Podwodny świat ryb

Ryby są najliczniejszą grupą kręgowców. Żyją w rzekach, jeziorach, morzach oraz oceanach, czyli we wszystkich typach zbiorników wodnych – zarówno tych słodkich, jak i słonych. Zajmują w nich odrębne strefy, a także prowadzą różny tryb życia, jednak wszystkie muszą pokonać bariery, jakie stwarza życie w wodzie.

RygTw60WUqXIb
Na zdjęciu od góry widoczne są dość masywne ryby, z dużymi, odstającymi płetwami piersiowymi. Mają również silne płetwy ogonowe. Jedna z ryb jest żółta, druga pomarańczowa, z niewielką liczbą czarnych plamek, pozostałe są ceglasto‑białe. Ryby płyną w przejrzystej wodzie. Wiele z nich zmienia kierunek ruchu, zginając ciało w jedną stronę.
Karp brokatowy (Nishiki‑goi) to ozdobna forma karpia hodowana w Japonii.
Źródło: Pexels, Pixabay, domena publiczna.
Aby zrozumieć poruszane w tym materiale zagadnienia, przypomnij sobie:

  • jakie jest środowisko życia ryb;

  • jak zbudowane są ryby i jakie są ich przystosowania do życia w wodzie;

  • jak oddychają ryby;

  • jak rozmnażają się ryby;

  • jakie jest znaczenie ryb w przyrodzie i dla człowieka.

Twoje cele

  • Omówisz powstanie ryb i ich systematykę.

  • Dokonasz obserwacji przedstawicieli ryb i przedstawisz ich cechy wspólne oraz opiszesz przystosowania do życia w wodzie.

  • Określisz ryby jako zwierzęta zmiennocieplne.

  • Przedstawisz sposób rozmnażania i rozwój ryb.

  • Wyjaśnisz, w jaki sposób powstał pęcherz pławny.

  • Wyjaśnisz znaczenie ryb w przyrodzie i dla człowieka.

bg‑cyan

1. Różnorodność ryb

Ryby, pomimo licznych cech wspólnych, wykazują się pewną różnorodnością w budowie, wynikającą z przystosowania do różnych środowisk wodnych. Mogą się różnić kształtem oraz ubarwieniem. Żyją samotnie albo w grupach, zwanych ławicamiławicaławicami. Niektóre gatunki są roślinożerne, jednak większość jest planktonożerna lub drapieżna, a te ostatnie różnią się też między sobą sposobem polowania.

Różnice między różnymi gatunkami ryb wynikają z ewolucji, czyli procesów zachodzących w przyrodzie na przestrzeni wielu pokoleń, które prowadzą do zmian w budowie ciała i funkcjonowania organizmów. Ewolucja zachodzi, ponieważ organizmy muszą się przystosowywać do stale zmieniających się warunków środowiska, a wykształcenie nowych cech może zwiększyć ich szansę na przetrwanie. Nagromadzenie się zmian w organizmach prowadzi do powstania nowych gatunków.

RisSk9dP5Btx2
1

Pochodzenie ryb

RrPqe8obrILvb
Widoczna na zdjęciu ostrakoderma kształtem przypomina kijankę, ale jest od niej znacznie większa. Jej ciało jest ciemniejsze niż otaczający je kamień. W poprzek skamieniałego ciała biegną faliste linie.
Ostrakoderma w Muzeum Historii Naturalnej w Chicago.
Ostrakodermy to grupa kręgowców bezszczękowych, które charakteryzowały się obecnością pancerza. Były przeważnie bardzo małe, długość ciała zazwyczaj nie przekraczała 10 cm. Żyły przy dnie w stosunkowo płytkich wodach przybrzeżnych.
Źródło: James St. John, Flickr, licencja: CC BY 2.0.
1

Przodkami współczesnych ryb były najprawdopodobniej ryby bezszczękowe – ostrakodermy. Nazwa tej grupy wywodzi się z języka greckiego i oznacza zwierzęta, których skóra pokryta jest pancerzem. Twardy, kostny pancerz chronił ostrakodermy przed czynnikami zewnętrznymi. Jedynie ich ogon, będący narządem napędowym w środowisku wodnym, pokryty był łuskami.

