Człowiek wykorzystuje zasoby środowiska dla zaspokojenia podstawowych potrzeb oraz poprawy warunków życia. Obszary zamieszkane przez ludzi ulegają więc znacznemu przekształceniu. Czasami zmiany te są dla środowiska skrajnie niekorzystne. Dlatego ludzie podejmują różne działania mające na celu zachowanie przyrody w dobrym stanie i zmniejszenie naszego niekorzystnego wpływu na otoczenie.
i3z2XkDADp_d5e299
1. Jak ludzie zagrażają przyrodzie?
Główne źródła zanieczyszczenia środowiska spowodowane działalnością człowieka to:
przemysł,
komunikacja,
środki chemiczne stosowane w rolnictwie,
odpady,
awarie, np. elektrowni, wycieki ropy naftowej z tankowców.
Zanieczyszczenia atmosfery mogą przyczynić się do powstania kwaśnych deszczów – opadów atmosferycznych zawierających związki siarki. Kwaśne deszcze są szkodliwe dla roślin, mogą też niszczyć budynki i inne wytwory człowieka.
R1A9rRYAGQ7SX1
Dwie ilustracje przedstawiają przyczyny powstawania kwaśnych deszczy oraz skutki ich powstawania. Ilustracja po lewej stronie prezentuje samochód jadący drogą, z którego wydobywają się spaliny z tlenkami azotu. Naprzeciwko drogi znajduje się fabryka, z której wydobywaja się dym zawierający dwutlenek siarki. Ilustracja po prawej stronie ukazuje skutki zanieczyszczenia atmosfery w miejscach oddalonych setki kilometrów od źródeł zanieczyszczenia. Na ilustracji widoczne zniszczone drzewa opadami kwaśnych deszczy, zakwaszona woda w jeziorze i pływające przy powierzchni śnięte ryby oraz zanieczyszczenia wymywane z gleby do wód jeziora.
Źródło: Tomorrow Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
i3z2XkDADp_d5e353
2. Czy szkody można naprawić?
Działania mające na celu naprawienie szkód wyrządzonych w środowisku i przywrócenie go do stanu wyjściowego to rekultywacja. Oprócz niej ogromnie ważne są zachowania mające na celu ograniczenie wpływu ludzi na otoczenie.
Przykłady rekultywacji:
obsadzanie hałd roślinami,
sadzenie młodych drzew w miejsce wyciętych,
tworzenie stawów w zagłębieniach, w których wydobywano surowce.
Przykłady działań ograniczających wpływ człowieka na otoczenie:
zakładanie urządzeń oczyszczających powietrze,
oczyszczanie ścieków,
bezpieczne składowanie odpadów, segregacja i powtórne wykorzystanie materiałów,
wykorzystywanie wody, Słońca, wiatru jako źródła energii,
oszczędzanie energii elektrycznej i wody,
ograniczanie ilości środków chemicznych stosowanych w rolnictwie,
Galeria prezentująca pary fotografii tego samego terenu przed i po rekultywacji.Fotografia po lewej stronie ukazuje głębokie i rozległe wyrobisko. Obok fotografia tego samego wyrobiska wypełnionego wodą.
Nieczynne wyrobiska pozostałe po wydobyciu surowców naturalnych świetnie nadają się na jeziora. Piaszczyste skarpy są idealnym miejscem gniazdowania dla takich ptaków, jak żołny, zimorodki czy brzegówki, a jezioro i piaszczyste plaże to świetne miejsca wypoczynku dla ludzi
R9PANyoofvYBj1
Fotografia po lewej stronie ukazuje wysoka czarną hałdę. Obok fotografia tej samej hałdy porośnięta trawą i innymi roślinami zielnymi.
