Podbój Europy przez Stalina i Hitlera

Wprowadzenie

Wojna zimowa i pozostałe zdobycze sowieckie

W czasie, gdy Adolf Hitler skierował swoje wojska do Polski i planował działania w  Europie Zachodniej, agresywne kroki podjął jego sojusznik – Józef Stalin.

Sowiecki dyktator postanowił przede wszystkim przejąć kontrolę nad państwami nadbałtyckimi. Było to zgodne z wcześniejszymi ustaleniami podpisanymi z Niemcami.

ZSRS zawarł układy sojusznicze: 28 września 1939 roku z Estonią, 5 października z Łotwą, a 10 października z Litwą. Umowy przewidywały wkroczenie wojsk sowieckich na teren państw bałtyckich. Siły militarne stopniowo przejmowały kontrolę nad ważniejszymi punktami tych państw. Natomiast później zastosowano wariant sprawdzony już w Polsce. W 1940 roku w państwach bałtyckich przeprowadzono wybory, których podstawę stanowiło sowieckie prawo wyborcze. W efekcie propagandy, zastraszania i fałszowania wyników frekwencja wyborcza wyniosła ponad 90%, a prawie wszyscy głosujący okazali się zwolennikami komunistów. Wybrane w ten sposób ciała ustawodawcze zgłosiły chęć włączenia dotychczas samodzielnych państw w skład ZSRS. Przyłączenie tych terenów stało się początkiem miejscowej ludności w głąb Związku Sowieckiego.

RC8QdYx3tEE3q1

Mapa - Działania wojenne podczas II wojny światowej w Europie w latach 1939–1941.

Po sukcesie związanym z podporządkowaniem państw bałtyckich Stalin postanowił uzależnić od ZSRS również Finlandię. Ze względu na to, że granica fińska przebiegała około 23 km od Leningradu i blisko ważnego szlaku komunikacyjnego, czyli linii kolejowej Leningrad‑Murmańsk, zaproponował rządowi fińskiemu wymianę terytoriów. Problem polegał jednak na tym, że w zamian za zamieszkane i gospodarczo rozwinięte obszary fińskie ZSRS oferował rejony leśne. Finlandia nie wyraziła na to zgody, dlatego została oskarżona o ataki artyleryjskie na teren ZSRS. Wystosowano wobec niej ultimatum. Z inicjatywy Stalina i przy jego poparciu fińscy komuniści utworzyli konkurencyjny rząd z Otto Kuusinenem na czele. Nowy rząd ogłosił przekształcenie Finlandii w republikę socjalistyczną i poprosił Radę Najwyższą ZSRS o przyjęcie Ludowej Republiki Finlandii w skład sowieckiego państwa.

R7DYZ4mwEQzvt

Zdjęcie przedstawia Mołotowa w garniturze siedzącego przy biurku i podpisującego dokumenty. Za jego plecami stoi Stalin w wojskowym uniformie w towarzystwie trzech mężczyzn - po lewej stronie dwóch ubranych w wojskowe uniformy, po prawej Kuusinen w garniturze.

Poparcie dla komunistów było jednak w Finlandii niewielkie. Większość społeczeństwa opowiedziała się za prawowitym rządem, który postanowił stawić opór armii sowieckiej. Doszło do regularnych działań zbrojnych, które ujawniły słabość Armii Czerwonej. Małe państwo przez ponad cztery miesiące stawiało zacięty opór Armii Czerwonej. Finlandia uzyskała też wsparcie dyplomatyczne ze strony państw zachodnich. Problem fiński był dyskutowany na forum Ligi Narodów. Organizacja uznała ZSRS za agresora i potępiła jego działania, wykluczając ze swoich szeregów.

Finlandię wspierano militarnie. Zorganizowano również korpus ekspedycyjny, w którego przygotowanie zaangażował się polski rząd emigracyjny. Z sąsiadujących z Finlandią krajów przybyli ochotnicy.

