Podróż w czasie. Średniowiecze

1. Cele lekcji

Cel ogólny: Dostarczenie informacji o epoce średniowiecza oraz rozwój wyobraźni.

a) Wiadomości

• Uczeń wie, jak żyli ludzie w średniowieczu.

• Uczeń zna pojęcia: lenno, pańszczyzna, feudalizm, wasal.

b) Umiejętności

• Uczeń, wykorzystując wyobraźnię, potrafi wykonać rysunek chłopa.

c) Postawy

• Uczeń uważnie słucha.

2. Metoda i forma pracy

Metoda pracy:

• Zdania niedokończone

• Wykład

• Pogadanka

• Praktycznego działania

Forma pracy:

• Indywidualna

• Zbiorowa

3. Środki dydaktyczne

Materiały plastyczne (blok rysunkowy, ołówek)

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

Rundka wstępna: Uczniowie określają swoją gotowość do zajęć w skali od 1 do 10.

Zdania niedokończone: Uczniowie kolejno kończą zdanie wypowiedziane przez nauczyciela Życie naszych przodków wyglądało inaczej, bo…

b) Faza realizacyjna

1. Wykład – O średniowieczu słów kilka.

Rozkwit średniowiecza trwał mniej więcej od 1000 do 1450 roku. Obowiązywał wówczas system zwany feudalizmem, w którym władzę w państwie sprawował król. Możnowładcy składali królowi przysięgę wierności i zobowiązywali się dostarczać mu siłę zbrojną, za co otrzymywali rozległe włości, czyli lenno. Oni zaś lenno dawali na użytkowanie rycerzom, nazywanym też lennikami lub wasalami. Na ziemiach rycerzy żyli chłopi, którzy pracowali dla nich i byli pod ich opieką. Tylko nieliczni chłopi byli wolni i płacili czynsz za dzierżawioną ziemię. W większość byli to tzw. chłopi pańszczyźniani. Musieli oni swojemu panu, najczęściej rycerzowi, płacić daninę i pracować na należącej do niego ziemi. Chłopi pańszczyźniani nie mogli posiadać ziemi na własność i nie mogli zmieniać miejsca zamieszkania. Musieli pracować dla pana. Jeśli chcieli się ożenić, musieli wnieść opłatę. Chłopi nosili odzież lnianą lub wełnianą. Jedli chleb, kaszę owsianą i uprawiane przez siebie warzywa. Tylko przy szczególnych okazjach jadali słoninę i pieczeń wieprzową. Chłopi mogli zbierać siano z okolicznych łąk i paść na nich bydło. Wolno im też było zbierać w lesie drewno na opał oraz żołędzie na pokarm dla świń.

Domy chłopów były zbudowane z tzw. muru pruskiego, czyli konstrukcji drewnianej wypełnionej mieszaniną ziemi, gliny. Dom miał słomianą strzechę i drewnianą podłogę. Okna nie były oszklone, a na noc zabezpieczano je drewnianymi okiennicami. Większość domów miała jedno pomieszczenie dla rodziny i jedno dla bydła. Z kolei dom pana feudalnego był zbudowany z kamienia. Najczęściej miał szpiczasty dach pokryty łupkiem skalnym i okna oszklone małymi szybkami.

W średniowieczu wiele osób poświęcało swoje życie Bogu i zostawało zakonnikami lub zakonnicami. Ludzie ci, pełniąc służbę Bogu, rezygnowali z wygód zwykłego życia. Większość dnia zakonnicy spędzali na modlitwach. Pracowali też w polu, aby ludzie w klasztorze mieli co jeść, a także opiekowali się chorymi z okolicznych wsi. Zakonnicy w ogrodzie uprawiali wiele gatunków ziół leczniczych oraz roślin służących jako przyprawy kuchenne. Zakonnicy jedli wspólnie, a w czasie posiłków jeden z nich głośno czytał pobożną księgę. Rozdawali jałmużnę w postaci jedzenia i odzieży. W klasztorze znajdowała się szkoła. Uczyli się w niej przyszli zakonnicy, odbywający nowicjat, a także inni chłopcy. Poza szkołami zakonnymi nie było innych szkół.

2. Pogadanka – Czasy średniowiecza.

Nauczyciel przeprowadza z uczniami pogadankę w oparciu o wykład:

Propozycje pytań do uczniów:

• Jak oceniacie czasy średniowiecza?

• Czy chcielibyście żyć w średniowieczu?

• Jakie elementy z czasów średniowiecza chcielibyście przenieść do naszej rzeczywistości?

• Jak traktowano chłopów w średniowieczu?

• Kim chcielibyście być w średniowieczu – chłopem, panem feudalnym czy rycerzem?

c) Faza podsumowująca

Praktyczne działanie: Praca plastyczna – Portret chłopa pańszczyźnianego.

Uczniowie w oparciu o wykład i własne wyobrażenia wykonują portret chłopa pańszczyźnianego. Uczniowie portrety wykonują samodzielnie, na białych kartkach papieru, wykorzystując ołówek. Gotowe prace uczniowie kolejno prezentują na forum klasy.

5. Bibliografia

A. Miliard, Sergio, Jak żyli ludzie, Polska Oficyna Wydawnicza „BGW”, Warszawa 1991.

6. Załączniki

brak

7. Czas trwania lekcji

2 x 45 minut

8. Uwagi do scenariusza

Scenariusz lekcji jest przeznaczony dla klasy czwartej szkoły podstawowej.