Składowiska odpadów i hałdy mogą utworzyć sztuczne wzgórza. Należy jednak pamiętać o takim zabezpieczeniu hałd, aby szkodliwe substancje nie przedostawały się do gleby. Potem wystarczy tylko przykryć je warstwą ziemi, zasadzić rośliny i wyznaczyć ścieżki spacerowe
Rv9i3xt8UM9YC1
Fotografia po lewej stronie ukazuje teren po wyrębie lasu, brak roślin i widoczne ścięte pnie drzew. Obok ten sam teren porośnięty drzewami, krzewami, trawą, widoczna sarna.
Niekontrolowany wyrąb lasów prowadzi do ich całkowitego zaniku. Zalesianie nowych terenów przywraca środowisko życia dzikim zwierzętom, a nowe drzewa produkują tlen dla nas wszystkich
RxvcWVP6BAj5P1
Fotografia po lewej stronie prezentuje zaniedbamy brzeg nad jeziorem. Obok to samo miejsce zagospodarowane przez człowieka. Widoczny pomost na którym stoją wędkarze łowiący ryby.
Wyciek szkodliwych substancji lub ich celowe odprowadzanie do zbiorników wodnych prowadzi do zaniku życia w jeziorze. Po oczyszczeniu wody znów możemy w nim popływać, a ryby i inne zwierzęta wodne ponownie je zasiedlą
i3z2XkDADp_d5e426
3. Jak przyroda wpływa na ludzi?
Zależność człowieka od przyrody objawia się m.in. przez:
konieczność zakładania ubrań odpowiednich do pogody,
picie większej ilości wody latem w celu uniknięcia udaru słonecznego,
stosowanie latem kremów z filtrem i okularów przeciwsłonecznych,
konieczność budowania mostów lub tuneli oraz odpowiednich domów.
Przykłady klęsk żywiołowych niekorzystnie wpływających na gospodarkę człowieka:
susze powodujące wysychanie roślin uprawnych,
gwałtowne opady deszczu przyczyniające się do gnicia upraw.
RSS3ruWw6NGCz1
Zdjęcia przedstawiające przykłady budowli wzniesionych przez ludzi, służących do pokonywania przeszkód terenowych.Fotografia długiego, przęsłowego mostu łączącego dwa odległe brzegi szerokiej rzeki.
Most nad cieśniną Sund rozdzielającą Danię i Szwecję ma aż 7845 m długości. Jest tak wysoki, że mogą pod nim przepływać nawet ogromne statki oceaniczne
Rmk98lClhC92V1
Fotografia prezentuje most łączący brzegi rzeki oraz dwóch wysokich wzniesień.
Droga Atlantycka w Norwegii to jeden z najlepszych przykładów na to, że wznoszenie wspaniałych konstrukcji inżynieryjnych nie musi niszczyć otaczającej je przyrody
RNQmfQRvbZcSa1
Fotografia prezentuje linię kolejową prowadząca do tunelu .
Wjazd do tunelu Seikan – najdłuższego podwodnego tunelu na świecie. Mierzy ponad 50 km i łączy dwie japońskie wyspy – Honsiu i Hokkaido
i3z2XkDADp_d5e485
4. Ekologiczny prąd
W Polsce energia elektryczna jest wytwarzana przede wszystkim w elektrowniach węglowych. Powstaje podczas spalania węgla kamiennego lub brunatnego. Taki sposób wytwarzania energii skutkuje jednak zanieczyszczeniem atmosfery popiołami i sadzą. Wytwarzane są także gazy cieplarniane oraz szkodliwe związki, które przyczyniają się do powstawania kwaśnych deszczów. Węgiel jest nieodnawialnym źródłem energii.
Odnawialne źródła energii to takie, które nie ulegają wyczerpaniu. Korzystając z nich, buduje się:
elektrownie wiatrowe – zamieniające energię wiatru na elektryczną,
elektrownie słoneczne – zamieniające energię światła słonecznego na elektryczną,
elektrownie wodne – wytwarzające energię elektryczną dzięki energii płynącej wody,
elektrownie geotermalne – zamieniające ciepło z głębin Ziemi w energię używaną do ogrzewania.