Ri2YxfTVQ68jN
1

Powstanie szczęk

Pojawienie się szczęk było bardzo ważnym wydarzeniem w rozwoju ryb i innych kręgowców. Wpłynęło na rozwój możliwości odżywiania, co sprzyjało zajmowaniu nowych siedlisk, początkowo wodnych, a później lądowych.

R1T8PKN1CdB1E
Schemat przedstawia moment powstania szczęk u kręgowców. Widać linię, która rozgałęzia się na dwie odnogi. Pierwsza odnoga biegnie do kręgowców bezszczękowych. Mają one wydłużone ciało z płetwą ciągnącą się przez grzbiet do ogona. Otwór gębowy jest okrągły, za głową widać siedem otworów skrzelowych. Druga odnoga biegnie do kręgowca szczękowego. W połowie tej linii znajduje się kreska podpisana jako powstanie szczęk. Przykładem kręgowca szczękowego jest ryba. Jest ona bocznie spłaszczona, posiada płetwę grzbietową, ogonową, odbytową, brzuszne i piersiowe. Otwór gębowy jest zamknięty. Skrzela są schowane.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., Zsoldos Márton, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.
1

Wczesne kręgowce nie miały szczęk, dlatego nie mogły polować. Nic dziwnego więc, że zwierzęta te były przede wszystkim padlinożercami i pasożytami. Przełomowym momentem było wykształcenie szczęk, które nastąpiło około 420 mln lat temu. Pojawienie się tych struktur sprawiło, że zwierzę mogło schwytać, przytrzymać i pożreć ofiarę, zaś rozwinięcie się różnych sposobów odżywiania sprzyjało zajmowaniu nowych siedlisk.

R1CmQVDFVPOjx
1

Pierwsze kręgowce szczękowe: fałdopłetwe i tarczowce

RanBlWmpzQS25
zdjęcie przedstawia skamieniałe szczątki ryby, które otacza jaśniejszy kamień. Widać zarysy łusek, głowę i płetwy.
Skamieniała ryba fałdopłetwa w Muzeum Historii Naturalnej w Chicago.
Źródło: James St. John, Flickr, licencja: CC BY 2.0.
RUOzOFn2iP9AI
Zdjęcie przedstawia współczesny model tarczowca. Ryba jest masywna, ma obły kształt i szeroki, otwarty pysk.
Model tarczowca w Muzeum Historii Naturalnej w Cleveland.
Źródło: James St. John, Flickr, licencja: CC BY 2.0.
1

Najstarsze znane kręgowce szczękowe należą do dwóch grup: fałdopłetwych i tarczowców. Fałdopłetwe to niewielkie ryby słodkowodne i morskie, które poza płetwami piersiowymi i brzusznymi miały kilka par płetw zaopatrzonych w silny kolec, na którym wspierał się fałd. Tarczowce były pancernymi rybami o dwóch parach płetw parzystych.

RiujVL8B2mwfX
1

Przystosowania ryb do życia w wodzie

R1dfmoGJUv9e7
Ilustracja przedstawia wizerunek ryby wraz z oznaczeniami jej części ciała. 1 - Głowa jest sztywno połączona z tułowiem, co pomaga rybie przebijać się przez wodę, zmniejszając stawiany przez nią opór podczas pływania. 2 – Płetwa grzbietowa to nieparzysta płetwa, która pomaga rybie w wykonywaniu nagłych skrętów i zatrzymywaniu się. 3 – Skóra ryb pokryta jest łuskami i śluzem. Łuski chronią ciało przed uszkodzeniami, a śluz tworzy na nich gładką i śliską powłokę. Powłoka ta zmniejsza tarcie wody o łuski, a przez to – opór wody podczas pływania. 4 – Płetwa ogonowa to największa, nieparzysta płetwa, która pełni funkcję steru i napędu, co pozwala zwierzęciu na natychmiastowy zwrot podczas ruchu. 5 – Pokrywy skrzelowe to struktury, którymi są osłonięte skrzela ryb. Ich rytmiczne otwieranie się i zamykanie umożliwia stały przepływ wody przez skrzela. Skrzela są narządami, które umożliwiają rybom sprawną wymianę gazową. 6 – Płetwy piersiowe to parzyste płetwy, które umożliwiają rybie utrzymanie równowagi i pomagają zmienić kierunek ruchu. 7 – płetwy brzuszne to parzyste płetwy, które pomagają rybie utrzymać równowagę ciała. 8 – Płetwa odbytowa to nieparzysta płetwa, która umożliwia rybie utrzymanie równowagi. 9 – Linia naboczna to narząd zmysłu ułożony wzdłuż boków ciała ryby. Linia naboczna jest wrażliwa na ruchy wody – informuje o kierunku i sile jej prądów.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1

