ok. 2700‑1100 p.n.e. - okres trwania sztuki minojskiej
1600 p.n.e. -1100 p.n.e. – epoka sztuki mykeńskiej
ok. 1450 p.n.e. – powstanie tzw. Paryżanki
1
Scenariusz lekcji dla nauczyciela.
R1HLawFKM5sby
I. Rozwijanie zdolności rozumienia przemian w dziejach sztuki w kontekście ich uwarunkowań kulturowych, środowiskowych, epok, kierunków, stylów i tendencji w sztuce. Uczeń:
1. wykazuje się znajomością chronologii dziejów sztuki, z uwzględnieniem:
b) starożytności (kultur: Mezopotamii, Egiptu, Grecji, Rzymu),
2. wymienia cechy sztuki poszczególnych epok, kierunków i tendencji;
4. prawidłowo sytuuje w czasie i w przestrzeni geograficznej poszczególne epoki, style, kierunki i tendencje w sztuce;
5. charakteryzuje i opisuje sztukę powstałą w obrębie poszczególnych epok, kierunków i tendencji;
7. łączy najistotniejsze dzieła ze środowiskiem artystycznym, w którym powstały;
8. porównuje style i kierunki oraz ich wzajemne oddziaływania; uwzględnia źródła inspiracji, wpływ wydarzeń historycznych i kulturalnych oraz estetyki na cechy tych stylów;
II. Zapoznawanie z najwybitniejszymi dziełami w zakresie architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:
1. wymienia i rozpoznaje najbardziej znane dzieła sztuki różnych epok, stylów oraz kierunków sztuk plastycznych;
10. określa funkcję dzieła i wskazuje jej wpływ na kształt dzieła;
13. dokonuje opisu i analizy, w tym porównawczej, dzieł z uwzględnieniem ich cech formalnych:
a) w architekturze: planu, układu przestrzennego, opisu fasady i elewacji, wnętrza,
b) w rzeźbie: bryły, kompozycji, faktury, relacji z otoczeniem,
c) w malarstwie i grafice: kompozycji, koloru, sposobów ukazania iluzji przestrzeni, kształtowania formy przez światło, w dziełach figuratywnych stopnia oddania rzeczywistości lub jej deformacji;
15. rozpoznaje w dziele sztuki temat i wskazuje jego źródło ikonograficzne;
18. formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat dzieł sztuki.
3. umiejscawia dzieła w czasie (wskazuje stulecie powstania dzieł sztuki dawnej, a w przypadku dzieł sztuki nowoczesnej i współczesnej datuje je z dokładnością do połowy wieku), w nielicznych przypadkach, dotyczących sztuki nowoczesnej i współczesnej, zna daty powstania dzieł lub datuje je z dokładnością jednej dekady;
4. zna plany i układy przestrzenne najbardziej znanych dzieł architektury oraz dzieł charakterystycznych dla danego stylu i kręgu kulturowego;
5. wymienia podstawowe gatunki w dziełach sztuk plastycznych, m.in. portret (w tym autoportret, portret psychologiczny i oficjalny), pejzaż (w tym: weduta, marina, pejzaż ze sztafażem), sceny: rodzajowa, religijna, mitologiczna, historyczna (w tym batalistyczna), martwa natura, akt;
8. wymienia różne funkcje dzieł sztuki, takie jak: sakralna, sepulkralna, estetyczna i dekoracyjna, dydaktyczna, ekspresywna, użytkowa, reprezentacyjna, kommemoratywna, propagandowa, kompensacyjna, mieszkalna i rezydencjonalna, obronna, magiczna;
IV. Kształcenie w zakresie rozumienia i stosowania terminów i pojęć związanych z dziełami sztuki, ich strukturą i formą, tematyką oraz techniką wykonania. Uczeń:
1. definiuje terminy związane z opisem formy i struktury dzieła architektonicznego, w tym określenia dotyczące typów i elementów planów budowli, elementów konstrukcyjnych i dekoracyjnych (dekoracji fasady i wnętrza) oraz układu przestrzennego;
2. zna terminologię związaną z opisem formy i treści dzieła malarskiego, rzeźbiarskiego i graficznego, w tym m.in. nazwy formuł ikonograficznych, słownictwo niezbędne do opisu kompozycji, kolorystyki, relacji przestrzennych i faktury dzieła;
4. rozróżnia techniki sztuk plastycznych, jak:
a) w malarstwie: enkaustyka, mozaika, witraż, fresk, tempera, malarstwo olejne, pastel, malarstwo akwarelowe, akrylowe,
5. analizując i opisując dzieła architektoniczne, właściwie stosuje terminy i pojęcia dotyczące struktury architektury;
6. właściwie stosuje terminy dotyczące opisu treści i formy dzieł sztuk plastycznych;
9. nazywa oznaczone na ilustracji elementy architektoniczne, właściwe dla poszczególnych stylów i tendencji, w tym:
b) dzieł antycznych greckich i rzymskich (a także powstałych w okresie renesansu, baroku i klasycyzmu, dla których antyk był inspiracją).
