Podsystem obronny państwa
Do najważniejszych zadań każdego państwa zalicza się ochronę niepodległości i nienaruszalności jego terytorium oraz zapewnienie bezpieczeństwa obywatelom. Rzeczpospolita Polska realizuje te powinności wykorzystując różnorodne siły i środki, które są ze sobą wzajemnie powiązane i wspólnie tworzą podsystem obronny państwa. Jak bardzo jest on istotny? Dowiedz się!
W celu zrozumienia poniższego materiału, dowiedz się jakie są składowe systemu bezpieczeństwa narodowego Polski.
przedstawiać specyfikę podsystemu obronnego państwa,
wymieniać i opisywać znaczenie komponentów podsystemu obronnego państwa,
charakteryzować Siły Zbrojne RP,
wymieniać funkcje Sił Zbrojnych RP.
1. Pojęcie podsystemu obronnego państwa
Podsystem obronny państwa to jeden z operacyjnych podsystemów wykonawczych szerszego systemu bezpieczeństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej. Jego definicja została z sformułowana m.in. w Białej księdze bezpieczeństwa narodowego z 2013 r., a także następnie w Strategii Bezpieczeństwa Narodowego z 2014 roku. Tworzą go siły i środki, które pozostają w dyspozycji organów kierowania bezpieczeństwem i są przeznaczone do realizacji ustawowo określonych zadań związanych z wykorzystywaniem szans, podejmowaniem wyzwań, redukowaniem ryzyka i przeciwdziałaniem (zapobieganiem i przeciwstawianiem się) zewnętrznym zagrożeniom o charakterze polityczno‑militarnym
.
Sprawność działania podsystemu obronnego i skuteczność realizacji powierzonych mu zadań decydują o jakości potencjału obronnego Rzeczypospolitej Polskiej. Ogólnie potencjał ten tworzą:
służba zagraniczna (dyplomacja) pracująca na rzecz bezpieczeństwa,
Siły Zbrojne RP wraz z wojskowymi służbami specjalnymi,
przemysł obronny.
2. Służba zagraniczna pracująca na rzecz bezpieczeństwa
Służbą zagraniczną w Polsce kieruje minister spraw zagranicznych, a tworzą ją dyplomaci i urzędnicy zatrudnieni w centrali Ministerstwa Spraw Zagranicznych
oraz w placówkach dyplomatycznych. Zadaniem prowadzonej przez nich polityki zagranicznej jest zapewnienie korzystnych warunków międzynarodowych, które w możliwie najpełniejszy sposób mają gwarantować bezpieczeństwo Rzeczypospolitej. Sprawnie prowadzona dyplomacja, której realizację zapewniają m.in. odpowiednie podstawy prawne, dobra organizacja, przeszkolone kadry oraz efektywne procedury i metody działania, pozwala Polsce na sprawowanie skutecznej polityki zagranicznej.
Polska ma swoje ambasady w 91 państwach oraz przedstawicielstwa przy
7 organizacjach międzynarodowych. Ponadto w 19 państwach działają 33 polskie konsulaty generalne. Warto również zaznaczyć, że w polskich ambasadach dodatkowo funkcjonują wydziały konsularne obsługujące obywateli RP mieszkających za granicą. Poza granicami kraju funkcjonuje 25 instytutów polskich - stan na 29 sierpnia 2020 r.
Ambasady lokuje się zazwyczaj w stolicy kraju, z którym inne państwo nawiązuje stosunki dyplomatyczne. Oszacuj, ile ambasad znajduje się w Warszawie i porównaj swoje dane z wynikami koleżanek i kolegów w klasie. Następnie odszukaj w Internecie informacje o rzeczywistej ich liczbie.
Polska jest państwem granicznym Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego (NATO) i Unii Europejskiej. Taka sytuacja nakłada szczególną odpowiedzialność na polską dyplomację.
Służba zagraniczna RP reprezentuje interesy dużego państwa środkowoeuropejskiego, któremu zależy na ugruntowanej pozycji w Europie. Działania te kształtują ponadto stabilne międzynarodowe środowisko bezpieczeństwa Polski w wymiarze regionalnym i globalnym. Istotną rolę w tym aspekcie odgrywa współpraca międzynarodowa, szczególnie w ramach Sojuszu Północnoatlantyckiego, Unii Europejskiej, Organizacji Narodów Zjednoczonych, Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie oraz innych organizacji międzynarodowych.