Ryby to zmiennocieplne kręgowce. Są znakomicie przystosowane do życia w niemal wszystkich środowiskach wód słodkich i słonych występujących na Ziemi. Mają opływowy kształt ciała i wydajny układ ruchu, w którego skład wchodzą układ szkieletowy i mięśniowy oraz nieparzyste płetwy (grzbietową, ogonową i odbytową) i zwykle dwie pary płetw parzystych (piersiowych i brzusznych). Skóra ryb pokryta jest łuskami i śluzem, które chronią ciało i zmniejszają opór wody podczas pływania. Oddychają skrzelami. Mają linię naboczną pozwalającą na odbiór najdrobniejszych ruchów wody i doskonałą orientację w środowisku.

RRQukRJajYvef
1

Kształt ciała ryb

1

Ryby mają opływowy kształt ciała i są lekko spłaszczone bocznie. Taka sylwetka zapewnia im maksymalną szybkość i sterowność w środowisku wodnym. Kształt ciała zależy od środowiska, w którym dany gatunek występuje. Inaczej wyglądają szybko pływające ryby drapieżne, a inaczej – ryby, które żerują przy dnie.

R12l3sUZ8JurY
1

Rozmnażanie i rozwój

R1TMvM3odaExn
Zdjęcie przedstawia wzburzoną wodę, która spływa z pewnego podwyższenia. Obok wody widać łososie, które z niej wyskakują, żeby dostać się na podwyższenie. Łosoś to srebrna ryba z pomarańczowymi płetwami.
Wędrówki łososi.
Źródło: Katmai National Park and Preserve, Flickr, licencja: CC BY 2.0.
R3WAO4hXQ83a8
Zdjęcie przedstawia pomarańczowe jajeczka, czyli ikrę, łososia na szarych kamieniach.
Ikra łososia.
Źródło: Needpix, domena publiczna.
1

Ryby są jajorodne. Podczas okresu godowego – tarła – samice składają do wody ikrę, czyli jaja otoczone galaretowatą osłonką. Ikra zostaje polana przez samca mleczkiem, w którym znajdują się plemniki. Z zapłodnionych jaj wylęgają się larwy zwane narybkiem. Niektóre ryby pokonują duże odległości, aby wydać na świat potomstwo. Przykładem są łososie, które większość życia spędzają w wodach słonych. Jako dojrzałe osobniki wracają do rzeki, w której się wylęgły, aby odbyć tarło. Po odbyciu tarła osobniki giną.

Rq46DPcPgTcdw
1

Przegląd ryb

R1ApFlusSG6o2
Mapa myśli pokazuje tradycyjny podział ryb. Gromada ryby dzieli się na ryby chrzęstnoszkieletowe i kostnoszkieletowe. Te drugie dzieli się na mięśniopłetwe i promieniopłetwe.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Dla zainteresowanych: Obecnie ryby nie tworzą żadnej kategorii systematycznej. Tradycyjna nazwa jest używana do wyodrębnienia tej grupy kręgowców spośród płazów, gadów, ptaków i ssaków. Według najnowszej systematyki wyróżnia się trzy grupy: ryby chrzęstnoszkieletowe, ryby mięśniopłetwe i ryby promieniopłetwe.

1

Tradycyjnie ryby dzieli się na: ryby chrzęstnoszkieletowe, których szkielet buduje tkanka chrzęstna, i ryby kostnoszkieletowe, których szkielet buduje tkanka kostna.