Nauczysz się
wskazywać wpływ położenia geograficznego na rozwój sztuki egejskiej;
określać obszar terytorialny kultury egejskiej;
nazywać techniki artystyczne do zabytków sztuki;
odczytywać plany architektoniczne budownictwa mieszkalnego i pałacowego;
dobierać muzea do wskazanych obiektów sztuki;
przyporządkowywać dzieła do poszczególnych kręgów kulturowych;
określać położenie geograficzne regionów artystycznych.
Architektura minojska
W rejonie Morza Egejskiego wyróżniono trzy zespoły kulturowe, przenikające się nawzajem: najstarszą Kultura Kreteńska zwaną minojską, z ośrodkiem na Krecie, Kultura cykladzka kwitnącą na wyspach i Kultura helladzka w Grecji. Odzwierciedleniem kultury kreteńskiej w Grecji lądowej jest Kultura mykeńska, stanowiąca najpóźniejszy okres rozwoju sztuki helladzkiej.
Nazwa kultury minojskiej pochodzi od legendarnego władcy Krety – Minosa. Pierwszy badacz Krety, Arthur J. Evans, odkrywca Knossos na przełomie XIX i XX w. nadał całej kulturze nazwę, która funkcjonuje do dzisiaj.
Najbardziej znanym przykładem architektury minojskiej jest pałac w Knossos, odsłonięty przez Evansa na początku XX w. Plan pałacu wzbudził zainteresowanie architekturą kreteńską, gdyż skojarzył się odkrywcom z mitem o labiryncie i Minotaurze. Sala tronowa w pałacu, znana z przedstawień dwóch flankujących tron gryfów, jest stosunkowo niewielkim parterowym pokojem, powstałym na końcowym etapie budowy pałacu. Nie jest także wykluczone, że kamienny tron w formie świętej góry miał podkreślać kultową funkcję władcy, o czym zdają się również świadczyć znajdujące się w pobliżu małe pomieszczenia, których przeznaczenie nie jest jasne, ale ich wyposażenie (podwójne topory, wizerunki sakralnych rogów, duża ilość ceramiki) wskazuje na potrzeby kultu, być może spełnianego na dziedzińcu. Najbardziej charakterystycznym rysem pałacu jest wielki, centralnie położony, dziedziniec. Fundamenty oraz monumentalne fragmenty obudowy dziedzińca, klatek schodowych i świetlików świadczą o wykorzystaniu do budowy ciosów miejscowego kamienia.
R18OTa0dk2Mb41
Elementami nośnymi w pałacu w Knossos były ściany i kamienne filary, a także drewniane kolumny, z których zachowały się jedynie bazy. Charakterystyczne dla kultury minojskiej były kolumny o trzonach rozszerzających się ku górze (znane z przekazów ikonograficznych).
R1JCrKAT9frWY1
Malowidła naścienne w pałacu w Knossos
Tynkowane powierzchnie ścian stanowiły miejsce dla freskówFreskfresków – żywość barw na zachowanych fragmentach sugeruje, że podstawowa techniką malarską był fresk (na mokrym tynku).
Stan zachowanych malowideł w Knossos nie pozwala na ich całościową ocenę. Większość znanych obecnie fresków powstała w wyniku rekonstrukcji.
ROPiBH3Y8urIc
Kolejnym tematem fresków jest świat natury, pejzaż, zarówno pozbawiony sztafażu, jak i ożywiony pojedynczymi postaciami zwierząt, tematyka ta występuje w dwóch wersjach: pejzaż morski i pejzaż lądowy. W pejzażach morskich delfiny ukazane są z profilu, zaś podwodne skały widoczne są jakby z lotu ptaka.
R1B9k6KSjHSAU1
RRsoUSnpRaj3x1
Wpływy egipskie widoczne są także w konwencji kolorystyki ciała ludzkiego; postacie męskie są barwy rdzawej, zaś kobiece - białej.
