Podstawy współczesnej gospodarki
Funkcjonowanie gospodarki uzależnione jest od przepływu informacji. Kluczem do sukcesu jest umiejętność stawiania pytań. Pytają zarówno producenci, czyli wytwórcy dóbr (towarów i usług), handlowcy, czyli pośrednicy, sprzedawcy dóbr, jak i konsumenci, czyli nabywcy dóbr.
Osoba, która nabywa towary i korzysta z usług, czyli każdy z nas.
Podzielcie się na dwie grupy: konsumentów i producentów.
KONSUMENCI
Zakładając, że chcecie nabyć nowy telefon komórkowy, ułóżcie listę pytań, które ułatwią wam dokonanie świadomego i przemyślanego zakupu.
PRODUCENCI
Zakładając, że jesteście producentami telefonów komórkowych, ułóżcie listę pytań, które ułatwią wam skuteczne wprowadzenie na rynek nowego produktu.
Porównajcie wyniki waszej pracy. Zastanówcie się, czy postawione pytania pozwolą wam właściwie podjąć decyzję.
Uzupełnijcie i skorygujcie przygotowane listy pytań na podstawie wniosków wynikających z analizy wyników pracy drugiego zespołu.
Podstawy współczesnej gospodarki
opisać sposób gospodarowania w epoce średniowiecza i czasach nowożytnych;
wskazać różnice między rzemieślniczymi i fabrycznymi formami produkcji;
wskazać najważniejsze cechy gospodarki kapitalistycznej.
czym jest ekonomia;
na czym polega gospodarowanie
innych najważniejszych kategorii ekonomicznych.
Ekonomia
Gospodarka jest niczym złożony mechanizm. Aby dobrze rozumieć jej funkcjonowanie, trzeba poznać podstawy wiedzy ekonomicznej.
Nauka o prawach, jakie rządzą gospodarką, czyli produkcją, wymianą i podziałem dóbr w społeczeństwie.
Decyzje ekonomiczne podejmujemy, aby osiągnąć określone i założone cele. W obszarze gospodarczym istotne są decyzje w ramach procesów produkcji, dystrybucji, wymiany i konsumpcji dóbr (towarów i usług). Nazywamy to gospodarowaniem.
Gospodarka i system gospodarczy
Podejmowanie decyzji dotyczących produkcji, dystrybucji i konsumpcji odbywa się w ramach systemu nazywanego gospodarką.
Ewolucja gospodarki
Gospodarka w wersji pierwotnej opierała się na wytwarzaniu dóbr na własny użytek. Służyła zaspokajaniu potrzeb swoich i członków rodziny. To gospodarka naturalna.
Kiedy wytworzenie większej ilości dóbr umożliwiło wymianę, nastąpił kolejny etap rozwoju – gospodarka towarowa (towar za towar). Taką wymianę nazywamy barterem.
Kiedy pojawił się pieniądz jako pośrednik obrotu, powstała gospodarka towarowo‑pieniężna (dominująca obecnie na świecie).
Oprócz podziału historycznego można zastosować podział gospodarki na sektory gospodarcze.
Działalność gospodarcza dostarczająca produkty lub usługi o podobnym charakterze. Zamiennie używa się określeń: branża, rynek. Do sektorów gospodarczych zaliczamy: rolnictwo, przemysł, usługi.
Ogólne zasady, według których organizowana jest aktywność ekonomiczna społeczeństwa. Występują różne koncepcje zarządzania procesami gospodarczymi. Gospodarka może być koordynowana za pośrednictwem rynku bądź bezpośrednio przez państwo. W pierwszym wypadku mamy do czynienia z gospodarką rynkową (wolnorynkową), w drugim – z gospodarką zarządzaną centralnie (planową).
Gospodarka wolnorynkowa
W gospodarce wolnorynkowej (rynkowej) decyzje dotyczące zakresu i sposobu produkcji podejmowane są przez podmioty gospodarcze, czyli gospodarstwa domowe, gospodarstwa rolne, przedsiębiorstwa, instytucje finansowe, państwo – podmioty kierujące się własnym interesem i postępujące zgodnie z zasadami racjonalności gospodarowania. Podstawą podejmowania tych decyzji są informacje płynące z rynku.