R1ARhcq7Qqbrz1
Slajdy przedstawiające plusy i minusy czterech alternatywnych źródeł energii.Slajd pokazuje elektrownie wiatrowe na wzgórzu.
W miejscach, gdzie występują ciągłe wiatry, można instalować turbiny wiatrowe, które przetwarzają energię wiatru na energię elektryczną
Ro6yrCbr0iyK11
Slajd pokazuje panele słoneczne.
Panele słoneczne zamieniają energię promieni słonecznych na elektryczną. Obecnie wykorzystuje się je głównie do zasilania urządzeń takich jak zegarki czy małe lampy
R1ScgU1dDJFqo1
Slajd pokazuje elektrownię wodną.
W elektrowni wodnej energia płynącej wody może zostać zamieniona na energię elektryczną. Przy okazji buduje się zbiorniki wodne, które regulują przepływ wody i chronią przed ewentualnymi powodziami
RdKHTRNMKbA0T1
Slajd pokazuje chmurę pary wodnej wydobywającej się z gejzeru.
We wnętrzu Ziemi jest bardzo gorąco. Gdy głęboko pod Ziemią znajdują się duże ilości wody, wówczas ciepło Ziemi ogrzewa ją do wysokiej temperatury. Powstają ogromne ilości pary, które można wykorzystać do wytwarzania prądu elektrycznego
i3z2XkDADp_d5e548
5. Jak oszczędzać energię?
Powody, dla których należy oszczędzać energię elektryczną, to:
wyczerpywanie się źródeł paliw kopalnych,
ochrona środowiska,
rosnąca cena energii elektrycznej.
Sposoby oszczędzania energii elektrycznej:
gaszenie światła w pustych pomieszczeniach,
wyłączanie nieużywanych urządzeń elektrycznych,
wyłączanie urządzeń zamiast stosowania trybu uśpienia,
korzystanie w ciągu dnia z naturalnego światła,
unikanie wkładania do lodówki ciepłych potraw,
zapełnianie pralki i zmywarki do naczyń przed uruchomieniem.
RMmpwSnasXxkM1
Fotografia ukazująca otwartą pralkę, do której wkładane jest pranie.
Źródło: Tomorrow Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
i3z2XkDADp_d5e615
6. Zmiany klimatu
Klimat to całość zjawisk pogodowych (temperatura, opady, wiatr) występujących na danym obszarze przez długi czas. Człowiek może wpływać na klimat za sprawą na przykład wycinania lasów oraz rozwoju przemysłu i motoryzacji. Gazy i pyły, które trafiają do atmosfery, mogą mieć wpływ na średnią temperaturę powietrza, gdyż zwiększają efekt cieplarniany.
Globalne skutki wpływu człowieka na klimat:
dziura ozonowa – powstaje na skutek zmniejszenia się ilości ozonu (gazu ograniczającego ilość szkodliwego promieniowania ze Słońca);
globalne ocieplenie - zjawisko polegające na podniesieniu się średniej temperatury powietrza na całej Ziemi związane z gromadzeniem się gazów cieplarnianych w atmosferze.