R13u0GKFgRsV41
Tauromachia
Fresk ten jest najlepiej zachowanym zabytkiem dokumentującym popularne widowisko kultowe polegające na wykonywaniu skoków przez byka.
W centrum obrazu przedstawiono biało‑brązowego byka, znajdującego się w ruchu. Wskazują na to wyciągnięte kopyta. Obok byka widoczne są trzy postaci ludzkie ubrane w szaty zakrywające dolne partie ciała. Postacie różnią się kolorem skóry. Kobiety przedstawione są za pomocą jasnej farby, a mężczyzna – czerwonej. Na fresku widzimy dwie kobiety. Jedna z nich trzyma byka za rogi, druga czeka za bykiem, aby chwycić wykonującego skok mężczyznę.
Scena skoków przez byka została ukazana na jasno‑niebieskim tle i zamknięta w ramie ozdobionej abstrakcyjnymi symbolami w kolorze białym, niebieskim i czerwonym.
R13S2EYVQz37V1
Pozostałe przykłady sztuki minojskiej
R7oWIWqOIrdhq
Ciekawy zbiór obiektów stanowi ceramika minojska. Pierwszą wyodrębnioną grupą malowanych naczyń jest ceramika stylu Kamares, posiadająca wielobarwną dekorację malarską o charakterze roślinnym, wysoce stylizowanym, niekiedy niemal abstrakcyjnym. Ornament, zwykle jasny na ciemnym tle, doskonale komponuje się z formą naczynia.
Kolejne dwa style ceramiki minojskiej zdecydowanie nawiązują do malarstwa ściennego; są to: styl morski i styl pałacowy. Styl morski sięga do motywów podwodnych, częstym jest obraz ośmiornicy, czasem rozgwiazdy, muszli, wodorostu. Morskie stworzenia malowane są w sposób realistyczny. W stylu pałacowym dominują obrazy roślin ogrodowych, zwłaszcza lilii, w postaci znacznie stylizowanej, wręcz syntetycznej. Kompozycja zdecydowanie porzuca swobodę typową dla stylu morskiego, stając się sztywną, a motywy często uszeregowane są w powtarzalnych ciągach lub układach symetrycznych.
Przejdźmy do następnego okresu w sztuce egejskiejSztuka egejskasztuce egejskiej – do sztuki mykeńskiej. Nazwa epoki mykeńskiej wywodzi się bezpośrednio z poematów Homera. W Iliadzie bowiem właśnie król Myken, Agamemnon, był naczelnym wodzem achajskiej wyprawy przeciw Troi. Mykeny miały być najwspanialszym grodem wśród greckich państw epoki homeryckiej. Okres mykeński kultury helladzkiej, na Peloponezie i dalej na północy zaczął się już ok. XVI w. p.n.e., wtedy tez powstały pierwsze obwarowania Myken.
RzzHjrSMGJHiW1
Zabytki architektury Mykeńskiej
Zabytki, na podstawie których można scharakteryzować architekturę mykeńską, nie pochodzą wyłącznie z samych Myken. Grecy, przybywając z północy na południe Półwyspu Bałkańskiego kolejnymi falami, nie stworzyli na Peloponezie jednolitej struktury państwowej, lecz odrębne ośrodki, tj. Mykeny, Tiryns, Pylos. Zarówno Mykeny, jak i Tiryns, były silnie ufortyfikowane, otaczały je mury o grubości kilku metrów, budowane z wielkich głazów – mur cyklopi. Należy pamiętać, że Achajowie (pierwsze grupy plemienne Greków przybyłe na tereny egejskie) osiedlali się wśród ludu etnicznie obcego. Jest to bardzo istotna różnica pomiędzy pałacami na Krecie a zamkami na Peloponezie.
R1V2LHzDE8TmL1
Najsłabszymi punktami obrony w systemach muru były bramy. Najbardziej znana wśród nich jest Brama Lwic w Mykenach. Prowadzi do niej krótki korytarz. Wejście składa się z monolitycznych kamiennych węgarów i wielkiego bloku nadproża oraz z trójkąta odciążającego ponad nadprożem. W Bramie Lwic trójkąt odciążający zasłonięty jest płytą reliefową przedstawiającą dwie lwice w heraldycznym układzie, wspięte na cokół znajdującej się w centrum kolumnyKolumnakolumny. Warto zauważyć, że kolumna jest typową kolumną minojską, o charakterystycznym, rozszerzającym się ku górze trzonie. Można stwierdzić, iż architektura minojska wywarła wpływ na architekturę mykeńską.