RCC5wX2mYn2Mb

Zdjęcie przedstawia trzech mężczyzn stojących na nartach. Ubrani są w mundury, okryte białymi kombinezonami. Na plechach mają plecaki i broń. Wokół nich jest śnieg.

RmqFHKCrxQTQS

Na zdjęciu czterej żołnierze w futrzanych czapkach i w białych kombinezonach maskujących siedzą w okopie w lesie zasypanym śniegiem przy ciężkim karabinie maszynowym. Jeden z żołnierzy trzyma spust karabinu i celuje nim.

Stalin wysłał dodatkowe siły, zmienił też dowództwo. Z kolei wyczerpały się zapasy Finlandii i możliwości stawiania przez nią oporu. Wskutek tego w lutym 1940 roku sforsowana została Linia Mannerheima [czyt.: manerhajma], a w kolejnym miesiącu Armia Czerwona przeszła przez Zatokę Fińską, zajęła Wyborg i zagroziła stolicy Finlandii. Rząd fiński, zdając sobie sprawę z wyczerpania państwa, podjął rokowania z ZSRS. Jako pośrednik wystąpiła w nich Szwecja. Zgodnie z podpisanym 12 marca układem pokojowym Finlandia odstąpiła tereny, które pojawiły się w żądaniach ZSRS, ale w odróżnieniu od państw bałtyckich obroniła suwerenność.

R1LCv5c3SoLWA

Zdjęcie. Zaśnieżona droga skręca w lewo. Na drodze ciągnie się sznur ludzi. Widać konie i wozy. W tle, za drogą, zaśnieżona pole i las iglasty.

Bezsprzecznie ZSRS skompromitował się w oczach opinii międzynarodowej. Wojna zimowa (tak zostały nazwane zmagania fińsko‑sowieckie) przekonała też Hitlera, że konfrontacja z Armią Czerwoną powinna przynieść mu sukces.

Korekty terytorialne usankcjonowane pokojem z Finlandią nie były jedynymi zmianami granic ZSRS dokonanymi na początku II wojny światowej. W lipcu 1940 roku Stalin upomniał się o tereny przejęte w 1918 roku przez Rumunię. Ta, nie chcąc podejmować działań zbrojnych, zdecydowała się zadośćuczynić żądaniom sowieckim i dzięki temu ZSRS powiększył swoje terytorium o Besarabię i północną Bukowinę, czyli o około 150 tys. km2 i około 3,7 mln ludności. Przejęcie nowych terytoriów wymusiło zmiany administracyjne w ZSRS. Utworzono nowe republiki: karelo‑fińską, estońską, litewską, łotewską, mołdawską. Ziemie polskie włączono do republiki białoruskiej i ukraińskiej. Do tej ostatniej przyłączono też północną Bukowinę.

Atak na Danię i Norwegię

RC8QdYx3tEE3q1

Mapa - Działania wojenne podczas II wojny światowej w Europie w latach 1939–1941.

3 września 1939 roku, po wypowiedzeniu wojny Niemcom przez Anglię i Francję, na Zachodzie rozpoczęła się tzw. 'dziwna wojna' lub 'siedząca wojna'. We Francji używano wręcz określenia 'zabawna wojna'. Anglia i Francja nie rozpoczęły żadnych działań wojennych – czekały na rozwój wypadków. Sytuacja zmieniła się 9 kwietnia 1940 roku. Wówczas wojska hitlerowskie zaatakowały Danię i Norwegię. Zaskoczenie było tym większe, ponieważ Dania miała status państwa neutralnego.

Danię zdobyto w ciągu jednego dnia. Do 1943 roku pozostawiono władzom kraju oraz królowi względną niezależność. Hitler, podporządkowując sobie Danię, miał też pod kontrolą cieśniny łączące Morze Północne z Bałtykiem. Dopiero w 1943 roku zaostrzono rządy i Dania została potraktowana jak kraj okupowany.