Podstawowe zasady gospodarki rynkowej:
wolność gospodarcza,
własność prywatna,
zasada konkurencji.
Własność, wolność i konkurencja w gospodarce
Prawo własności oznacza, że właściciel może czynić z posiadaną rzeczą (własnością) wszystko, co nie jest sprzeczne z prawem, zasadami współżycia społecznego. Właściciel ma prawo korzystania z rzeczy i pobierania pożytków z jej użycia. Może też nią rozporządzać.
Wyobraźcie sobie, że jako osoby pełnoletnie jesteście właścicielami samochodu. W rozumieniu prawa samochód jest rzeczą, w tym przypadku waszą własnością.
Zastanówcie się, co w praktyce znaczy, że
macie prawo korzystania i pobierania pożytków z użycia rzeczy. Podajcie przykłady takich działań;
możecie posiadaną rzeczą rozporządzać. Podajcie przykłady takich działań.
Jest rozumiana jako swoboda podejmowania działalności gospodarczej, czyli działalności pozbawionej ingerencji państwa.
Proces, dzięki któremu uczestnicy rynku, dążąc do realizacji swoich interesów, próbują przedstawić korzystniejsze od innych oferty pod względem ceny, jakości lub innych elementów wpływających na decyzję zawarcia transakcji.
Konkurencja nie zachodzi między kupującym i sprzedającym, ale między kupującymi i sprzedającymi. W pełni konkurencyjny rynek składa się z wielu kupujących i sprzedających poszukujących okazji lub gotowych do wejścia na rynek, gdy okazja się pojawi.
Pojęcie rynku
Czym jest rynek? W ekonomii to nie miejsce, lecz proces. To ogół transakcji kupna i sprzedaży. Proces, który dochodzi do skutku w momencie, kiedy jedna strona rynku – sprzedający, spotyka się z drugą – kupującym.
Proces polegający na tym, że kupujący i sprzedający określają, co mają zamiar kupować i sprzedawać oraz na jakich warunkach. Inaczej ujmując, w tym procesie podmioty określają ceny i ilość dóbr, które mają zamiar kupić i sprzedać.
Popyt i podaż
W gospodarce wolnorynkowej proces produkcji, dystrybucji i konsumpcji kształtowany jest poprzez swobodną „grę” popytu i podaży.
Zapotrzebowanie na dane dobro (towary i usługi), za które nabywca gotowy jest zapłacić ustaloną na rynku cenę, dysponując odpowiednią sumą pieniędzy. Inaczej mówiąc, to poparta odpowiednimi zasobami chęć klienta nabycia dóbr i usług w danym momencie i miejscu.
Podaż to relacja między ilością dóbr (towarami, usługami), którą producenci są skłonni oferować w danym czasie, a ich ceną.
Na rynku istotnym elementem dla obu stron jest informacja o cenie. To cena informuje kupującego, ile musi zapłacić za dane dobro (towar lub usługę), a sprzedającego – ile zarobi, oddając prawo do dysponowania danym dobrem.
Jeśli chcesz wiedzieć więcej
Podsumowanie
Wybitny ekonomista Milton Friedman stwierdził kiedyś: „Tym, co sprawia, że jest ona [ekonomia] najbardziej fascynującą, jest to, że jej fundamentalne zasady są tak proste, że każdy jest w stanie je zrozumieć, jednak… niewielu je rozumie”. Wydaje się, że poznawanie ekonomii i czytanie o zjawiskach, procesach ekonomicznych jest najlepszą metodą, aby znaleźć się w gronie tych, dla których ta wiedza jest nie tylko ciekawa, ile i użyteczna na co dzień.
Rozstrzygnij, czy podane zdania zwierają informacje prawdziwe (Prawda), czy fałszywe (Fałsz).
| Prawda | Fałsz | |
| W 2012 r. w stosunku do 2011 r. zmalał w Polsce popyt na nowe auta. | □ | □ |
| Ponad połowa nowych aut zarejestrowanych w Polsce została nabyta przez klientów indywidualnych. | □ | □ |
| Popyt na samochody marki Toyota był najniższy zarówno wśród klientów indywidualnych, jak i firm. | □ | □ |