RNuNJTbxBycwn
1

Ryby chrzęstnoszkieletowe

Rxx5GLeBDWYRz
Ilustracja przedstawia dwie ryby. Z lewej strony widać żarłacza białego w widoku z boku. Jest to duża ryba posiadająca silne, gęsto uzębione szczęki. Obok ryby widać przycisk, który wyświetla następujący opis: Żarłacz biały. Należący do rekinów żarłacz biały nazywany jest także rekinem ludojadem, ponieważ odpowiada za większość ataków na ludzi. Z prawej strony zdjęcie przedstawia płaszczkę od spodu ma ona szeroką głowę. Otwór gębowy znajduje się na spodzie ciała. Za głową po bokach ciała widać szerokie trójkątne płaskie płetwy. Ogon płaszczki jest długi i wąski. Opis: Płaszczka. Widoczna na zdjęciu płaszczka o charakterystycznym kształcie nazywana jest rybą-gitarą. Jest uzbrojona w kolce, które służą do obrony, a samcom także do walki o samice.
Wybrane ryby chrzęstnoszkieletowe.
Źródło: Terry Goss, Heather Paul, Wikimedia Commons, Flickr, licencja: CC BY-SA 4.0.
1

Ryby chrzęstnoszkieletowe mają szkielet zbudowany z tkanki chrzęstnej i otwór gębowy położony po brzusznej stronie ciała. Zalicza się do nich m.in. rekiny i płaszczki.

RI8a1U03z8MRb
1

Ryby kostnoszkieletowe

R1DJoLffIhs4U
Na ilustracji pokazane są i opisane dwie ryby. Ryba po lewej stronie to latimeria. Jest to duża ryba o płetwach znajdujących się na wyrostkach. Na środku płetwy ogonowej widać zgrubienie. Opis: Latimeria to ryba, która żyje w morzach wokół Afryki. Ma parzyste płetwy podobne do pięciopalczastych kończyn. Należy do grupy ryb trzonopłetwych, z których najprawdopodobniej powstały kręgowce lądowe. Ryba po prawej stronie to rogoząb australijski. Jest ona szeroka, posiada duże ciemne łuski. Ryba znajduje się przy piaszczystym dnie. Opis:Ryba słodkowodna zamieszkująca wody stanu Queensland w Australii. Ma uwstecznione skrzela i płuca powstałe z uwypuklenia fragmentów gardzieli, dzięki którym może oddychać powietrzem atmosferycznym.
Wybrane ryby mające ciężkie płetwy osadzone na umięśnionych trzonach.
Źródło: Daniel Jolivet, Mitch Ames, Flickr, licencja: CC BY 4.0.
REr7VBuC0SgtB
Ilustracja przedstawia zdjęcia różnych ryb promieniopłetwych i ich opisy. 1. Bieługa to jedna z największych ryb słodkowodnych występujących na Ziemi: osiąga długość do 9 metrów i masę do 1500 kg. Ma charakterystycznie wyciągnięty pysk. 2. Amia ma masywną głowę, krótką płetwę ogonową i jedną, długą płetwę grzbietową. Zamieszkuje płytkie, mocno zarośnięte zbiorniki śródlądowe Ameryki Północnej. 3. Apogon kardynał zamieszkuje wody Indonezji. Ma jasno ubarwione ciało z charakterystycznie rozłożonymi płetwami grzbietowymi i brzusznymi. 4. Węgorz europejski zamieszkuje stojące i wolno płynące, zarośnięte wody słodkie. Ma silnie wydłużone, prawie cylindryczne ciało. Nie ma płetw brzusznych, a płetwy grzbietowa, ogonowa i odbytowa tworzą jeden fałd.5. Konik morski kształtem przypomina konika szachowego. Samica składa ikrę do komory lęgowej samca, który opiekuje się potomstwem. 6. Stornia ma ciało okryte szorstkimi łuskami. Występuje w płytkich, słonawych i słonych wodach Europy.
Wybrane ryby mające kostne, elastyczne promienie wspierające lekkie płetwy.
Źródło: Максим Яковлєв, Phil's 1stPix, Jens Petersen, Tiit Hunt, k10legs, Maëlick, Wikimedia Commons, Flickr, licencja: CC BY-SA 2.0.
1

Ryby kostnoszkieletowe mają szkielet zbudowany z tkanki kostnej i otwór gębowy położony na przodzie ciała. Zalicza się do nich większość współcześnie żyjących gatunków ryb. Płetwy niektórych ryb kostnoszkieletowych, np. latimerii i rogozęba australijskiego, są ciężkie i osadzone na umięśnionych trzonach. Jednakże większość współcześnie żyjących gatunków tej grupy zwierząt ma kostne, elastyczne promienie wspierające lekkie płetwy, dzięki czemu są niezwykle zwrotne i szybkie.