Walki w Norwegii trwały dłużej. Norwegii udzielili wsparcia Brytyjczycy. Wysłali korpus ekspedycyjny, który wziął udział w walkach o Narwik. W skład korpusu wchodzili też Francuzi i Polacy. Po klęsce Norwegii Anglia stała się też miejscem pobytu króla norweskiego Haakona VII i jego rządu. Niemców natomiast popierali lokalni faszyści pod wodzą Vidkuna Quislinga [czyt.: widkyn kłisling], który stał się symbolem kolaboracjikolaboracjakolaboracji z hitlerowcami. Hitlerowi zależało na przejęciu kontroli nad tym krajem. Dzięki norweskim portom Niemcy zyskali strategiczną pozycję do ataku na Wielką Brytanię i mieli nadzór nad handlem szwedzką rudą.

Atak na kraje Beneluksu i Francję

10 maja 1940 roku Hitler zaatakował Belgię, Holandię, a wcześniej jeszcze Francję. Wzniesiona na granicy francusko‑niemieckiej linia umocnień, tzw. linia Maginota [czyt.: mażinota], nie spełniła swej funkcji. Niemcy częściowo ją obeszli, przekraczając Ardeny.

RovgZSxOM43iW

Na zdjęciu widać niemiecki bunkier. Niemieccy oficerowie i żołnierze kierują się w stronę wejścia. Bunkier częściowo jest wkopany w pagórek, jego zadaszenie pokrywa trwa. Wejście do bunkra jest wysokie i szerokie. U wejścia stoi samochód, do którego wsiada niemiecki żołnierz.

RC8QdYx3tEE3q1

Mapa - Działania wojenne podczas II wojny światowej w Europie w latach 1939–1941.

Przejście przez Ardeny mocno zaskoczyło Francuzów. Wydawało się bowiem, że przeciągnięcie przez góry ciężkiego sprzętu jest niemożliwe. Słabsze siły uderzyły na północną Belgię i Holandię, a główne poprzez Ardeny, a następnie Mozę, dotarły do Morza Północnego. Niemcy we Francji zastosowali taktykę polegającą na szybkich, zmasowanych uderzeniach zmotoryzowanych dywizji pancernych, mających wsparcie lotnictwa. Mimo że armia francuska była liczniejsza niż niemiecka, dodatkowo wspierał ją brytyjski korpus ekspedycyjny i Polskie Siły Zbrojne, szybko poniosła klęskę. Francuzom, wciąż rozpamiętującym tragizm I wojny, brakowało woli walki. Zmieniali się szefowie rządu, a także głównodowodzący armią. Gen. Maurice’a Gamelina [czyt.: moris gamel] zastąpił gen. Maxime Weygand [czyt.: maxim wego].

16 czerwca 1940 roku premierem został bohater I wojny, a zwłaszcza bitwy pod Verdun [czyt.: werdę], wiekowy marszałek Philippe Petain [czyt.: filip petą]. Przystał on na propozycję Hitlera zakończenia wojny. Brytyjczykom i sprzymierzonym udało się ewakuować większość swoich wojsk przez port w Dunkierce (około 300 tys.), niemniej we Francji pozostał prawie cały wojskowy sprzęt. W ewakuacji wzięło udział kilkaset jednostek pływających osłanianych przez brytyjskie lotnictwo. Mimo że Hitler wstrzymał ofensywę wojsk pancernych, umożliwiając aliantom przeprowadzenie operacji 'Dynamo' (taką nazwą opatrzono ewakuację), dużym utrudnieniem były ataki niemieckich bombowców i pożar, który wybuchł po zbombardowaniu przez lotnictwo niemieckie zbiorników z ropą.

Winston Churchill [czyt.: łinston czerczil], premier brytyjski, w sposób następujący ocenił wydarzenie: 'Musimy bardzo uważać, aby nie przypisywać tej ewakuacji miana zwycięstwa. Wojen nie wygrywa się dzięki ewakuacjom'. Należy jednak podkreślić,
że udało się przetransportować na teren Wielkiej Brytanii tysiące żołnierzy, którzy w kolejnych miesiącach stawiali opór wojskom hitlerowskim, i to był niewątpliwie sukces.

