanie Francji. W Paryżu partyzanci francuscy, wspierani przez wojska alianckie, wzniecili powstanie. Władzę w stolicy przejął Rząd Tymczasowy z de Gaulle’em na czele. W skład gabinetu wchodzili przedstawiciele zarówno Komitetu Wolnych Francuzów, jak i środowisk ruchu oporu funkcjonujących we Francji. Rząd ten został uznany przez Wielką Trójkę.
Siły alianckie, między innymi ze względu na problemy aprowizacyjne, zostały powstrzymane przed Renem. Alianci postanowili więc zdobyć mosty w Holandii. Tym, który miał dla nich strategiczne znaczenie, był most na Renie w Arhem.
Przygotowano operację Market‑Garden. W jej ramach na tyły wojsk niemieckich miał być przerzucony desant, który opanowałby mosty i czekał na dotarcie wojsk lądowych. Kolejnym krokiem miało być opanowanie całej Holandii, przekroczenie Renu, wejście na teren Niemiec i opanowanie przede wszystkim ważnego gospodarczo Zagłębia Ruhry. We wrześniu 1944 roku rozpoczęła się realizacja planu. Niemcy jednak go pokrzyżowali, zatrzymując aliantów.
Co można powiedzieć o wielkości operacji Market‑Garden na podstawie zdjęcia?
W grudniu 1944 roku Niemcy podjęli jeszcze jedną kontrofensywę w Ardenach, ale bez sukcesu. Hitler nie chciał się jednak poddać. Pod broń zostały powołane kolejne roczniki (również szesnastolatków). Niewiele to pomogło. Führer miał jeszcze nadzieję, że wybuchnie konflikt między aliantami (zwłaszcza po śmierci Roosevelta). Jednak wbrew jego oczekiwaniom siły amerykańskie i brytyjskie w marcu 1945 roku sforsowały Ren, a w kwietniu zajęły Zagłębie Ruhry i dotarły do Łaby.
Jak wcześniej wspomniano, pod koniec kwietnia 1945 roku doszło do spotkania oddziałów radzieckich i anglo‑amerykańskich nad Łabą. 30 kwietnia Hitler popełnił samobójstwo. Wojska amerykańskie wkroczyły też z zachodu do Austrii i Czechosłowacji. 7 maja zdobyto Berlin. Gen. Alfred Jodl, szef Sztabu Dowodzenia Wehrmachtu, reprezentujący prezydenta Rzeszy Karla Dönitza, podpisał akt kapitulacji w kwaterze gen. Eisenhowera w Reims. Na wyraźne żądanie Stalina podpisano akt bezwarunkowej kapitulacji jeszcze raz w kwaterze marszałka Żukowa w Karlshorst w Berlinie, w nocy z 8 na 9 maja 1945 roku. Tym razem kapitulację w imieniu naczelnego dowództwa Niemieckich Sił Zbrojnych podpisał marszałek polowy Wilhelm Keitel, generał pułkownik Hans‑Jürgen Stumpff i generał admirał Hans Georg von Friedeburg. Oprócz Gieorgija Żukowa ze strony zwycięskich państw podpis na akcie kapitulacji złożył brytyjski marszałek sił powietrznych Arthur W. Tedder, zastępca naczelnego dowódcy Alianckich Sił Ekspedycyjnych.
Berlin --- Akt kapitulacji Niemiec --- 8 maja 1945 roku
My, niżej podpisani, działając w imieniu naczelnego dowództwa niemieckiego, zgadzamy się na bezwarunkową kapitulację Naczelnemu Dowódcy Armii Czerwonej i równocześnie Naczelnemu Dowództwu Sojuszniczych Sił Ekspedycyjnych wszystkich naszych sił zbrojnych na lądzie, na morzu i w powietrzy, jak również wszystkich sił znajdujących się obecnie pod dowództwem niemieckim.