R5k7Lpo2qbena
1

Znaczenie ryb w przyrodzie i dla człowieka

RtmLWr6foHuZ51
Mapa myśli przedstawia znaczenie ryb w przyrodzie i dla człowieka. Do znaczenia ryb w przyrodzie zalicza się następujące elementy: 1. regulują liczebność innych zwierząt, 2. są źródłem pokarmu dla innych zwierząt, 3. pstrąg potokowy i sieja są bioindykatorami – wskaźnikami czystości wód, 4. zapobiegają zarastaniu zbiorników. Kategoria „znaczenie ryb dla człowieka” zawiera następujące elementy: 1. są źródłem pokarmu, 2. dostarczają kawioru, 3. są obiektem badań laboratoryjnych, 4. stanowią źródło leków, 5. są surowcem do produkcji rybiego guano, mydeł, smarów, kosmetyków, pasz, 6. akwarystyka i wędkarstwo są pasją wielu osób, 7. są obecne w religiach i kulturze.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1

Ryby zjadają inne zwierzęta, regulując ich liczebność. Mięso ryb stanowi cenne źródło białka, witamin i kwasów omega, dlatego jest źródłem pożywienia dla innych zwierząt, w tym ludzi, a posolona ikra ryb, czyli kawior, jest cenioną przekąską. Ryby słodkowodne odżywiające się roślinami zapobiegają zarastaniu zbiorników. Pstrąg potokowy i sieja są bardzo wrażliwe na zanieczyszczenia wód, dlatego uznaje się je za bioindykatory. Z rybich skór pozyskuje się kolagen, który wykorzystywany jest w celach kosmetycznych i leczniczych, a z wysuszonych pęcherzy pławnych bieługi i jesiotra – karuk, czyli rybi klej. Ryby są także wykorzystywane do pozyskiwania leków i suplementów, przede wszystkim tranu stosowanego w leczeniu krzywicy. Pasją wielu osób jest akwarystyka, czyli hodowla ryb w akwarium, i wędkarstwo. Niektóre gatunki, np. danio pręgowany, są obiektem badań laboratoryjnych.

Głośność lektora
Głośność muzyki
1
Polecenie 1
R1KPdQssCEXlo
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Polecenie 2
R10uHcdKE7BxE
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Polecenie 3
R10eWRjYy31pD
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
bg‑cyan

2. Jak pływają ryby?

Źródłem napędu ryby podczas pływania są mięśnie. Wyginając ciało, ryba wprawia je w ruch falowy, co popycha ją do przodu. Płetwy umożliwiają utrzymanie równowagi w wodzie oraz wyznaczenie kierunku ruchu. Płetwy ogonowa, odbytowa i grzbietowa są nieparzyste, podczas gdy płetwy piersiowe i brzuszne są parzyste. Płetwa ogonowa wprowadza rybę w ruch, wzmacniając napędowe możliwości ogona, płetwy brzuszne pomagają sterować torem ruchu, a pozostałe służą do utrzymania równowagi.

1
Symulacja 1

Kliknij rozpocznij, aby przeprowadzić symulację interaktywną.