R1ITYsWOpFrj1

Zdjęcie. Po lewej stronie widać część pokładu statku. Jeden z brytyjskich żołnierzy strzela z karabinu maszynowego w niebo. Kilkudziesięciu żołnierzy tłoczy się na pokładzie wzdłuż barierek. Wciągają pozostałych żołnierzy na pokład. Po prawej widać wodę i żołnierzy, którzy tłoczą się w wodzie i płyną w kierunku statku. W tle ogień, ziemia i woda poderwana w górę przez eksplozję.

21 czerwca 1940 roku rząd francuski podpisał rozejm. Akt podpisania miał miejsce w tym samym wagonie (sprowadzonym z muzeum), w którym Niemcy podpisali zawieszenie broni w 1918 roku. 22 czerwca akt kapitulacji Francji podpisał Petain.

R13ut7IGAEnrF

Zdjęcie przedstawia kolumnę maszerujących niemieckich żołnierzy. W tle monumentalny pomnik w postaci łuku tryumfalnego, zdobiony rzeźbami.

media={RRN8ku65Oq5eR}

Francję podzielono na dwie części: obszar okupowany na północy wraz z Paryżem i strefę wolną, zarządzaną przez gabinet z siedzibą w Vichy [czyt.: wiszi], na którego czele stanął Petain. Formalnie miały mu podlegać kolonie oraz flota. Do 1943 roku część nieokupowana cieszyła się względną autonomią. Kiedy jednak po sukcesach wojsk alianckich w Afryce francuskie oddziały kolonialne podporządkowały się państwom koalicji antyhitlerowskiej, Hitler poddał ścisłej kontroli rząd Petaina. Nie wszyscy Francuzi pogodzili się z klęską. Niektórzy, jak Charles de Gaulle [czyt.: szarl de gol], nie podporządkowali się rządowi w Vichy. Przedostali się do Wielkiej Brytanii i tam założyli Komitet Wolnych Francuzów. Rząd Petaina wydał wyrok śmierci na generała de Gaulle’a. Władze pokonanych krajów Beneluksu także znalazły siedzibę w Wielkiej Brytanii.

R5vV1kWwX47Ou

Dwóch mężczyzn na fotografii stoi obok siebie. Mężczyzna po lewej ubrany jest w woskowy płaszcz i patrzy przed siebie, mężczyzna po prawej, ubrany w wojskowy mundur, patrzy na tego po lewej.

Bitwa o Anglię

RC8QdYx3tEE3q1

Mapa - Działania wojenne podczas II wojny światowej w Europie w latach 1939–1941.

Prawdopodobnie wstrzymanie działań przez Niemców i umożliwienie ewakuacji wojsk brytyjskich przez port w Dunkierce miało na celu nakłonienie Anglików do zawarcia pokoju z Niemcami i akceptacji dotychczasowych zdobyczy Hitlera. Odrzucenie pokojowych propozycji przez Brytyjczyków spowodowało, że Hitler rozpoczął przeciwko nim wojnę.

Führer miał świadomość, że ze względu na wielkość floty brytyjskiej inwazja morska nie wchodzi w rachubę. Postanowił więc zmusić Anglię do uległości, zdobywając przewagę w powietrzu i zastraszając społeczeństwo brytyjskie nalotami. W lipcu rozpoczęły się naloty samolotów niemieckich, bombowców i myśliwców na ważne strategicznie punkty na Wyspach Brytyjskich: lotniska, porty, fabryki.