R1Ff3B1XOwuJz1
Animacja przedstawia powierzchnię Ziemi i Słońce. Widać atmosferę Ziemi, a w niej zaznaczoną innym kolorem warstwę podpisaną - gazy cieplarniane. Ze Słońca w stronę Ziemi biegną promienie, które docierają do jej powierzchni. Od powierzchni Ziemi w stronę atmosfery odchodzą promienie nieco cieńsze od poprzednich i docierają do warstwy gazów cieplarnianych. Większość promieni ze sceny 3 odbija się od warstwy gazów cieplarnianych i wraca do powierzchni Ziemi, jedna-dwie ulatują w kosmos
Animacja przedstawia powierzchnię Ziemi i Słońce. Widać atmosferę Ziemi, a w niej zaznaczoną innym kolorem warstwę podpisaną - gazy cieplarniane. Ze Słońca w stronę Ziemi biegną promienie, które docierają do jej powierzchni. Od powierzchni Ziemi w stronę atmosfery odchodzą promienie nieco cieńsze od poprzednich i docierają do warstwy gazów cieplarnianych. Większość promieni ze sceny 3 odbija się od warstwy gazów cieplarnianych i wraca do powierzchni Ziemi, jedna-dwie ulatują w kosmos
Źródło: Tomorrow Sp. z o.o., Kevin MacLeod (http://incompetech.com), edycja: Aleksandra Ryczkowska, licencja: CC BY 3.0.
Źródło: Tomorrow Sp. z o.o., Kevin MacLeod (http://incompetech.com), edycja: Aleksandra Ryczkowska, licencja: CC BY 3.0.
Animacja przedstawia powierzchnię Ziemi i Słońce. Widać atmosferę Ziemi, a w niej zaznaczoną innym kolorem warstwę podpisaną - gazy cieplarniane. Ze Słońca w stronę Ziemi biegną promienie, które docierają do jej powierzchni. Od powierzchni Ziemi w stronę atmosfery odchodzą promienie nieco cieńsze od poprzednich i docierają do warstwy gazów cieplarnianych. Większość promieni ze sceny 3 odbija się od warstwy gazów cieplarnianych i wraca do powierzchni Ziemi, jedna-dwie ulatują w kosmos
i3z2XkDADp_d5e665
7. Formy ochrony przyrody
Obszar chroniony to takie miejsce, w którym nie jest dozwolona działalność gospodarcza mogąca zagrozić środowisku lub wprowadzić w nim zmiany.
Obszary chronione to m.in.:
parki narodowe – obszary o powierzchni co najmniej 1 tys. o szczególnych walorachprzyrodniczych; w parku narodowym ochronie podlega cała przyroda;
rezerwaty – obszary o powierzchni mniejszej niż 1 tys. , na których ochronie podlega cała przyroda lub jej składniki (np. rzadkie gatunki zwierząt i roślin lub skały o oryginalnym kształcie);
parki krajobrazowe – obszary cenne ze względu na krajobraz i przyrodę, na których dopuszcza się działalność człowieka, ale tylko wówczas, gdy nie powoduje ona zmian w wyglądzie otoczenia;
obszary chronionego krajobrazu – rozległe obszary obejmujące środowisko naturalne o szczególnych walorach krajobrazowych, np. doliny rzeczne, lasy, wzgórza, torfowiska.
Pojedyncze drzewa lub ich zespoły oraz unikatowe twory przyrody nieożywionej (głazy, jaskinie) obejmuje się ochroną jako pomniki przyrody.
Rzadkie i narażone na wyginięcie gatunki roślin i zwierząt podlegają ochronie ścisłej lub częściowej. Ochrona ścisła polega na zakazie zrywania, wykopywania, sprzedaży, kupowania, wywożenia za granicę oraz niszczenia miejsc, w których one występują. Przy ochronie częściowej chroniony organizm można w określonych warunkach pozyskiwać na przykład na celów medycznych. Można również polować na zwierzęta poza okresem ochronnym.
Ze względu na przeznaczenie wyróżnia się rezerwaty leśne, faunistyczne (czyli chroniące zwierzęta), krajobrazowe i inne
R4qMR9G2RXigJ1
Mapa Polski z oznaczonymi na zielono parkami narodowymi. Fotografia prezentuje rezerwat leśny. Widoczne drzewa liściaste w wiosennym lesie.
Rezerwat leśny „Las Piwnicki” to miejsce ochrony starych dębów i sosen
Ra5E06nKU6VJG1
Fotografia prezentuje torfowisko. Widoczny podmokły teren porośnięty trawami.