Rv1uTeXeEw6zP
Symulator umożliwia sterowanie ruchem ryby. U góry znajduje się przycisk baza wiedzy, po kliknięciu na niego wyświetla się tekst: Źródłem napędu ryby podczas pływania są mięśnie. Wyginając ciało, ryba wprawia je w ruch falowy, co popycha ją do przodu. Płetwy umożliwiają utrzymaniu równowagi w wodzie oraz wyznaczenie kierunku ruchu. Płetwa ogonowa, odbytowa i grzbietowa są nieparzyste, podczas gdy płetwy piersiowe i brzuszne są parzyste. Płetwa ogonowa wprowadza rybę w ruch, wzmacniając napędowe możliwości ogona, płetwy piersiowe pomagają sterować torem ruchu, a pozostałe służą do utrzymania równowagi. Po wyłączeniu tekstu widoczny jest główny ekran symulatora. Po prawej stronie widać rybę, po lewej trzy suwaki. Pierwszy suwak umożliwia zwiększenie prędkości płynięcia ryby, drugi ruch w lewo, a trzeci ruch w prawo. Przy zwiększeniu prędkości ryba szybciej macha ogonem na boki. Przy ruchu w lewo macha w górę i w dół płetwą znajdującą się po prawej stronie ciała. Przy ruchu w prawo macha w górę i w dół płetwą znajdującą się po lewej stronie ciała.

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/b/P4buhFRyP

Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Symulator umożliwia sterowanie ruchem ryby. U góry znajduje się przycisk baza wiedzy, po kliknięciu na niego wyświetla się tekst: Źródłem napędu ryby podczas pływania są mięśnie. Wyginając ciało, ryba wprawia je w ruch falowy, co popycha ją do przodu. Płetwy umożliwiają utrzymaniu równowagi w wodzie oraz wyznaczenie kierunku ruchu. Płetwa ogonowa, odbytowa i grzbietowa są nieparzyste, podczas gdy płetwy piersiowe i brzuszne są parzyste. Płetwa ogonowa wprowadza rybę w ruch, wzmacniając napędowe możliwości ogona, płetwy piersiowe pomagają sterować torem ruchu, a pozostałe służą do utrzymania równowagi. Po wyłączeniu tekstu widoczny jest główny ekran symulatora. Po prawej stronie widać rybę, po lewej trzy suwaki. Pierwszy suwak umożliwia zwiększenie prędkości płynięcia ryby, drugi ruch w lewo, a trzeci ruch w prawo. Przy zwiększeniu prędkości ryba szybciej macha ogonem na boki. Przy ruchu w lewo macha w górę i w dół płetwą znajdującą się po prawej stronie ciała. Przy ruchu w prawo macha w górę i w dół płetwą znajdującą się po lewej stronie ciała.

1
Polecenie 4
R1Sh89iVnXKvB
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Polecenie 5
RP0VDNfsB3d8G
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Polecenie 6
RYh8vgy3j3e2m
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
bg‑cyan

3. Pęcherz pławny

Większość ryb kostnoszkieletowych może zmieniać głębokość zanurzenia, wykorzystując działanie pęcherza pławnegopęcherz pławnypęcherza pławnego. Jest to organ zbudowany z cienkiej błony, wyglądem przypominający balon. Wypełnia go mieszanina gazów, głównie tlenu, azotu i dwutlenku węgla, które są dostarczane wraz z krwią. Objętość gazów w pęcherzu zmienia się w zależności od tego, czy ryba chce przemieścić się bliżej powierzchni wody, czy zwiększyć zanurzenie.

Pęcherz pławny nie występuje u rekinów i płaszczek oraz niektórych ryb kostnoszkieletowych. Ryby te muszą cały czas pływać, aby utrzymać się na stałej głębokości.

RpHkA1LAzU5aa1
Film nawiązujący do treści materiału
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Film dostępny pod adresem /preview/resource/RpHkA1LAzU5aa

Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Film nawiązujący do treści materiału

1
Polecenie 7
RYCuhtRF37KGs
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Polecenie 8
RyL27FtCByzh3
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Polecenie 9
Rjeda5YLzM3NW
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Polecenie 9
RBpXhOORtLVcF
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Symulacja 2

Kliknij rozpocznij, aby przeprowadzić symulację interaktywną.

R125c9QGiuKAm
Symulacja pokazuje, jak stopień wypełnienia pęcherza pławnego wpływa na regulację głębokości. Im mniej gazów znajduje się w pęcherzu pławnym, tym niżej pływa ryba. I odwrotnie: im więcej gazów w pęcherzu, tym wyżej pływa ryba.