Naloty trwały do października 1940 roku. Od września nalotów doświadczał Londyn. Wielka Brytania, w dużej mierze dzięki determinacji swojego premiera, a od maja
1940 roku był nim konserwatysta Winston Churchill, stawiała zacięty opór. Churchill zresztą uprzedził Anglików, że czekają ich trudności. W swoim przemówieniu inauguracyjnym stwierdził: 'Mam do zaoferowania jedynie krew, znój, łzy i pot. Pytacie, jaka będzie nasza polityka. Odpowiadamy: będziemy prowadzili wojnę na morzu, lądzie i w powietrzu całą naszą potęgą i wszystkimi siłami, jakich może użyczyć nam Bóg, wojnę przeciwko potwornej tyranii, jakiej nie znają dotąd mroczne, żałosne dzieje zbrodni człowieczych'.

Brytyjczyków wspomagali piloci z innych krajów. Lotnictwo prowadziło także naloty na miasta niemieckie, dotarło również do Berlina. Ego Hermanna GöringaHerman GöringHermanna Göringa 
[czyt.: geringa] mocno ucierpiało, obiecał przecież Niemcom, że niemieckie niebo będzie wolne od nieprzyjacielskich samolotów.

Anglicy mieli również bardzo dobrze rozbudowany system stacji radarowych, który pozwalał na wczesne ostrzeganie o zbliżających się nalotach. W listopadzie 1941 roku wiadomo już było, że Hitler nie pokona Anglii i inwazja niemiecka na Wielką Brytanię (operacja pod kryptonimem 'Lew Morski') nie jest możliwa. Blisko 3 tys. niemieckich samolotów nie wykonało zadania, czyli nie udało im się opanować przestrzeni powietrznej nad Wielką Brytanią.

RU2T6IHzrPthg

Na zdjęciu znajduje się sześć niemieckich samolotów bombowych, lecą w szyku. Widać je z perspektywy człowieka na ziemi. W ich tle widać chmury i niebo.

Ćwiczenie 12

RdMAzhJDmIPuO1

zadanie interaktywne

Straty niemieckie w ludziach były znacznie większe niż angielskie. Pomyśl, dlaczego i wskaż właściwą odpowiedź.

• Zestrzelony niemiecki pilot, nawet kiedy się uratował, trafiał do niewoli, angielski wracał do jednostki i walczył nadal.
• Niemieckie samoloty bojowe nie posiadały na wyposażeniu spadochronów, dlatego niemieccy piloci ginęli w wyniku zestrzelenia maszyny.
• Niemieckie samoloty były wyposażone w mniej skuteczne działka pokładowe, dlatego ich piloci gorzej wypadali w konfrontacji z pilotami brytyjskimi.

RVzr6Av3cDvfg1

Na zdjęciu przedstawiono troje dzieci - dwie dziewczynki i chłopiec. Siedzą przy gruzach domu. W tle cegły, deski, pręty, gruz, połamane meble.

1. W pniu drzewa wpisz problem, który będzisz rozstrzygał.

2. W gałęziach drzewa zapisz proponowane rozwiązania problemu.

3. W kolejnym poziomie zapisz pozytywne i negatywne skutki zaproponowanych przez ciebie rozwiązań.

4. W koronie drzewa zapisz cele i wartości, którymi się kierujesz przy rozwiązaniu problemu. W tym przypadku np. życie dzieci.

Bitwa o Atlantyk

Kontynuacją zmagań o Wielką Brytanię była bitwa o Atlantyk, która trwała od 1940 roku do końca wojny. Jednak przegrana bitwa o Anglię nie spowodowała wycofania się Hitlera z planów jej opanowania. Postanowił tym razem odciąć ją od zaopatrzenia dostarczanego drogą morską.