W rezerwacie „Torfowisko Rąbień” ochronie podlegają torfowiska
R11FJUiUgZgxF1
Fotografia prezentuje żółwia chodzącego po pniu.
Rezerwat „Jezioro Orłowo Małe” ustanowiono dla ochrony żółwia błotnego
R1DdmlJsYvSIL1
Fotografia prezentuje skały o płaskich wierzchołkach.
Rezerwat „Szczeliniec Wielki” tworzą ogromne labirynty skalne złożone ze skałek o różnorodnych, ciekawych kształtach
i3z2XkDADp_d5e719
8. Parki narodowe Polski
Parki narodowe tworzy się głównie w celu zachowania roślin, zwierząt i przyrody nieożywionej w postaci niezmienionej przez człowieka. Większość powierzchni parku narodowego objęta jest ochroną ścisłą. Organizmy mają więc zapewniony spokój i nie są niepokojone przez ludzi. W Polsce występują 23 parki narodowe: 2 leżą w pasie pobrzeży, 5 w pasie pojezierzy, kolejne 5 w pasie nizin, 3 na wyżynach i 8 w górach. Na terenie parków narodowych można poruszać się wyłącznie po wyznaczonych szlakach turystycznych. Nie wolno zrywać roślin, płoszyć ani zabijać zwierząt. Należy zachowywać się cicho, nie wolno biwakować ani rozpalać ognisk.
R19IfXBCpnLJj1
Interaktywna mapa polski z zaznaczonymi emblematami parków narodowych.
Interaktywna mapa polski z zaznaczonymi emblematami parków narodowych.
Źródło: Tomorrow Sp. z o.o., Jerzy Opioła (http://commons.wikimedia.org), Ludwig Schneider (http://commons.wikimedia.org), Przykuta (http://commons.wikimedia.org), User:M_k (http://commons.wikimedia.org), Hubert Bartkowiak (http://commons.wikimedia.org), Pleple2000 (http://commons.wikimedia.org), Wojsyl (http://commons.wikimedia.org), Semper_lupus (http://commons.wikimedia.org), Krzysztof Dudzik (http://commons.wikimedia.org), Janmad (http://commons.wikimedia.org), Von.grzanka (http://commons.wikimedia.org), Hans Pama (https://www.flickr.com), Joanna Karnat (http://commons.wikimedia.org), Jakub Hałun (http://commons.wikimedia.org), Indrik myneur (https://www.flickr.com), Jan Jerszyński (http://commons.wikimedia.org), Przemysław Malkowski (http://commons.wikimedia.org), Lilly M (http://commons.wikimedia.org), Pit1233 (http://commons.wikimedia.org), licencja: CC BY-SA 2.5.
i3z2XkDADp_d5e761
9. Przyroda w naszym domu
Zwierzęta domowe to takie, które trzyma się w domach nie dla wymiernych korzyści, lecz dla przyjemności. Do najpopularniejszych zwierząt domowych należą psy i koty, różne gatunki gryzoni (szczury i chomiki), ptaki oraz ryby akwariowe. Posiadanie zwierzęcia wiąże się z odpowiedzialnością za nie. Zwierzęciu należy zapewnić odpowiednie warunki oraz dbać o jego zdrowie. Zwierzęta hodowlane to takie, które hoduje się dla korzyści, np. mleka, skór czy mięsa. Do zwierząt hodowlanych należą: krowy, świnie, owce, kozy i kury.
RaRL3ciC8x2hE1
Galeria siedmiu fotografii ukazujących wybrane zwierzęta hodowlane.Pierwsza fotografia ukazuje dwa białe konie w zaprzęgu karocy.
Konie udomowiono w Azji ok. 7000 lat temu. Obecnie wykorzystuje się je głównie dla celów rekreacyjnych i sportowych. Dawniej były przede wszystkim środkiem transportu i w niektórych rejonach nadal pełnią tę funkcję
RiSGLJxgiQg0k1
Druga fotografia prezentuje stado biało-czarnych krów pasących się na łące.