Naczelne dowództwo niemieckie wyda natychmiast rozkaz wszystkim dowodzącym niemieckimi siłami na lądzie, na morzu i w powietrzu, jak również wszystkim siłom znajdującym się pod dowództwem niemieckim, przerwać działania wojenne 8 maja 1945 r. o godzinie 23.01 według czasu środkowoeuropejskiego, pozostać na swych pozycjach, które w tym czasie będą zajmowały oraz całkowicie rozbroić się, wydając wszystką broń i sprzęt wojenny miejscowym dowódcom sojuszniczym.
[...]
W przypadku, gdy niemieckie naczelne dowództwo albo jakiekolwiek siły zbrojne, znajdujące się pod jego rozkazami, nie będą postępowały zgodnie z tym aktem kapitulacji, Naczelne Dowództwo Armii Czerwonej, jak również Naczelne Dowództwo Sojuszniczych Sił Ekspedycyjnych podejmą takie kroki represyjne lub inne zarządzenia, jakie uznają za nieodzowne.
Berlin – Akt kapitulacji Niemiec – 8 maja 1945 roku.
Co przewidywała bezwarunkowa (całkowita, zupełna) kapitulacja podpisana przez Niemcy?
- Poddanie się tylko niemieckich sił lądowych.
- Poddanie się sił lądowych, morskich i powietrznych.
- Zakończenie działań na frontach 9 maja po godzinie 23.
- W razie złamania warunków kapitulacji wojska koalicji antyhitlerowskiej mogły podjąć działania represyjne.
- Całkowite rozbrojenie wojsk niemieckich.
- Aresztowanie wszystkich dowódców niemieckich.
Zamiast podsumowania
Poszukaj informacji i napisz, na czym polegała tragedia Coventry.
Ułóż chronologicznie wydarzenia.
- Bitwa o Anglię
- Zdobycie Paryża przez wojska niemieckie
- Desant w Normandii
- Agresja niemiecka na Danię i Norwegię
„Wojna zimowa” to konflikt między:
- Niemcami a Norwegią.
- Niemcami a Danią.
- ZSRR a Finlandią.
- ZSRR a Japonią.
Dlaczego linia Maginota nie spełniła swojego zadania?
- Niemcy ją obeszli.
- Okazała się za słabo ufortyfikowana.
- Napór niemiecki był tak silny, że udało się ją przerwać.
Wskaż zdanie prawdziwe.
- Przewaga liczebna wojsk niemieckich była zbyt duża, dlatego dowództwo wojsk francuskich zdecydowało się w maju 1940 roku na kapitulację.
- Groźba inwazji wojsk alianckich na teren Włoch spowodowała zamach stanu i obalenie Mussoliniego.
- Wszystkie państwa bałkańskie pozostały do końca wojny wierne Hitlerowi.
Przeczytaj uważnie tekst i uzupełnij brakujące informacje.
Terboven, Petain, de Gaulle, Vichy, Quisling, Lille, Paryżu
Podczas II wojny światowej narodziło się zjawisko kolaboracji z wojskami okupacyjnymi. Symbolem kolaboracji stał się szef marionetkowego rządu norweskiego Vidkun ................... Także we Francji funkcjonował rząd uznający zwierzchność III Rzeszy. Na jego czele stał ................... Rząd miał siedzibę w ...................
Przyporządkuj podane daty do wydarzeń:
10 czerwca 1940, 9 kwietnia 1940, 10 maja 1940, 30 listopada 1939, 8 sierpnia 1940
| Atak ZSRR na Finlandię. | |
| Atak Niemiec na Danię i Norwegię. | |
| Wypowiedzenie wojny Francji i Anglii przez Włochy. | |
| Początek bitwy o Anglię. | |
| Atak Niemiec na Jugosławię i Grecję. |
Potrafię wskazać na mapie miejsca ważnych operacji w okresie II wojny.
Wiem, kiedy doszło do inwazji aliantów w Normandii.
Rozumiem, że pokonanie systemu totalitarnego było koniecznością.