Anglicy, sprowadzając potrzebne surowce i sprzęt, statki transportowe eskortowali okrętami wojennymi. Niemcy postanowili zdezorganizować transport brytyjski. Użyli w tym celu U‑Bootów, czyli okrętów podwodnych. Podczas akcji wykorzystywali taktykę wilczych stad. Pojedyncze okręty czatowały na przypuszczalnych szlakach transportowych. Po dostrzeżeniu statku brytyjskiego informowały pozostałe, ściągając je na wskazane miejsce, po czym wszystkie dyskretnie otaczały konwój, a następnie pod osłoną nocy wynurzały się i atakowały. Anglicy jednak, ze względu na spore straty, które ponieśli na początku działań, bardzo szybko podjęli kroki pozwalające im na przeciwdziałanie atakom Niemców. Przede wszystkim wykorzystywali radary i sonary. Były to urządzenia służące do wykrywania obiektów podwodnych. Do walki z Niemcami na Atlantyku włączono również samoloty wyposażone w bomby głębinowe i radary.

Starano się także zwiększyć rodzimą produkcję statków oraz korzystać z pomocy amerykańskiej. W USA produkowano bardzo popularny statek typu Liberty, wykorzystywany w wojnie na Atlantyku. Sporym ułatwieniem dla Anglików było również rozkodowywanie niemieckich meldunków czy namierzanie radiostacji, w efekcie system wilczych stad okazał się zgubny. Od maja 1943 roku Niemcy powoli zaczęli się wycofywać z działań na Atlantyku. Zamierzali jednak odrobić straty. Przede wszystkim chcieli wyprodukować jednostki nowocześniejsze i dopiero wtedy przystąpić do dalszych działań.

Wojna na Bałkanach

RC8QdYx3tEE3q1

Mapa - Działania wojenne podczas II wojny światowej w Europie w latach 1939–1941.

Działania na Bałkanach rozpoczął Mussolini atakiem na Grecję (28 października 1940 r.) z terenu Albanii. Liczył na szybki sukces z powodu słabości i niechęci do prowadzenia walk przez armię grecką. Okazało się jednak, że Grecy nie tylko stawili silny opór, ale przeszli do kontrofensywy, wypychając nieudolną armię włoską do Albanii i odzyskując nawet część tego kraju.

Porażka Włochów wymusiła interwencję niemiecką. Hitler postanowił wspomóc sojusznika. Przy okazji III Rzesza zawarła sojusze z państwami bałkańskimi: Rumunią, Bułgarią, Jugosławią oraz Węgrami i Słowacją. Większość z nich przystąpiła do paktu trzech w listopadzie 1940, jedynie Bułgaria zrobiła to w marcu 1941. Zgoda na współpracę częściowo została wymuszona. Jedną z przyczyn były nadzorowane przez Niemcy korekty graniczne. Na przykład Rumunia w czerwcu 1940 roku zmuszona została do oddania Związkowi Sowieckiemu Besarabii, w sierpniu Węgrom Siedmiogrodu, a we wrześniu Bułgarii części Dobrudży.

Nie we wszystkich krajach była jednomyślność co do sojuszu z Niemcami. Tym bardziej że na tym terenie działała też dyplomacja brytyjska zmierzająca do budowania oporu przeciwko państwom faszystowskim. Brytyjczycy starali się też wspomóc militarnie Grecję. Ich zabiegi przyczyniły się również do obalenia rządu jugosłowiańskiego, chętnego do współpracy z Hitlerem (z regentem księciem Pawłem na czele), i przejęcia władzy przez wojskowych pod dowództwem Dušana Simovicia (wspierających nowego króla Piotra II), niechętnych faszystom. Hitler nie zamierzał jednak utracić kontroli nad Bałkanami. 6 kwietnia 1941 roku zaatakował Jugosławię i Grecję. Wojska hitlerowskie odniosły sukces.

W przypadku Jugosławii Hitlerowi pomogły konflikty narodowościowe. Między innymi przy pełnej akceptacji Führera proklamowane zostało przez nacjonalistów chorwackich (ustaszy) Niezależne Państwo Chorwackie z Ante Paveliciem na czele. Pozostałe obszary okupowały bezpośrednio Niemcy lub zostały podzielone między sojusznicze państwa. Macedonię przejęła Bułgaria, Wojwodinę – Węgry, część Słowenii i Czarnogóry – Włochy.

