Podróż do wymarzonej krainy – praca plastyczna z wykorzystaniem wiedzy o środkach wyrazu plastycznego
Ważne daty
Ok. 20 - 15 tys. lat p.n.e. – zastosowanie perspektywy kulisowej i rzędowej w malowidłach naskalnych
1700 - 1500 lat p.n.e. – malowidła ścienne w Lascaux, jedno z pierwszych zastosowań linii i plamy barwnej
1417 – opracowanie zasad perspektywy linearnej przez Filippo Brunelleschi
od. XIV w. – stosowanie perspektywy barwnej
XVI – XVIII w. – rozkwit malarstwa iluzjonistycznego (barok)
1704 - rozszczepienie światła za pomocą pryzmatu przez Isaaca Newtona
1872 – Impresja wschód słońca Claude Monet, impresjonizm (technika dywizjonizmu, wrażeniowość, użycie tylko barw podstawowych i pochodnych, duża rola światła)
1914 – rozpoczęcie pracy nad książką Punkt, linia, płaszczyzna, Wassily Kandinsky
Scenariusz dla nauczyciela
I. Opanowanie zagadnień z zakresu języka i funkcji plastyki; podejmowanie działań twórczych, w których wykorzystane są wiadomości dotyczące formy i struktury dzieła. Uczeń:
I.2) rozróżnia cechy i rodzaje kompozycji w naturze oraz w sztukach plastycznych (odnajduje je w dziełach mistrzów, a także w tworach i zjawiskach przyrody); tworzy różnorodne układy kompozycyjne na płaszczyźnie i w przestrzeni (kompozycje otwarte i zamknięte, rytmiczne, symetryczne, statyczne i dynamiczne); ustala właściwe proporcje poszczególnych elementów kompozycyjnych, umiejętnie równoważy kompozycję, wykorzystując kształt i kontrast form;
I.3) klasyfikuje barwy w sztukach plastycznych; wykazuje się znajomością pojęć: gama barwna, koło barw, barwy podstawowe i pochodne, temperatura barwy, walor barwy; rozróżnia i identyfikuje w dziełach mistrzów i własnych kontrasty barwne: temperaturowe, dopełnieniowe i walorowe; podejmuje działania twórcze z wyobraźni i z zakresu interpretacji natury, uwzględniające problematykę barwy;
I.4) charakteryzuje i rozróżnia sposoby uzyskania iluzji przestrzeni w kompozycjach płaskich; rozpoznaje rodzaje perspektyw (w tym m.in.: rzędowa, kulisowa, aksonometryczna, barwna, powietrzna, zbieżna); rozpoznaje i świadomie stosuje światłocień, jako sposób uzyskania iluzji przestrzeni; podejmuje działania kreatywne z wyobraźni i z natury, skoncentrowane wokół problematyki iluzji przestrzeni;
I.5) charakteryzuje pozostałe środki wyrazu artystycznego, takie jak: linia, plama, faktura; wykorzystuje wskazane środki w działaniach plastycznych (kompozycjach z wyobraźni i transpozycji natury);
II. Doskonalenie umiejętności plastycznych – ekspresja twórcza przejawiająca się w działaniach indywidualnych i zespołowych. Uczeń:
II.1) w zadaniach plastycznych interpretuje obserwowane przedmioty, motywy i zjawiska, stosując środki wyrazu zgodnie z własnym odczuciem; w wyższych klasach podejmuje również próby rysunkowego studium z natury;
II.2) wyraża w pracach plastycznych uczucia i emocje wobec rzeczywistości, a także płynące z inspiracji muzycznych czy literackich (impresja i ekspresja); rysuje, maluje, ilustruje zjawiska i wydarzenia realne i wyobrażone (także w korelacji z innymi przedmiotami);
III. Opanowanie podstawowych wiadomości z zakresu kultury plastycznej, jej narodowego i ogólnoludzkiego dziedzictwa kulturowego. Uczeń:
III.4) wymienia, rozpoznaje i charakteryzuje najważniejsze obiekty kultury wizualnej w Polsce, wskazuje ich twórców;
III.5) rozpoznaje wybrane, najbardziej istotne dzieła z dorobku innych narodów;
wymieniać podstawowe środki wyrazu plastycznego;
odróżniać kompozycję zamkniętą od kompozycji otwartej;
definiować pojęcia: barwa, kompozycja, perspektywa.
Środki wyrazu plastycznego
Środki wyrazu plastycznegoŚrodki wyrazu plastycznego są elementami, które twórca wykorzystuje do stworzenia pracy plastycznej. Podstawowe środki to m.in. kompozycja, linia, perspektywa. Wszystkie je możemy zaobserwować w obrazach artystów, ale też w naszym otoczeniu.