Bardzo ważną rolę w służbie zagranicznej, pracującej na rzecz bezpieczeństwa,
pełni Stałe Przedstawicielstwo Rzeczypospolitej Polskiej przy NATO oraz Stałe Przedstawicielstwo RP przy Unii Europejskiej. Obie te instytucje mają możliwość zabiegania w NATO i UE o respektowanie w pracach tych organizacji polskich interesów narodowych i celów strategicznych. Taką działalność umożliwia uczestnictwo polskich dyplomatów w pracach i spotkaniach różnych komitetów i grup roboczych.
3. Przemysł obronny
Przemysłowy potencjał obronny (PPO) stanowi istotny element gospodarczej sfery bezpieczeństwa. Składają się na niego wszystkie zasoby materialne i niematerialne polskiego przemysłu, które zaspokajają potrzeby obronne państwa, w tym również potrzeby Sił Zbrojnych RP w zakresie wyposażenia w uzbrojenie i sprzęt wojskowy. Podmioty tworzące PPO można ogólnie podzielić na:
spółki prowadzące działalność gospodarczą na potrzeby bezpieczeństwa i obronności państwa, których właścicielem większości akcji lub udziałów jest Skarb Państwa,
przedsiębiorstwa, których organem założycielskim jest minister obrony narodowej,
instytucje badawczo‑rozwojowe,
spółki prowadzące obrót towarami, technologiami i usługami o znaczeniu strategicznym dla bezpieczeństwa państwa.
Jak podkreślono w Strategii bezpieczeństwa narodowego RP z 2020 roku: „należy stworzyć warunki, aby polski przemysł obronny, niezależnie od formy własności, realizował długofalowe potrzeby Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, w tym poprzez wdrożenie wyników prac badawczo rozwojowych”.
4. Ogólna charakterystyka Sił Zbrojnych RP
Siły Zbrojne stoją na straży suwerenności i niepodległości państwa oraz jego bezpieczeństwa i pokoju. Siły Zbrojne są zhierarchizowaną, umundurowaną formacją uzbrojoną, stanowiącą wyodrębnioną organizacyjnie część systemu obronnego państwa. Są one również zasadniczą instytucją powołaną do realizacji polskiej polityki bezpieczeństwa. Ich fundamentalne zadanie, określone przepisami Konstytucji RP, to ochrona niepodległości i niepodzielności terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz zapewnienie bezpieczeństwa i nienaruszalności granic państwowych.
Istnieje 5 rodzajów Sił Zbrojnych (nie mylić z rodzajami wojsk): Wojska Lądowe, Siły Powietrzne, Marynarka Wojenna, Wojska Specjalne i Wojska Obrony Terytorialnej.
Zarys stanu etatowego oraz wewnętrzną strukturę SZ RP przedstawia załączona grafika. Jest to materiał poglądowy. W Wojsku Polskim trwają obecnie procesy mające na celu między innymi formowanie nowych jednostek. Zmiany w liczebności możesz śledzić na bieżąco na przykład w literaturze specjalistycznej dotyczącej bezpieczeństwa.
Ilustracja podglądowa dotycząca struktury i liczebności Sił Zbrojnych RP. Na wykresie kołowym po lewej przedstawiono udział:
szeregowych - 42%
podoficerów - 38%
oficerów - 20%.
Po stronie prawej wymieniono liczebność Rodzajów Sił Zbrojnych:
- 61000 Wojska Lądowe,
- 18700 Siły Powietrzne,
- 7020 Marynarka Wojenna,
- 3100 Wojska Specjalne,
- 24000 Wojska Obrony Terytorialnej,
- 27400 pozostali żołnierze.
Ustawa o obronie Ojczyzny umożliwia wzmocnienie polskiej armii – zwiększenie liczby żołnierzy do ok. 300 tys., wzrost budżetu na obronność, a także modernizację techniczną wojska. Nowa ustawa wprowadza m.in. prostsze mechanizmy rekrutacji, nowy system zachęt dla kandydatów do służby wojskowej, a zasady awansu w siłach zbrojnych będą bardziej elastyczne, uposażenia dla studentów studiów wojskowych tożsame z uposażeniami żołnierzy zawodowych.