Ostatnim punktem oporu państw bałkańskich była Kreta. Została opanowana przez Niemców w maju 1941 roku.

Władze Grecji i Jugosławii udały się na emigrację do Wielkiej Brytanii. Warto zauważyć, że na okupowanych terenach jugosłowiańskich działała partyzantka. Jeden z jej odłamów był związany z rządem przebywającym na emigracji. Tymi oddziałami partyzanckimi dowodził gen. Dragoljub Draza Mihailović (czetnicy). Drugi odłam tworzyli komuniści z Josipem Broz‑Tito na czele. To oni odnosili większe sukcesy, zwłaszcza po udzieleniu im wsparcia przez Wielką Trójkę.

Również w Grecji do walki z okupantem włączyła się komunistyczna partyzantka (Grecka Armia Narodowowyzwoleńcza). Niemniej kiedy w 1944 roku Brytyjczycy odzyskali Ateny, do kraju powrócił znajdujący się na emigracji rząd. Nakazał on rozbrojenie oddziałów komunistycznych. Te nie podporządkowały się decyzji, w związku z czym doszło do wojny domowej.

Działania we Włoszech

R1QemAa3aU93e1

Mapa - II wojna światowa w Europie w latach 1941–1945 II 

Po sukcesie w Afryce alianci przenieśli walki na południe Europy. Z 9 na 10 lipca 1943 roku lądowali na Sycylii. W ciągu miesiąca udało się ją przejąć. Prowadzili także naloty na miasta włoskie, osłabiając wolę walki Włochów. 25 lipca Wielka Rada Faszystowska w porozumieniu z królem odsunęła od władzy Mussoliniego i powołała na stanowisko premiera rządu Pietra Badoglio. Ten zdecydował się na podpisanie aktu kapitulacji Włoch. Mussoliniego aresztowano. Hitler nie miał jednak zamiaru patrzeć, jak jego sojusznik się wycofuje. Wojska niemieckie rozbroiły większość dywizji włoskich, a  uwolnili Mussoliniego. W posiadaniu aliantów było już tylko południe Półwyspu Apenińskiego, natomiast reszta Włoch pozostała ciągle pod władzą Mussoliniego.

Przez cały 1944 rok alianci próbowali opanować Włochy. Najważniejszym działaniem było przełamanie Linii Gustawa, która broniła dostępu do Rzymu. Po wygranej bitwie pod Monte Cassino udało się dojść do stolicy Włoch i ją opanować. Później aliancka ofensywa została zatrzymana nad Padem w północnych Włoszech. Dopiero na wiosnę udało się aliantom przejść dalej. 28 kwietnia 1945 roku Mussolini dostał sie w ręce partyzantów włoskich i został przez nich powieszony. 2 maja nastąpiła kapitulacja ostatnich jednostek na froncie włoskim.

Ku klęsce

RC8QdYx3tEE3q1

Mapa - Działania wojenne podczas II wojny światowej w Europie w latach 1939–1941.

W nocy z 5 na 6 czerwca 1944 roku rozpoczęło się lądowanie aliantów w Normandii, otwierające II front w Europie, tzw. operacja Overlord. Na czele operacji stanął gen. Dwight EisenhowerDwight Eisenhowergen. Dwight Eisenhower [czyt.: dłajt ajzenchałer]. Desant poprzedził atak lotniczy. Alianci użyli około 11 tysięcy samolotów. Po wysadzeniu desantu (około 3 dywizji) i dopłynięciu do wybrzeży Normandii około 5 tys. okrętów i 4 tys. statków transportowych (5 dywizji i sprzęt) wzięło udział w krwawych walkach m.in. o Falais [czyt.: fale].

R1EbDZW42bNdZ

Zdjęcie. Kilkunastu amerykańskich żołnierzy siedzi i stoi na tle czołgu i domów, które są w oddali. Żołnierze są uśmiechnięci, trzymają hitlerowską flagę ze swastyką.