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/b/P4buhFRyP

Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Symulacja pokazuje, jak stopień wypełnienia pęcherza pławnego wpływa na regulację głębokości. Im mniej gazów znajduje się w pęcherzu pławnym, tym niżej pływa ryba. I odwrotnie: im więcej gazów w pęcherzu, tym wyżej pływa ryba.

1
Polecenie 10
RGbGxTpb0sHh7
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Polecenie 11
RKlYIxiwbjyQQ
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Polecenie 12
R1IJoQGwE47pj
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
bg‑cyan

4. Hodowla ryb w akwarium

Ryby zasiedlają wszystkie typy środowisk wodnych. Środowiska te różnią się warunkami, np. temperaturą, napowietrzeniem wody, obecnością roślin czy też innych organizmów. Każdy gatunek ryby funkcjonuje najlepiej w określonych warunkach środowiska. Dlatego planując hodowlę akwariową oprócz zapewnienia rybom dostępu do odpowiedniego pokarmu i czystej (filtrowanej lub regularnie wymienianej) wody, należy zwrócić uwagę na: temperaturę wody, jej napowietrzenie oraz źródło światła o odpowiednim natężeniu.

Ryby są organizmami zmiennocieplnymi, co oznacza, że temperatura ich ciała przyjmuje temperaturę otoczenia. Są gatunki, które najlepiej rozwijają się w wodach chłodnych (np. dorsz w temp. 5‑7Indeks górny oC), a inne w wodach ciepłych (np. danio pręgowany w temp. ok. 25Indeks górny oC). Podczas prowadzenia hodowli akwariowej należy utrzymywać odpowiednią temperaturę wody, np. za pomocą grzałki.

Ryby oddychają tlenem rozpuszczonym w wodzie, który pobierają do krwi za pomocą skrzeli. Stąd w hodowli należy zadbać o odpowiednie napowietrzenie wody. Do tego celu służy napowietrzacz.

Ryby w większości są jajorodne: zazwyczaj składają ikręikraikrę w miejscach osłoniętych roślinnością lub kamieniami. W pewnym stopniu chroni to rozwijający się narybek przed zjedzeniem przez drapieżniki. Dlatego rybom akwariowym należy zapewnić schronienie, np. w postaci odpowiednich roślin, kamyków czy domków, aby mogły się rozmnażać. Rośliny wymagają odpowiedniego naświetlenia, aby mogły przeprowadzać fotosyntezę, stąd akwaria doświetla się specjalistycznymi lampami.

1
Symulacja 3

Kliknij rozpocznij, aby przeprowadzić symulację interaktywną.

RC5d6LQK4CNW3
W symulacji można sprawdzić wpływ czynników środowiskowych na przeżywalność ryb w akwarium. Do czynników tych należą: intensywność naświetlenia, temperatura wody i intensywność napowietrzenia. Intensywność naświetlenia – przy bardzo wysokim naświetleniu i jego braku wszystkie ryby giną. Przy wysokim i niskim ginie niewielka część ryb. Przy średnim wszystkie ryby przeżywają. Temperatura wody – w temperaturze 45°C przeżywają nieliczne ryby. W temperaturze między 15 a 35°C przeżywają wszystkie ryby, natomiast w temperaturze 5°C wszystkie giną. Intensywność napowietrzenia – zarówno przy bardzo wysokim napowietrzeniu, jak i jego braku, giną wszystkie ryby. Przy wysokim oraz niskim napowietrzeniu ginie wiele ryb. Przy średnim napowietrzeniu przeżywają wszystkie ryby.

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/b/P4buhFRyP

Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

W symulacji można sprawdzić wpływ czynników środowiskowych na przeżywalność ryb w akwarium. Do czynników tych należą: intensywność naświetlenia, temperatura wody i intensywność napowietrzenia. Intensywność naświetlenia – przy bardzo wysokim naświetleniu i jego braku wszystkie ryby giną. Przy wysokim i niskim ginie niewielka część ryb. Przy średnim wszystkie ryby przeżywają. Temperatura wody – w temperaturze 45°C przeżywają nieliczne ryby. W temperaturze między 15 a 35°C przeżywają wszystkie ryby, natomiast w temperaturze 5°C wszystkie giną. Intensywność napowietrzenia – zarówno przy bardzo wysokim napowietrzeniu, jak i jego braku, giną wszystkie ryby. Przy wysokim oraz niskim napowietrzeniu ginie wiele ryb. Przy średnim napowietrzeniu przeżywają wszystkie ryby.