Krowy udomowiono w Azji ok. 8000 lat temu. Pozyskuje się z nich mięso, mleko i skóry
RpwD7HqZr84NC1
Trzecia fotografia lezące na trawie białe owce.
Owce udomowiono ok. 10 000 lat temu w Azji. Pozyskuje się z nich głównie wełnę. Z ich mleka wyrabia się sery
RhO6OITnCdJQ11
Czwarta fotografia prezentuje kurę chodzącą po trawie.
Kura to kolejne zwierzę wywodzące się z Azji. Zostało udomowione już 5500 lat temu. Zwierzęta te hoduje się dla ich mięsa i jaj, a także pierza
Rn2QQ1zIUHP7U1
Piąta fotografia prezentuje dwie kozy na stojące na trawie. Pierwsza biała stoi odwrócone tyłem, druga biała w czarne łaty stoi przodem.
Kozy zostały udomowione w Azji ok. 10 000 lat temu. Pozyskuje się z nich mleko i mięso, a w przypadku niektórych ras – również doskonałej jakości wełnę. Zwierzęta te cechują się niskimi wymaganiami pokarmowymi oraz dużą odporność – można je hodować nawet na skalistych, nieurodzajnych ziemiach
R1DSzJXWf4T661
Szósta fotografia prezentuje trzy stojące bokiem do siebie wielbłądy.
Wielbłądy wywodzą się z Afryki (jednogarbne dromadery) i Azji (dwugarbne baktriany). Udomowiono je ok. 5000 lat temu. W warunkach pustynnych są niezastąpione jako zwierzęta juczne i wierzchowe, hoduje się je również dla mleka i wełny
R1GUTT7qiwjyf1
Siódma fotografia prezentuje dwie stojące bokiem do siebie lamy. Duża czarna, pochyl się jedząc trawę, druga młoda brązowa lama patrzy na wprost.
Udomowiona 7000 lat temu w Peru (Ameryka Południowa) alpaka znana jest z doskonałej wełny i mięsa
i3z2XkDADp_d5e802
10. Domowy ogródek
Człowiek hoduje niektóre rośliny:
jako źródło pożywienia (warzywa, owoce, zboża),
dla oleju wyrabianego z tłuszczu w nich zawartego (słonecznik),
dla włókien do wyrobu tkanin (len).
Niektóre rośliny uprawia się w ogródkach działkowych lub przydomowych. Dzięki temu uzyskuje się samodzielnie wyhodowane warzywa i owoce. Ogródki są też miejscem wypoczynku, pełnią poza tym ważną funkcję jako miejsce schronienia i zdobywania pokarmu dla wielu zwierząt. Niektóre rośliny można trzymać w domach jako doniczkowe. Należy je postawić w miejscu, gdzie będą miały odpowiednią ilość światła, regularnie podlewać, a w razie potrzeby – przesadzać.
Kolejne etapy poprawnego przesadzania roślin doniczkowych. Pamiętaj, by obchodzić się z rośliną ostrożnie – wówczas jej nie uszkodzisz
RTTRQUcOU3tci1
Pokaz slajdów prezentujących przesadzanie rośliny doniczkowej. Slajd 1 – prezentuje przybory potrzebne do przesadzania rośliny: żwir, ziemia, łopatka, nóż, rękawice, nowa doniczka, woda w butelce.
Przygotuj doniczkę z rośliną wymagającą przesadzenia, nową większą doniczkę, odpowiednią ziemię ogrodową, rękawice i łopatkę oraz nieco żwiru lub drobnych kamieni
RrG2u7nyvWPhp1
Slajd 2 – demonstrator w rękawiczkach wyjmuje roślinę z doniczki.