Dotychczasowe doświadczenia potwierdzają, że profesjonalne siły zbrojne, które cechują się dyspozycyjnością, mobilnością, odpowiednim uzbrojeniem i wyszkoleniem, są skuteczniejsze oraz sprawniejsze. W rezultacie mają większą wartość operacyjną oraz skuteczniej zapewniają bezpieczeństwo państwu i jego obywatelom. Dlatego, niezależnie od niedociągnięć, ważnym osiągnięciem dotychczasowej transformacji Sił Zbrojnych RP było ich uzawodowienie w ramach programu profesjonalizacji. Proces ten wymaga kontynuacji i stosownych korekt, uwzględniających doświadczenia ostatnich lat w tej kwestii.
Zastanów się, jakie konsekwencje dla Sił Zbrojnych RP miał proces ich uzawodowienia? Przygotuj krótką wypowiedź, w której uzasadnisz swoje zdanie.
5. Rola i funkcje Sił Zbrojnych
Rzeczpospolitej Polskiej
Na pytanie o kluczowe zadania Sił Zbrojnych RP nasuwa się odpowiedź, że są to działania oparte na strategiach wojennych i obronie terytorium naszego państwa. Jednak należy pamiętać, że dzisiaj ich kompetencje nie ograniczają się tylko do tych dwóch funkcji, lecz obejmują coraz większy zakres obowiązków.
Zadania Sił Zbrojnych RP określono przede wszystkim w następujących dokumentach: Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 r., Ustawie o obronie Ojczyzny z 2022 r. oraz Strategii Bezpieczeństwa Narodowego RP z 2020 r.
Zgodnie z przepisami Konstytucji, Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej służą ochronie suwerenności i niepodległości państwa, niepodzielności jego terytorium oraz zapewnieniu bezpieczeństwa, pokoju i nienaruszalności jego granic. Ponadto, zgodnie z treścią ustawy o obronie Ojczyzny, Siły Zbrojne mogą brać udział w:
zwalczaniu klęsk żywiołowych i likwidacji ich skutków,
operacjach antyterrorystycznych i działaniach z zakresu ochrony mienia,
akcjach poszukiwawczych oraz ratowania lub ochrony zdrowia i życia ludzkiego,
oczyszczaniu terenów z materiałów wybuchowych i niebezpiecznych oraz w ich unieszkodliwianiu,
realizacji zadań z zakresu szeroko pojmowanego zarządzania kryzysowegozarządzania kryzysowego,
ochronie i obronie cyberprzestrzeni.
Nie bez znaczenia jest także udział polskich wojsk w misjach międzynarodowych. Mówił o tym w wywiadzie płk dr Krzysztof Klupa, ówczesny prodziekan Wydziału Nauk o Bezpieczeństwie Wyższej Szkoły Oficerskiej Wojsk Lądowych we Wrocławiu, która w 2017 r. została przekształcona w Akademię Wojsk Lądowych.
Siły Zbrojne RP utrzymują gotowość do realizacji trzech rodzajów misji:
zagwarantowania obrony państwa i przeciwstawienia się agresji w ramach zobowiązań sojuszniczych (tj. utrzymania zdolności użycia wojsk w zakresie obrony i ochrony nienaruszalności granic RP, a także w działaniach antyterrorystycznych oraz w rozwiązywaniu lokalnego lub regionalnego konfliktu zbrojnego, jak również w operacji obronnej – w kraju jak i poza nim);
udziału w procesie stabilizacji sytuacji międzynarodowej oraz w operacjach reagowania kryzysowego i humanitarnych (tj. utrzymania sił i zdolności do uczestniczenia w operacjach pokojowych i reagowania kryzysowego prowadzonych przez NATO, UE, ONZ, jak również w innych operacjach wynikających z porozumień międzynarodowych oraz w operacjach humanitarnych prowadzonych przez organizacje międzynarodowe, rządowe i inne);
wspierania bezpieczeństwa wewnętrznego i pomoc społeczeństwu (poprzez m.in. monitorowanie i ochronę przestrzeni powietrznej oraz wsparcie ochrony granicy lądowej i wód terytorialnych, a także prowadzenie działalności rozpoznawczej i wywiadowczej. A poza tym: monitorowanie skażeń promieniotwórczych, chemicznych i biologicznych na terytorium kraju; oczyszczanie terenu z materiałów wybuchowych i przedmiotów niebezpiecznych pochodzenia wojskowego, prowadzenie działań poszukiwawczo‑ratowniczych i pomoc władzom państwowym, administracji publicznej oraz społeczeństwu w reagowaniu na zagrożenia).
