System bezpieczeństwa narodowego tworzą podmioty, środki i zasoby, które zostały wyznaczone przez państwo do realizacji różnorodnych zadań w dziedzinie bezpieczeństwa. Profesjonalne przygotowanie, odpowiednie zorganizowanie pracy i właściwa koordynacja są niezbędne dla zapewnienia ich skutecznego działania.

Już wiesz
  • w jaki sposób Rzeczpospolita Polska realizuje ochronę obywateli przed zagrożeniami w czasie pokoju i w czasie wojny;

  • z jakich podsystemów składa się system bezpieczeństwa narodowego RP;

  • że podsystem kierowania bezpieczeństwem narodowym odgrywa istotną rolę w realizacji zadań RP w obszarze bezpieczeństwa narodowego.

Nauczysz się
  • charakteryzować specyfikę podsystemu kierowania bezpieczeństwem narodowym;

  • wymieniać kompetencje najwyższych organów państwa w zakresie bezpieczeństwa narodowego;

  • przedstawiać zależności najwyższych władz RP uczestniczących w kierowaniu bezpieczeństwem państwa;

  • wymieniać organy doradcze instytucji tworzących podsystem kierowania.

iBY0QEVOG6_d5e204

1. Ogólna charakterystyka

Podsystem kierowania jest podstawowym i zasadniczym elementem systemu bezpieczeństwa narodowego. W jego skład wchodzą instytucje władzy publicznej i kierownicy jednostek organizacyjnych, którzy wykonują zadania związane z bezpieczeństwem narodowym, wraz z organami doradczymi i aparatem administracyjnym oraz procedurami i stosowną infrastrukturą. Podstawą jego funkcjonowania są trwałe zasady ustrojowe. Szczególną rolę w podsystemie kierowania bezpieczeństwem narodowym pełnią: Parlament RP, Prezydent RP i Rada Ministrów.

RX0MKvuW0DrrV1
W Sejmie zapadają najważniejsze decyzje dotyczące bezpieczeństwa naszego państwa

Podsystem kierowania ma fundamentalne znaczenie dla całego systemu bezpieczeństwa narodowego w czasie pokoju, kryzysu i w czasie wojny. Zapewnia on uzyskiwanie informacji o zagrożeniach i ich analizę, planowanie przygotowania i działania pozostałych podsystemów oraz zarządzanie (dowodzenie) nimi w trakcie działań.

W związku z tym można zidentyfikować 4 strategiczne obszary zadań podsystemu kierowania:

  • monitorowanie zagrożeń (z uwzględnieniem ich skali, rodzaju i miejsca występowania),

  • zapobieganie powstawaniu zagrożeń (zarówno na terytorium kraju, jak i poza jego granicami),

  • działania związane z usuwaniem skutków katastrof (gdy nie udało się im zapobiec),

  • kierowanie obroną państwa w razie bezpośredniej agresji militarnej.

iBY0QEVOG6_d5e262

2. Obowiązki i kompetencje najwyższych władz RP w odniesieniu do systemu bezpieczeństwa narodowego

Konstytucyjna zasada podziału i równowagi władz stanowi, że władzę ustawodawczą pełnią w Polsce Sejm i Senat, władzę wykonawczą sprawują Prezydent RP i Rada Ministrów, zaś władzę sądowniczą – niezależne i niezawisłe sądy oraz trybunały. Podstawowe znaczenie w kwestii kształtowania rozwiązań w systemie bezpieczeństwa mają organy władzy ustawodawczej i wykonawczej.

2.1. Sejm

Kompetencje Sejmu w odniesieniu do systemu bezpieczeństwa narodowego wynikają z funkcji pełnionych przez ten organ w systemie politycznym RP (ustawodawczej, kontrolnej i kreacyjnej). Najważniejsze z nich prezentuje poniższa grafika interaktywna.

R1UzBOixS9M2b1
Aplikacja składa się z 9 niebieskich kół ułożonych w okrąg. W centralnej części okręgu niebieskie koło z informacją: Funkcje Sejmu w systemie bezpieczeństwa narodowego. Pierwsze koło na 12‑tej: Ustanowienie prawa. Następne piktogramy z godnie z kierunkiem wskazówek zegara. Koło nr 2 to kształtowanie na przykład poprzez działalność. Koło nr 3 to określenie w ustawie zasad. Koło nr 4 to decydowanie w imieniu RP. Koło nr 5 to akceptacja lub uchylenie. Koło nr 6 to wyrażanie zgody na przedłużenie...Koło nr 7 to nadzór nad podsystemami operacyjnymi. Koło nr 8 to upoważnianie prezydenta..Koło nr 9 to korzystanie z możliwości...
Źródło: Tomorrow Sp.z o.o., licencja: CC BY 3.0.

2.2. Senat

Podobnie jak w przypadku Sejmu, kompetencje Senatu w dziedzinie bezpieczeństwa narodowego wynikają z funkcji pełnionych przez ten organ w systemie politycznym RP. Są one tożsame z funkcjami Sejmu i dotyczą aktywności ustawodawczej, kontrolnej i kreacyjnej.