KompozycjaKompozycja jest sposobem połączenia elementów tworzących obraz, rozmieszczenie ich na płaszczyźnie. PerspektywaPerspektywa jest przedstawieniem trójwymiarowej przestrzeni, przedmiotów na płaszczyźnie w taki sposób, aby patrzący miał wrażenie głębi. Linia natomiast jest śladem, który pozostawia po sobie narzędzie plastyczne. Wyróżniamy kilka rodzajów kompozycji, perspektywy i linii.
![Zdjęcie przedstawia wieżę Eiffla w Paryżu ujętą z perspektywy żabiej. Takie ujęcie od dołu powoduje, że konstrukcja od spodu zajmuje całą szerokość kadru i zmniejsza się ku górze. Na zdjęciu widać nawet środek wieży.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/Rbp6eoSV9UXzo/1/2BHvtmRJ6xAkzmBy4iuzRmfe4FVCfJdR.jpg)
Powyższa ilustracja przedstawia kompozycję zamkniętą. Polega ona na tym, że zazwyczaj mamy główny element umieszczony w centrum obrazu. Reszta obrazu jest jedynie tłem. Prezentowany obiekt jest ukazany z perspektywy „żabiej”, czyli od dołu. Widzimy tu linie proste poziome, pionowe, skośne, krzyżujące się, łukowate.
![Zdjęcie przedstawia stado owiec. Zwierzęta pasą się na trawie. Mają kremową sierść oraz duże uszy. W tle widać las. Owce z przodu zasłaniają te, które znajdują się za nimi. Na fotografii została zatem przedstawiona perspektywa kulisowa.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/RS3q2qBlTlfeF/1/hqw4Gj5c3y7vpgZIx8SUqdlwtRED6hvd.jpg)
Kompozycja otwarta to taka, która ukazuje fragment większej całości wychodzącej poza ramy obrazu. W perspektywie kulisowej przedmioty bliższe częściowo przesłaniają te, które znajdują się za nimi, tak jak to widzimy na ilustracji. Występujące tu linie są krzaczaste, miękkie, faliste. Przykładowo linia przy nosie owcy jest gruba, a linia tworząca uszy – cienka.
![Zdjęcie przedstawia ruiny zamku nad brzegiem jeziora oraz pasma gór w tle. W tafli jeziora wiernie odbija się górna część pejzażu i zamek. Góry porośnięte są zieloną roślinnością. Niektóre pasma oświetlone są promieniami słonecznymi. Pierwszy plan jest wyraźny, natomiast góry w tle tracą na ostrości.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/RiEStCktxjdkV/1/1cO3OIFUkXCOyIyafSRxVoTlBwre1iAp.jpg)
W kompozycji symetrycznej oś symetrii stworzy lustrzane odbicie podzielonych nią stron. W tym przypadku, linia symetrii przebiega poziomo na linii jeziora. Widzimy tu także perspektywę powietrzną, w której kontury i barwy przedmiotów w miarę oddalania się od naszych oczu stają się coraz mniej wyraźne i błękitnieją. Linie tutaj są faliste o miękkich krawędziach.
Środki wyrazu plastycznego, cd.
Do środków wyrazu artystycznego zaliczamy:
- plamę barwną
- kreskę
- farbę
Jeden ze środków wyrazu plastycznego, który pozwala przedstawić trójwymiarową przestrzeń na płaszczyźnie w taki sposób, żeby patrzący miał wrażenie głębi, to:
- kompozycja
- faktura
- perspektywa
Inna wersja zadania
Barwa jako środek wyrazu plastycznego
![](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/R1F7UOxk7LqcT/1/19Mpx9VJS8D0lsTxr3DQBFI7kYSOUnPQ.jpg)
Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D19RFulMJ
Inna wersja zadania
Inna wersja zadania
Inna wersja zadania
Audiobook - wprowadzenie definicji marzenia, zebranie informacji o środkach wyrazu plastycznego w odniesieniu do krainy marzeń.
Audiobook poświęcony definiowaniu marzeń, oraz zebranie informacji o środkach wyrazu plastycznego w odniesieniu do krainy marzeń.
![](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/R2NRCvfc6y88n/1/15R5kIFUX8x6dcXwsDosznYzqLphIK0x.jpg)
Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D19RFulMJ
Inna wersja zadania
Przyporządkuj parę barw podstawowych do barwy pochodnej, którą uzyskasz po ich zmieszaniu ze sobą.
(B), (A), (C), (C), (A), (B)
(fot.1) - ............
(fot.2) - ............
(fot.3) - ............