Znajdź w dostępnych źródłach i wymień 3 przykłady sytuacji kryzysowych, w których Siły Zbrojne RP udzielały pomocy władzom państwowym, administracji publicznej oraz społeczeństwu. Odszukaj również informacje o tym, jakie zadania zostały wówczas przydzielone oddziałom i pododdziałom SZ RP.
6. Podsumowanie
Podsystem obronny państwa jest jednym z operacyjnych podsystemów wykonawczych w ramach systemu bezpieczeństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej.
Podsystem obronny państwa tworzą siły i środki (pozostające w dyspozycji organów kierowania bezpieczeństwem), które są nastawione na realizację ustawowo określonych zadań związanych z wykorzystywaniem szans, podejmowaniem wyzwań, redukowaniem ryzyka i przeciwdziałaniem (zapobieganiem i przeciwstawianiem się) zewnętrznym zagrożeniom o charakterze polityczno‑militarnym.
W ujęciu ogólnym potencjał obronny państwa tworzą: służba zagraniczna pracująca na rzecz bezpieczeństwa, Siły Zbrojne RP wraz z wojskowymi służbami specjalnymi oraz przemysł obronny.
Służbą zagraniczną w Polsce kieruje minister spraw zagranicznych, a tworzą ją dyplomaci i urzędnicy zatrudnieni w centrali Ministerstwa Spraw Zagranicznych oraz w placówkach dyplomatycznych. Zadaniem prowadzonej przez nich polityki zagranicznej jest zapewnienie korzystnych warunków międzynarodowych, które w możliwie najpełniejszy sposób mają gwarantować bezpieczeństwo Rzeczypospolitej Polskiej i dbałość o jej szeroko pojęte interesy.
Przemysłowy potencjał obronny stanowi istotny element gospodarczej sfery bezpieczeństwa. Składają się na niego zasoby materialne i niematerialne polskiego przemysłu, zaspokajające potrzeby obronne państwa, w tym potrzeby Sił Zbrojnych RP dotyczące wyposażenia w uzbrojenie i sprzęt wojskowy.
Siły Zbrojne stoją na straży suwerenności i niepodległości państwa oraz jego bezpieczeństwa i pokoju. Siły Zbrojne są zhierarchizowaną, umundurowaną formacją uzbrojoną, stanowiącą wyodrębnioną organizacyjnie część systemu obronnego państwa. Są one również zasadniczą instytucją powołaną do realizacji polskiej polityki bezpieczeństwa. Ich fundamentalne zadanie, określone przepisami Konstytucji RP, to ochrona niepodległości i niepodzielności terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz zapewnienie bezpieczeństwa i nienaruszalności granic państwowych.
Konstytucyjnym zadaniem Sił Zbrojnych RP jest ochrona niepodległości Polski i niepodzielności jej terytorium oraz zapewnienie bezpieczeństwa i nienaruszalności granic państwowych.
Siły Zbrojne RP utrzymują gotowość do realizacji 3 typów misji: zagwarantowania obrony państwa i przeciwstawienia się agresji, udziału w procesie stabilizacji sytuacji międzynarodowej, w tym w międzynarodowych działaniach z dziedziny zarządzania kryzysowego, oraz wspierania bezpieczeństwa wewnętrznego i pomoc społeczeństwu.
7. Praca domowa
Odszukaj w dostępnych źródłach informacje nt. misji pokojowych, w których po 1989 r. brały udział Siły Zbrojne RP. Wybierz 5 z nich i napisz w jakim celu, gdzie i przez kogo zostały zorganizowane.