Wypełniając funkcję ustawodawczą, Senat RP ma możliwość wpływania na ustrój państwa i dokonywania zmian w obowiązującej konstytucji. Nie uchwala on jednak ustaw, lecz jedynie inicjuje proces ustawodawczy i opiniuje ustawy uchwalone przez Sejm. Ponadto Senat RP wyraża zgodę na zarządzenie przez prezydenta referendów ogólnokrajowych w sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa, które mogą dotyczyć również kwestii związanych z bezpieczeństwem narodowym.

Funkcja kontrolna Senatu nie ma charakteru bezpośredniego. Może on wykonywać czynności sprawdzające lub też formułować wnioski na temat uchybień i potrzebnych zmian. W tym zakresie marszałek Senatu lub 30 senatorów mogą wystąpić z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego o stwierdzenie: zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją, zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi (których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie), zgodności przepisów prawa wydawanych przez centralne organy państwowe z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami oraz zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych.

R6IJlt7mwGS1U1
Senat RP jest izbą wyższą Parlamentu i liczy stu senatorów

Pełniąc funkcję kreacyjną, Senat RP uczestniczy w powoływaniu i ewentualnie odwoływaniu organów państwa stojących na straży praw i wolności obywatelskich oraz dbających o inne istotne sfery bezpieczeństwa. Należą do nich: Rzecznik Praw Obywatelskich, Prezes Najwyższej Izby Kontroli, Rzecznik Praw Dziecka, Prezes Instytutu Pamięci Narodowej oraz Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych. Ponadto Ponadto Senat powołuje jednego członka Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, dwóch senatorów do składu Krajowej Rady Sądownictwa oraz trzech członków Rady Polityki Pieniężnej.

2.3. Prezydent RP

Pozycję Prezydenta w systemie bezpieczeństwa narodowego określają przepisy Konstytucji RP, zgodnie z którymi:

  • pełni on funkcję głowy państwa, będąc najwyższym przedstawicielem Rzeczypospolitej Polskiej i gwarantem ciągłości władzy państwowej,

  • czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji RP,

  • stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium.

Większość kompetencji głowy państwa jest ściśle związana z Radą Ministrów, która wnioskuje o podjęcie konkretnych czynności przez prezydenta. Funkcje i kompetencje Prezydenta RP w odniesieniu do systemu bezpieczeństwa narodowego zostały ujęte poniżej.

R1EOCFP7yzptg1
Aplikacja składa się z 8 niebieskich kół ułożonych w okrąg. W centralnej części okręgu niebieskie koło z informacją: funkcje i kompetencje prezydenta RP w odniesieniu do systemy bezpieczeństwa narodowego. Pierwsze koło na 12‑tej: stoi na straży podstawowych .... Następne piktogramy z godnie z kierunkiem wskazówek zegara. Koło nr 2: jest najważniejszym zwierzchnikiem. Koło nr 3: zatwierdza na wniosek prezesa .... Koło nr 4: na wniosek Prezesa Rady Ministrów.... Koło nr 5: na wniosek ministra obrony narodowej ...Koło nr 6: na wniosek Rady Ministrów...Koło nr 7: wprowadza stan wojenny. Koło nr 8: wprowadza stan wyjątkowy.
Źródło: Tomorrow Sp.z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 1

Po wejściu w życie Konstytucji RP z 1997 r. urząd prezydenta RP sprawowały 4 osoby: Aleksander Kwaśniewski, Lech Kaczyński, Bronisław Komorowski i Andrzej Duda. Odszukaj w Internecie lub w innych źródłach informacje na temat podejmowanych przez nich inicjatyw w dziedzinie bezpieczeństwa narodowego i opisz wybrane z nich.

Organem doradczym Prezydenta RP w sprawach wewnętrznego i zewnętrznego bezpieczeństwa państwa jest Rada Bezpieczeństwa Narodowego. Pełni ona funkcje doradcze, zatem nie ma prawa podejmowania jakichkolwiek decyzji. Jednak w zakresie swoich kompetencji może rozpatrywać i opiniować założenia polityki zagranicznej, strategicznych problemów bezpieczeństwa narodowego i projektów jego strategii, doktryny obronnej, kierunki rozwoju sił zbrojnych, a także problemy pozamilitarne dotyczące przygotowania systemu bezpieczeństwa narodowego.

R1aexnBKoLOyp1
Źródło: Lukas Plewnia (http://flickr.com).

2.4. Rada Ministrów

Zdecydowanie najważniejszą funkcję w systemie bezpieczeństwa narodowego pełni Rada Ministrów, która jest liderem administracji publicznej i kieruje jej działalnością. Taką szczególna pozycję nadają Radzie Ministrów przepisy Konstytucji, zgodnie z którymi odpowiada ona za prowadzenie polityki wewnętrznej i zagranicznej kraju. Zgodnie z ustawą zasadniczą Rada Ministrów w zakresie bezpieczeństwa państwa:

  • zapewnia wewnętrzne bezpieczeństwo państwa oraz porządek publiczny,

  • zapewnia bezpieczeństwo zewnętrzne państwa,

  • sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie obronności kraju,

  • określa corocznie liczbę obywateli powoływanych do czynnej służby wojskowej.