Inna wersja zadania
Przyjrzyj się wybranym ilustracjom jeszcze raz i dopasuj do nich rodzaje plam barwnych.
plama barwna ostra, plama barwna otoczona konturem, plama barwna miękka, plama barwna otoczona konturem, plama barwna ostra, plama barwna miękka
(fot.1) - ............................................................
(fot.2) - ............................................................
(fot.3) - ............................................................
Przyporządkuj pojęcia ich definicjom.
Fragment powierzchni obrazu o określonym kształcie, wielkości i kolorze., Przedstawienie trójwymiarowej przestrzeni, przedmiotów na płaszczyźnie w taki sposób, aby patrzący miał wrażenie głębi., Sposób połączenia ze sobą środków wyrazu plastycznego tak, aby tworzyły całość zgodną z zamierzeniami twórcy., W malarstwie stopień jasności barwy., Elementy, jakimi twórcy posługują się w tworzeniu dzieła artystycznego, np. kompozycja, barwa, perspektywa, linia., Postrzegana wzrokowo właściwość przedmiotu, zależna od stopnia pochłaniania, rozpraszania lub przepuszczania promieni świetlnych, Powstające w wyobraźni obrazy i myśli, które ukazują nasze pragnienia. Często mogą być one nierealne, nieistniejące w rzeczywistości, a także idealne, doskonałe.
Barwa | |
Kompozycja | |
Marzenie | |
Perspektywa | |
Środki wyrazu plastycznego | |
Walor | |
Plama barwna |
Inna wersja zadania
Przyporządkuj pojęcia ich definicjom.
Sposób połączenia ze sobą środków wyrazu plastycznego tak, aby tworzyły całość zgodną z zamierzeniami twórcy., Postrzegana wzrokowo właściwość przedmiotu, zależna od stopnia pochłaniania, rozpraszania lub przepuszczania promieni świetlnych, Fragment powierzchni obrazu o określonym kształcie, wielkości i kolorze., Przedstawienie trójwymiarowej przestrzeni, przedmiotów na płaszczyźnie w taki sposób, aby patrzący miał wrażenie głębi., Fragment powierzchni obrazu o określonym kształcie, wielkości i kolorze., Przedstawienie trójwymiarowej przestrzeni, przedmiotów na płaszczyźnie w taki sposób, aby patrzący miał wrażenie głębi., W malarstwie stopień jasności barwy., Powstające w wyobraźni obrazy i myśli, które ukazują nasze pragnienia. Często mogą być one nierealne, nieistniejące w rzeczywistości, a także idealne, doskonałe., Powstające w wyobraźni obrazy i myśli, które ukazują nasze pragnienia. Często mogą być one nierealne, nieistniejące w rzeczywistości, a także idealne, doskonałe., Elementy, jakimi twórcy posługują się w tworzeniu dzieła artystycznego, np. kompozycja, barwa, perspektywa, linia., Sposób połączenia ze sobą środków wyrazu plastycznego tak, aby tworzyły całość zgodną z zamierzeniami twórcy., Elementy, jakimi twórcy posługują się w tworzeniu dzieła artystycznego, np. kompozycja, barwa, perspektywa, linia., W malarstwie stopień jasności barwy., Postrzegana wzrokowo właściwość przedmiotu, zależna od stopnia pochłaniania, rozpraszania lub przepuszczania promieni świetlnych
Barwa - ..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
Kompozycja - ..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
Marzenie - ..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
Perspektywa - ..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
Środki wyrazu plastycznego - ..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
Walor - ..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
Plama barwna - ..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
Ponownie odsłuchaj nagranie audio z lekcji i wykonaj pracę plastyczną na papierze pt. Moja wymarzona kraina. Do jej wykonania użyj pasteli lub dowolnych farb. Format pracy: minimum A4.
Wymień użyte przez Ciebie środki wyrazu plastycznego.
Słownik pojęć
barwa (in. kolor) to postrzegana wzrokowo właściwość przedmiotu, zależna od stopnia pochłaniania, rozpraszania lub przepuszczania promieni świetlnych.
sposób powiązania elementów formalnych dzieła tak, by tworzyły całość zgodną z intencją twórcy.
powstający w wyobraźni ciąg obrazów i myśli odzwierciedlających pragnienia, często nierealne.
przedstawienie trójwymiarowych przedmiotów na płaszczyźnie w taki sposób, aby patrzący miał wrażenie głębi.
elementy, jakimi twórcy posługują się w tworzeniu dzieła artystycznego, np. kompozycja, barwa, perspektywa, linia. Sposoby wypowiadania się w dziele sztuki.
Źródło:
sjp.pwn.pl
encyklopedia.pwn.pl