8. Słowniczek
przedstawicielstwo dyplomatyczne państwa przy rządzie innego państwa; na jej czele stoi ambasador, który reprezentuje dane państwo w innym państwie, utrzymuje relacje z państwem goszczącym oraz chroni interesy państwa wysyłającego
zarówno działalność przedstawicieli danego państwa reprezentujących jego interesy za granicą, jak i ogół instytucji, urzędów oraz ich pracowników, zajmujących się taką działalnością
urząd podległy konsulowi, zajmujący się przede wszystkim ochroną praw obywateli państwa poza granicami danego kraju
podsystem systemu bezpieczeństwa narodowego RP tworzony przez siły i środki pozostające w dyspozycji organów kierowania bezpieczeństwem oraz przeznaczone do realizacji ustawowo określonych zadań związanych z wykorzystywaniem szans, podejmowaniem wyzwań, redukowaniem ryzyka i przeciwdziałaniem zewnętrznym zagrożeniom o charakterze polityczno‑militarnym
zasoby materialne i niematerialne polskiego przemysłu, zaspokajające potrzeby obronne państwa, w tym potrzeby Sił Zbrojnych RP związane z uzbrojeniem i wyposażeniem w sprzęt wojskowy
siły i środki wydzielone przez Rzeczpospolitą Polską do zabezpieczenia jej interesów i prowadzenia walki; stanowią one główny element podsystemu obronnego Polski oraz są podstawą potencjału obronnego
ogół dyplomatów i urzędników zatrudnionych w centrali Ministerstwa Spraw Zagranicznych oraz na placówkach dyplomatycznych; służbą zagraniczną w Polsce kieruje minister spraw zagranicznych
działalność organów administracji publicznej będąca elementem kierowania bezpieczeństwem narodowym, która polega na zapobieganiu sytuacjom kryzysowym, przygotowaniu do przejmowania nad nimi kontroli w drodze zaplanowanych działań, reagowaniu w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowych, usuwaniu ich skutków oraz odtwarzaniu zasobów i infrastruktury krytycznej
9. Zadania
Wskaż, które zdania są prawdziwe, a które – fałszywe.
Prawda | Fałsz | |
W skład podsystemu obronnego wchodzą: Siły Zbrojne RP, Policja i Straż Graniczna. | □ | □ |
Podsystem obronny to siły i środki, które są przeznaczone do realizacji zadań związanych z wykorzystywaniem szans, podejmowaniem wyzwań, redukowania ryzyka i przeciwdziałaniem zewnętrznym zagrożeniom o charakterze polityczno-militarnym. | □ | □ |
Firmy bez udziału Skarbu Państwa nie mają wpływu na potencjał obronny Rzeczypospolitej Polskiej. | □ | □ |
Służbą zagraniczną w Polsce kieruje minister spraw zagranicznych. | □ | □ |
Jednym z podmiotów tworzących PPO są przedsiębiorstwa, których organem założycielskim jest minister obrony narodowej. | □ | □ |
Siły Zbrojne RP mogą brać udział w procesie stabilizacji sytuacji międzynarodowej, w tym w międzynarodowych działaniach z dziedziny zarządzania kryzysowego. | □ | □ |
Siły Zbrojne RP są przeznaczone jedynie do działań o charakterze militarnym i nie mogą brać udziału w zwalczaniu klęsk żywiołowych oraz likwidacji ich skutków. | □ | □ |
Połącz pojęcia z odpowiadającymi im opisami.
Ochotnicza formacja wojskowa tworzona przez osoby, które pozostają w dyspozycji do wykonywania zadań w przypadku realnych zagrożeń militarnych i niemilitarnych, zarówno w kraju, jak i poza granicami państwa., Działalność przedstawicieli danego państwa reprezentujących jego interesy za granicą oraz ogół instytucji, urzędów i ich pracowników zajmujących się taką działalnością., Ogół dyplomatów i urzędników zatrudnionych w centrali Ministerstwa Spraw Zagranicznych oraz na placówkach dyplomatycznych., Siły i środki wydzielone przez RP do zabezpieczenia jej interesów i prowadzenia walki.
dyplomacja | |
Siły Zbrojne RP | |
Narodowe Siły Rezerwowe | |
służba zagraniczna |
Rozwiąż krzyżówkę.
- Stan stosunków między państwami nastający po zerwaniu przez nie stosunków pokojowych.
- Jeden z dokumentów określających zadania Sił Zbrojnych RP. Najwyższe rangą źródło prawa w Polsce.
- Można ją rozumieć zarówno jako działalność przedstawicieli danego państwa, reprezentujących jego interesy za granicą, jak również jako ogół instytucji, urzędów oraz ich pracowników zajmujących się taką działalnością.
- Przedstawicielstwo dyplomatyczne państwa przy rządzie innego państwa.
- Urząd państwowy za granicą zajmujący się ochroną praw i interesów państwa oraz jego obywateli poza granicami danego kraju.
- Zasoby materialne i niematerialne polskiego przemysłu zaspokajające potrzeby obronne państwa, w tym potrzeby Sił Zbrojnych RP związane z uzbrojeniem i wyposażeniem w sprzęt wojskowy stanowią przemysłowy potencjał…
1 | ||||||||||||||||||
2 | ||||||||||||||||||
3 | ||||||||||||||||||
4 | ||||||||||||||||||
5 | ||||||||||||||||||
6 |