RaYJPGuBg9Ofz1
Kolejnym typem budowli, charakterystycznym dla kultury mykeńskiej, jest monumentalny grobowiec kopułowy. Najwspanialsze grobowce, niewątpliwie królewskie, powstały w Mykenach w XIII w. p.n.e. Największy z nich nazwano Grobem Agamemnona.
Rfat5NJiboYWZ
Groby posiadały bogate wyposażenie. W grobowcach w Mykenach Schliemann odkrył m.in. liczne przedmioty ze złota i bursztynu, złote maski. Znaleziska te połączył oczywiście z Agamemnonem (najlepiej zachowana maska do dziś nosi to imię), groby te jednak były o trzy wieki starsze niż wojna trojańska.
RJe2ldlKBU2WQ1
Przykłady sztuki Mykeńskiej
W Mykenach zachowało się niewiele śladów malowideł; więcej możemy znaleźć w Tirynsie czy Pylos. Niektóre fragmenty fresków, ukazujące np. procesje dworskie, są podobne do malowideł minojskich. Rozkwit mykeńskiego malarstwa ściennego przypada na XIV – XIII w. p.n.e., czas, gdy Knossos było już podporządkowane Achajom. Możemy zauważyć również różnice między malarstwem minojskim a mykeńskim, głównie w sferze tematyki. O ile sceny dworskie wydają się zbliżone, o tyle brakuje zupełnie pejzaży ogrodowych, stworzeń morskich, ulubionych w Knossos.
Rhqmkl8t0cZGR
Sztuka minojska wywarła również wpływ na malarstwo ceramiczne. Możemy zauważyć zmodyfikowane naśladownictwo motywów morskich, np. ośmiornica na brzuścach naczyń, w ceramice mykeńskiej komponowana jest symetrycznie i osiowo.
R1Csb2dCzhv8Z
Zadania
classicmobile
Ćwiczenie 1
RbSBDHdOGylMr1
static
Ćwiczenie 1
Połącz w pary ilustracje oraz rodzaje sztuki egejskiej.
Odpowiedzi: A - sztuka minojska B - sztuka mykeńska
1‑A 2‑B
Zobacz także
Inna wersja zadania
R12YeOyMplb7Emce4deaa83be37278_00000000000091
classicmobile
Ćwiczenie 5
RDMGlpAkDVeOH1
static
Ćwiczenie 5
Na przełomie których wieków żył pierwszy badacz Krety, Arthur J. Edvans, odkrywca Knossos?
A - XVII i XVIII w. B - XVIII i XIX w. C - XIX i XX w.
C
classicmobile
Ćwiczenie 6
RbSez8rmFHue61
Zaznacz, czy poniższe zdania są prawdziwe czy fałszywe. 1. Okres trwania sztuki minojskiej i helleńskiej to: 2000-1100 p.n.e. 2.Charakterystyczne dla kultury minojskiej były kolumny o trzonach rozszerzających się ku górze. 3. Nazwa kultury minojskiej pochodzi od legendarnego władcy Krety – Minosa. 4. Figurki kreteńskie przedstawiają wspaniale odziane damy w spodniach i obcisłych, otwartych z przodu, gorsetach. 5. Nazwa kultury minojskiej pochodzi od legendarnego władcy Krety – Minosa.
Zaznacz, czy poniższe zdania są prawdziwe czy fałszywe. 1. Okres trwania sztuki minojskiej i helleńskiej to: 2000-1100 p.n.e. 2.Charakterystyczne dla kultury minojskiej były kolumny o trzonach rozszerzających się ku górze. 3. Nazwa kultury minojskiej pochodzi od legendarnego władcy Krety – Minosa. 4. Figurki kreteńskie przedstawiają wspaniale odziane damy w spodniach i obcisłych, otwartych z przodu, gorsetach. 5. Nazwa kultury minojskiej pochodzi od legendarnego władcy Krety – Minosa.
Zaznacz, czy poniższe zdania są prawdziwe czy fałszywe.
Prawda
Fałsz
Okres trwania sztuki mykeńskiej to: 1600 p.n.e. -1100 p.n.e.
□
□
Okres trwania sztuki minojskiej i helleńskiej to: 2000-1100 p.n.e.
□
□
Nazwa kultury minojskiej pochodzi od legendarnego władcy Krety – Minosa.
□
□
Charakterystyczne dla kultury minojskiej były kolumny o trzonach rozszerzających się ku górze.
□
□
Figurki kreteńskie przedstawiają wspaniale odziane damy w spodniach i obcisłych, otwartych z przodu, gorsetach.