Wskaż poprawne dokończenie zdań.

Po przełamaniu Wału Atlantyckiego rozpoczęło się wyzwalanie Francji. W Paryżu partyzanci francuscy, wspierani przez wojska alianckie, wzniecili powstanie. Władzę w stolicy przejął Rząd Tymczasowy z de Gaulle’em na czele. W skład gabinetu wchodzili przedstawiciele zarówno Komitetu Wolnych Francuzów, jak i środowisk ruchu oporu funkcjonujących we Francji. Rząd ten został uznany przez Wielką Trójkę.

Siły alianckie, między innymi ze względu na problemy z zaopatrzeniem, zostały powstrzymane przed Renem. Alianci postanowili więc zdobyć mosty w Holandii. Tym, który miał dla nich strategiczne znaczenie, był most na Renie w Arnhem [czyt.: arnem]

Przygotowano operację Market‑Garden. W jej ramach na tyły wojsk niemieckich miał być przerzucony desant, który opanowałby mosty i czekał na dotarcie wojsk lądowych. Kolejnym krokiem miało być opanowanie całej Holandii, przekroczenie Renu, wejście na teren Niemiec i opanowanie przede wszystkim ważnego gospodarczo Zagłębia Ruhry. We wrześniu 1944 roku rozpoczęła się realizacja planu. Niemcy jednak go pokrzyżowali, zatrzymując aliantów.

RDduNl5y4rDM2

Na fotografii widać kilkuset spadochroniarzy. W tle chmurzy się niebo, pod nimi rozpościera się plaża.

W grudniu 1944 roku Niemcy podjęli jeszcze jedną kontrofensywę w Ardenach, ale bez sukcesu. Hitler nie chciał się jednak poddać. Pod broń zostały powołane kolejne roczniki (również szesnastolatków). Niewiele to pomogło. Führer miał jeszcze nadzieję, że wybuchnie konflikt między aliantami (zwłaszcza po śmierci Roosevelta). Jednak wbrew jego oczekiwaniom siły amerykańskie i brytyjskie w marcu 1945 roku sforsowały Ren, a w kwietniu zajęły Zagłębie Ruhry i dotarły do Łaby.

Jak wcześniej wspomniano, pod koniec kwietnia 1945 roku doszło do spotkania oddziałów sowieckich i anglo‑amerykańskich nad Łabą. 30 kwietnia Hitler popełnił samobójstwo. Wojska amerykańskie wkroczyły też z zachodu do Austrii i Czechosłowacji. 7 maja zdobyto Berlin. Gen. Alfred Jodl, szef Sztabu Dowodzenia Wehrmachtu, reprezentujący prezydenta Rzeszy Karla Dönitza [czyt.: dynica], podpisał akt kapitulacji w kwaterze gen. Eisenhowera w Reims. Na wyraźne żądanie Stalina podpisano akt bezwarunkowej kapitulacji jeszcze raz w kwaterze marszałka Żukowa w Karlshorst w Berlinie, w nocy z 8 na 9 maja 1945 roku. Tym razem kapitulację w imieniu naczelnego dowództwa Niemieckich Sił Zbrojnych podpisał marszałek polowy Wilhelm Keitel [czyt.: kajtel], generał pułkownik Hans-Jürgen Stumpff [czyt.: sztumpf] i generał admirał Hans Georg von Friedeburg. Oprócz Gieorgija Żukowa ze strony zwycięskich państw podpis na akcie kapitulacji złożył brytyjski marszałek sił powietrznych Arthur W. Tedder, zastępca naczelnego dowódcy Alianckich Sił Ekspedycyjnych.

Rew6JcbImBmLN

Na fotografii widać pomieszczenie, w którym przy dużym stole zasiadają niemieccy, radziecki i amerykańscy oficerowie. Podpisują dokumenty. Za ich plecami widać operatora kamery, który filmuje zdarzenie. W kącie sali stoją inni mężczyźni.

Zamiast podsumowania