Polecenie 2

Na czele Rady Ministrów stoi prezes (premier). Odszukaj w Internecie i w innych źródłach (np. Konstytucji RP) informacje na temat realizowanych przez niego zadań związanych z pełnioną funkcją.

W Radzie Ministrów szczególną pozycję w systemie bezpieczeństwa narodowego pełnią minister obrony narodowej i minister spraw wewnętrznych i administracji. Pierwszy z nich stoi na czele Ministerstwa Obrony Narodowej (które zapewnia jego obsługę), a jego główne zadania zostały przedstawione poniżej.

Rd6h0fZJt3mHs1
Aplikacja składa się z 8 niebieskich kół ułożonych w okrąg. W centralnej części okręgu niebieskie koło z informacją: główne zadania ministra obrony narodowej. Pierwsze koło na 12‑tej:tworzenie organizacji i kierowanie.... Następne piktogramy z godnie z kierunkiem wskazówek zegara. Koło nr 2:kierowanie w czasie pokoju... Koło nr 3:zawieranie umów międzynarodowych.... Koło nr 4:sprawowanie ogólnego kierownictwa.... Koło nr 5:sprawowanie ogólnego nadzoru...Koło nr 6:realizowanie generalnych założeń...Koło nr 7:przygotowywanie założeń obronnych. Koło nr 8:zapenianie odpowiednich warunków.
Źródło: Tomorrow Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Zgodnie z przepisami ustawy o działach administracji rządowej, dział kierowany przez ministra spraw wewnętrznych i administracji obejmuje sprawy m.in.:

  • ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego,

  • ochrony granicy państwa, kontroli ruchu granicznego i cudzoziemców oraz koordynacji działań związanych z polityką migracyjną państwa,

  • zarządzania kryzysowego,

  • obrony cywilnej,

  • ochrony przeciwpożarowej,

  • nadzoru nad ratownictwem górskim i wodnym.

Ponadto organami podległymi ministrowi spraw wewnętrznych lub nadzorowanymi przez niego są:

  • Dyrektor Zakładu Emerytalno‑Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych,

  • Komendant Główny Policji,

  • Komendant Główny Straży Granicznej,

  • Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej,

  • Szef Obrony Cywilnej Kraju,

  • Szef Urzędu do Spraw Cudzoziemców.

iBY0QEVOG6_d5e646

Podsumowanie

  • Podsystem kierowania bezpieczeństwem narodowym ma duże znaczenie dla całego systemu bezpieczeństwa narodowego w czasie pokoju, kryzysu i wojny.

  • Podsystem kierowania zapewnia uzyskiwanie informacji o zagrożeniach oraz ich analizę, planowanie przygotowania i działania podsystemów operacyjnych oraz wsparcia, a także zarządzanie (dowodzenie) nimi w trakcie działań.

  • Szczególna rola w kierowaniu bezpieczeństwem narodowym przypada Parlamentowi RP, Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej i Radzie Ministrów.

  • Pozycję Prezydenta RP w systemie bezpieczeństwa narodowego określają przepisy Konstytucji RP, zgodnie z którymi pełni on funkcję głowy państwa, będąc najwyższym przedstawicielem Rzeczypospolitej Polskiej i gwarantem ciągłości władzy państwowej. Czuwa również nad przestrzeganiem Konstytucji RP, stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium.

  • Najważniejszą funkcję w systemie bezpieczeństwa narodowego pełni Rada Ministrów, która w systemie politycznym RP jest liderem administracji publicznej i kieruje jej działalnością.

  • Szczególną pozycję w systemie bezpieczeństwa narodowego pełnią minister obrony narodowej i minister spraw wewnętrznych.

Praca domowa
Polecenie 3.1

Przygotuj krótką wypowiedź pisemną, w której odpowiesz na następujące pytanie: W jaki sposób podsystem kierowania bezpieczeństwem państwa zapewnia odpowiednie funkcjonowanie systemu bezpieczeństwa narodowego RP?

iBY0QEVOG6_d5e708

Słowniczek

podsystem kierowania bezpieczeństwem narodowym
Definicja: podsystem kierowania bezpieczeństwem narodowym

podsystem systemu bezpieczeństwa narodowego RP zapewniający uzyskiwanie wiedzy o zagrożeniach i ich analizę, planowanie przygotowania i działania podsystemów operacyjnych oraz wsparcia, a także zarządzanie (dowodzenie) nimi w trakcie działań

iBY0QEVOG6_d5e1079

Zadania

Ćwiczenie 1
RmdmNKdG011Dg1
zadanie interaktywne
Źródło: Michał Banaś, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 2
R14NXWF5ryzDZ1
zadanie interaktywne
Źródło: Michał Banaś, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 3
Rd2AhkG1NGRvm1
Źródło: Michał Banaś, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 4
R1NMreDlLW4Kr1
Źródło: Michał Banaś, licencja: CC BY 3.0.