□
□
Źródło: UMK, licencja: CC0.
static
Ćwiczenie 6
Zaznacz, czy poniższe zdania są prawdziwe czy fałszywe.
A - Okres trwania sztuki mykeńskiej to: 1600 p.n.e. -1100 p.n.e. B - Okres trwania sztuki minojskiej i helleńskiej to: 2000‑1100 p.n.e. C - Nazwa kultury minojskiej pochodzi od legendarnego władcy Krety – Minosa. D - Charakterystyczne dla kultury minojskiej były kolumny o trzonach rozszerzających się ku górze. E - Figurki kreteńskie przedstawiają wspaniale odziane damy w spodniach i obcisłych, otwartych z przodu, gorsetach.
A - prawda
B - fałsz
C - prawda
D - prawda
E - fałsz
classicmobile
Ćwiczenie 7
R1Fko3HsZ2ZeE1
static
Ćwiczenie 7
Zaznacz cechy charakterystyczne fresku.
A - Jest to technika malarstwa ściennego. B - Polega na malowaniu na suchym tynku farbami odpornymi na alkaliczne działanie. C - Zawiera w zaprawie wapń.
A
C
mce4deaa83be37278_0000000000008
mce4deaa83be37278_0000000000008
Połącz w pary ilustracje oraz rodzaje sztuki egejskiej.
Odpowiedzi: A - sztuka minojska B - sztuka mykeńska
Rozwiązanie: 1‑A 2‑B
Słownik pojęć
Fresk
Fresk
technika malarstwa ściennego polegająca na malowaniu na mokrym tynku farbami odpornymi na alkaliczne działanie zawartego w zaprawie wapna. Inne nazwy to al fresco i buon fresco. *Potocznie (nieprawidłowo) określeniem fresk nazywa się wszelkie malowidła ścienne, wykonane różnymi technikami. Prawidłowo jednak nazwa fresk odnosi się tylko do tych, które zostały wykonane na mokrym tynku. Fresk jest jedną z najtrudniejszych technik malarstwa, ponieważ przy jej stosowaniu dokonywanie jakichkolwiek poprawek i zmian w malowaniu jest praktycznie niemożliwe. Należy jednak do najtrwalszych rodzajów malarstwa ściennego.
Kolumna
Kolumna
pionowa podpora arch. o przekroju kolistym lub wielokątnym, pełniąca również funkcje dekor.; składa się z trzech części: głowicy, trzonu i bazy, lub przynajmniej z dwóch pierwszych; wykonywana z kamienia (o trzonie monolitycznym lub złożonym z bębnów łączonych czopami), z cegły lub drewna (niekiedy pokrytych zaprawą), a od XIX w. z żeliwa. Dla sztuki minojskiej charakterystyczna była kolumna drewniana o trzonie rozszerzającym się ku górze. Źródło: http://www.eduteka.pl/doc/kolumna‑1
Sztuka cykladzka
Sztuka cykladzka
kultura epoki brązu występująca na wyspach archipelagu Cyklady.
Sztuka egejska
Sztuka egejska
termin określający sztukę w rejonie Morza Egejskiego, w epoce brązu, który obejmuje trzy zespoły kulturowe przenikające się nawzajem, a mianowicie: - sztukę kreteńską, nazywaną też minojską z ośrodkiem na Krecie, - sztukę cykladzką rozwijającą się na wyspach archipelagu Cyklady, - sztukę helladzką w Grecji lądowej, której ostatni okres nazywamy sztuką mykeńską.
Sztuka helladzka
Sztuka helladzka
sztuka rozwijająca się na terenach Grecji lądowej od drugiej połowy III tysiąclecia p.n.e. do 1100 p.n.e. Ostatnia faza rozwoju sztuki helladzkiej, datowana od około 1600 p.n.e. nazywana jest sztuką mykeńską. Źródło: http://www.historiasztuki.com.pl/periodyzacja.html
Sztuka kreteńska (minojska)
Sztuka kreteńska (minojska)
sztuka nazwana przez jej odkrywcę Arhura J. Evansa sztuką minojską od imienia legendarnego Minosa, trwająca w epoce brązu (3000 – 1100 p.n.e.) na Krecie.
Sztuka mykeńska
Sztuka mykeńska
jest to najpóźniejszy okres rozwoju sztuki helladzkiej datowany od 1600 p.n.e. do 1100 p.n.e. Czas trwania sztuki mykeńskiej został zakończony wraz z najazdem plemion doryckich. Źródło: http://www.gory‑i-krajobrazy.pl/o_Sztuka_myke%C5%84ska.asp