1
11
Polecenie 13
R1LIVnz9SqSdO
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Polecenie 13
R11ASF8fQwpwF
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Polecenie 14
Rr7mBcL7M7GfM
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Polecenie 15
RzjddosgCPNkT
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Słownik

bioindykator
bioindykator

organizm mający ściśle określone wymagania siedliskowe, wykorzystywany jako wskaźnik stanu środowiska naturalnego

ewolucja
ewolucja

proces zachodzący w przyrodzie w ciągu wielu pokoleń, polegający na zmianach budowy organizmów i powstawaniu nowych

ikra
ikra

komórki jajowe ryby

linia naboczna
linia naboczna

narząd zmysłowy wrażliwy na ruchy wody, informujący o kierunku i sile jej prądów

ławica
ławica

skupisko ryb lub zwierząt wodnych w morzach

pęcherz pławny
pęcherz pławny

narząd występujący u większości ryb; ma za zadanie zmniejszanie ciężaru ryby, co pozwala jej na swobodne unoszenie się w wodzie oraz poruszanie w płaszczyźnie pionowej

skrzela
skrzela

parzysty narząd oddechowy wielu zwierząt wodnych

systematyka
systematyka

dziedzina biologii zajmująca się wyróżnianiem, nazywaniem i klasyfikacją grup organizmów

Zadania

RwCHBzHf6yGYC1
Ćwiczenie 1
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
R1YTQXzeDf4Lq1
Ćwiczenie 2
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
R1DFl9FFiea3S1
Ćwiczenie 3
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
RPWKNC69HY9h72
Ćwiczenie 4
Grafika przedstawia rybę z zaznaczonymi elementami ciała. W zadaniu należy dopasować nazwy do elementów.
Źródło ilustracji: Tomorrow sp. z o.o., licencja: CC BY‑SA 3.0.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
RJhjypxwoOgVS1
Ćwiczenie 4
Dopasuj nazwy płetw do odpowiednich grup.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
R13C938F7SiWE2
Ćwiczenie 5
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
RTGBIxXDsPOqB2
Ćwiczenie 6
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
31
Ćwiczenie 7
R1IiHQzOTqcE2
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
31
Ćwiczenie 8
ReHnYjWZILUYj
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
bg‑cyan

Notatnik

RzajzfHdCvJu9
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Bibliografia

Angiulli E., Pagliara V., Cioni V. i in., Increase in environmental temperature affects exploratory behaviour, anxiety and social preference in Danio rerio, „Scientific Reports” 2020, 10, 5385, https://www.nature.com/articles/s41598-020-62331-1.

Bała M., Dorsz, artykuł na stronie internetowej Stacji Morskiej imienia Profesora Krzysztofa Skóry Wydziału Oceanografii i Geografii Instytutu Oceanografii Uniwersytetu Gdańskiego, https://hel.ug.edu.pl/edukacja/o-gatunkach/dorsz/.

Ewolucja organizmów, [w:] Internetowa Encyklopedia PWN, https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/ewolucja-organizmow;3899377.html.

Marshall L.E., PBS Teaches Nonesense about Evolution, „Didja Know, The Science of it All”, https://larryemarshall.wordpress.com/2019/08/29/pbs-teaches-nonesense-about-evolution/.

Perry S.F., Wilson R.J.A, Straus C.,Which came first, the lung or the breath?, „Comparative Biochemistry and Physiology Part A: Molecular & Integrative Physiology” 2001, t. 129, nr 1, s. 37‑47, https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S109564330100304X.

Plantica.pl, Przewodnik po gatunkach - danio, https://www.plantica.pl/blog/artykul/przewodnik-po-gatunkach-danio.

Reich T.R., How Do Fish Swim Straight?, „Thesprucepets” 2022, https://www.thesprucepets.com/how-fish-balance-swim-oxygen-food-4102521.