Spróbuj delikatnie oddzielić ziemię od doniczki. Jeśli roślinę trudno jest wyjąć, możesz podważyć nożem korzenie – uważaj, aby ich nie uszkodzić
RJCPCos2diw6W1
Slajd 3 – pokazano wyjętą roślinę z doniczki, trzymaną przez demonstratora w rękawiczkach
Korzenie długo nie przesadzanej rośliny są zwykle zbite. Należy je nieco rozluźnić, aby umożliwić roślinie lepsze pobieranie wody. Możesz to zrobić, np. stukając lekko korzeniami o podłoże lub delikatnie ugniatając je
RjE9YO7btaDYb1
Slajd 4 – demonstrator nasypuje żwir do brązowej doniczki
Na dno nowej doniczki nasyp trochę żwiru. Dzięki niemu nadmiar wody nie będzie zalegał między korzeniami, co mogłoby doprowadzić do ich gnicia
R47kVsgktuwz71
Slajd 5 – demonstrator w rękawiczkach nasypuje łopatką ziemie do doniczki
Przykryj żwir niewielką warstwą ziemi
R1DzW1sjvdgAY1
Slajd 6 – roślina zostaje włożona do przygotowanej doniczki, a następnie zostaje dosypana ziemia.
Włóż roślinę do nowej doniczki. Przytrzymując roślinę jedną ręką, wypełnij doniczkę ziemią
RKyV7xKO3uqRl1
Slajd 7 – posadzona roślina w doniczce zostaje podlana przez demonstratora
Na koniec podlej roślinę, by gleba była wilgotna
i3z2XkDADp_d5e854
Zadania
Ćwiczenie 1
R1ShGj5grGZpA1
zadanie interaktywne
zadanie interaktywne
Wskaż główne źródła zanieczyszczeń powietrza, które biorą udział w wytwarzaniu kwaśnych deszczy.
elektrownie węglowe
ciepłownie
komunikacja samochodowa
elektrownia geotermalna
elektrownia wiatrowa
elektrownia wodna
Źródło: Brygida Baranowska, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 2
R1HNfYyjsXryo1
zadanie interaktywne
zadanie interaktywne
Wskaż źródła zanieczyszczenia wody.
nawozy sztuczne
ścieki
płyny do czyszczenia podłóg
elektrownie wiatrowe
spaliny samochodowe
pożary
Źródło: Brygida Baranowska, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 3
RU1YLk16Pykrq1
zadanie interaktywne
zadanie interaktywne
Do oceny stopnia zanieczyszczenia powietrza używa się tak zwanej skali porostowej. Obecność porostów w okolicy świadczy o tym, że
powietrze jest bardzo zanieczyszczone.
gleba w okolicy jest skażona substancjami trującymi.
w okolicy nie ma innych roślin.
powietrze jest czyste.
Źródło: Brygida Baranowska, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 4
RBeHbHYpVQWsG1
zadanie interaktywne
zadanie interaktywne
Oceń, które działania ludzi mają korzystny lub niekorzystny wpływ na środowisko.
segregowanie odpadów, posadzenie drzew przed domem, wyrzucanie śmieci do lasu, mycie samochodu w stawie, założenie paneli słonecznych na dachu budynku, używanie torebek jednorazowych, budowa ścieżek rowerowych w mieście, wylewanie ścieków do rzeki, korzystanie z komunikacji miejskiej
działania korzystne
działania niekorzystne
Źródło: Brygida Baranowska, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 5
RwqPeFDkTrrEp1
zadanie interaktywne
zadanie interaktywne
Wskaż działania wpływające korzystnie na czystość powietrza.
zakładanie filtrów na kominy
korzystanie z odnawialnych źródeł energii
stosowanie filtrów na kominach fabryk
jazda samochodem do pobliskiego sklepu
budowa elektrowni węglowych
Źródło: Brygida Baranowska, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 6
RK6P9yiCWdj6O1
zadanie interaktywne
zadanie interaktywne
Źródło: Brygida Baranowska, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 7
R19h9UfqEJr1g1
zadanie interaktywne
zadanie interaktywne
Podziel źródła energii na odnawialne i nieodnawialne.
ropa naftowa, wiatr, węgiel brunatny, energia geotermalna, gaz ziemny, słońce, woda
odnawialne źródła energii
nieodnawialne źródła energii
Źródło: Brygida Baranowska, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 8
R1PUhAIGsI2Bs1
zadanie interaktywne
zadanie interaktywne
Większość energii elektrycznej w Polsce jest wytwarzana w elektrowniach
wiatrowych.
słonecznych.
wodnych.
węglowych.
Źródło: Brygida Baranowska, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 9
RWOyhNd4cbUcq1
zadanie interaktywne
zadanie interaktywne
Oceń, które osoby oszczędzają energię elektryczną.
Michał wyłącza światło, gdy wychodzi z pokoju.
Kuba stara się odrabiać lekcje przy dziennym świetle.
Pan Jan używa energooszczędnych świetlówek w mieszkaniu.
Kamila włącza zmywarkę zapełnioną do połowy.
U pani Marii zawsze nocą świeci się światło przedpokoju.
Tuż po ugotowaniu kompotu pani Ania wkłada go do lodówki, żeby się schłodził.
Pan Franciszek robi pranie często, a to małej ilości ubrań.
Źródło: Brygida Baranowska, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 10
R1TaDska5cDRY1
zadanie interaktywne
zadanie interaktywne
Wskaż zalety i wady elektrowni wiatrowych.
Lokalizacja elektrowni wiatrowych jest zależna od siły wiatru., Elektrownie wiatrowe nie wytwarzają szkodliwych substancji., Elektrownie wiatrowe dostarczają mniej energii od elektrowni węglowych., Wiatr nigdy się nie wyczerpie., Turbiny wiatrowe zakłócają przeloty dla ptaków i nietoperzy.
Zalety
Wady
Źródło: Brygida Baranowska, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 11
R1AaKnkCjzUnE1
zadanie interaktywne
zadanie interaktywne
Wskaż źródła gazów cieplarnianych.
elektrownia węglowa
piec
wybuch wulkanu
silnik samochodu
elektrownia wiatrowa
elektrownia wodna
żaglówka
drzewa
Źródło: Brygida Baranowska, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 12
RJ2r2lDwfs8Qs1
zadanie interaktywne
zadanie interaktywne
W parkach narodowych chroni się:
wyłącznie rzadkie gatunki roślin i zwierząt.
wyłącznie ciekawe obiekty przyrody nieożywionej.
wyłącznie organizmy, które nie występują w innych środowiskach.
całą przyrodę ożywioną i nieożywioną.
Źródło: Brygida Baranowska, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 13
R1EtoNc2ha5Nm1
zadanie interaktywne
zadanie interaktywne
Wskaż cechy charakterystyczne dla parku narodowego i rezerwatu.
chroni się całą przyrodę lub wybrany jej składnik, chroni się całą przyrodę, obszar poniżej 1000 ha, obszar o powierzchni powyżej 1000 ha
park narodowy
rezerwat
Źródło: Brygida Baranowska, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 14
RtIKFdiIuYCEo1
zadanie interaktywne
zadanie interaktywne
Przyporządkuj parki narodowe do form ukształtowania terenu, na których występują.
Kampinoski Park Narodowy, Biebrzański Park Narodowy, Świętokrzyski Park Narodowy, Bieszczadzki Park Narodowy, Karkonoski Park Narodowy, Słowiński Park Narodowy, Tatrzański Park Narodowy, Ojcowski Park Narodowy
niziny
wyżyny
góry
Źródło: Brygida Baranowska, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 15
R6jP5Qk5BDqN31
zadanie interaktywne
zadanie interaktywne
Połącz nazwę parku z nazwą zwierzęcia, które występuje w logo tego parku.