Poetycka podróż po Europie z Czesławem Miłoszem przy lekturze wiersza „Ojciec objaśnia”

1. Cele lekcji

a) Wiadomości

Uczeń:

• wymienia sposób oddziaływania na siebie różnych znaków kultury,

• wie, co to jest opis,

• zna środki poetyckie.

b) Umiejętności

Uczeń potrafi:

• poprawnie czytać utwory poetyckie,

• opisywać różne miejsca,

• wyszukać poetyckie obrazy,

• wskazać w tekście i objaśnić zastosowane środki poetyckie.

c) Postawy

Uczeń rozwija wrażliwość na piękno otaczającego świata.

2. Metoda i forma pracy

Praca z tekstem, poszukująca, rozmowa, praca w grupach, pogadanka.

3. Środki dydaktyczne

1. Tekst wiersza Ojciec objaśnia Czesława Miłosza.

2. Szablony białych kartek, kredki.

3. Mapa Europy.

4. Zdjęcia europejskich stolic, o których mowa w wierszu.

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

Nauczyciel prosi wybranych uczniów o głośne odczytanie wiersza Ojciec objaśnia, ze szczególnym zwróceniem uwagi na znaki interpunkcyjne. Dokonuje oceny interpretacji. Następnie proponuje, by zamknęli oczy i spróbowali sobie wyobrazić to, co słyszą. Sam zaś czyta wolno i sugestywnie tekst. Po tym ćwiczeniu nauczyciel prosi, by zastanowić się nad tytułem wiersza. Inicjuje krótką rozmowę pytaniem: Czy rodzice lub bliskie im osoby opowiadają uczniom o swoich ulubionych miejscach?

b) Faza realizacyjna

Następnie nauczyciel prosi uczniów, by wrócili do tekstu utworu, wymienili miejsca, które opisuje autor i wypisali określenia, jakimi posługuje się Miłosz.

Warszawa – leży na równinie

miasto otwarte (ze wszech stron odkryte)

miasto młode (niestare), ale sławne

Praga – położona pod pagórkami

nad miastem rozpościera się widok zamku na wzgórzu

Alpy – białe od śniegu

czarne od lasów jodłowych

Włochy – pełne żółtego słońca

Rzym – piękne miasto

stolica chrześcijaństwa

z Bazyliką Świętego Piotra o okrągłych dachach

Paryż – położony na północy Włoch, na równinie

Z wieżą Eiffla

przez miasto przepływa rzeka (Sekwana)

nad rzeką rozpościera się stado mostów

Po tym ćwiczeniu, prowadzący daje polecenie, by wyszukać i pogrupować zastosowane przez poetę środki poetyckie:

Przykłady:

Epitety: akacjowy (gaj), cudny (zamek), stary (obyczaj), biała (piana), modry (talerz), okrągłe (dachy), morska (zatoka)

Porównania: I cień ucieka, jakby biegł naprawdę; Italia leży niby talerz modry

Przenośnie: promień równiny dotyka, z chmurki wiszą deszczu struny, inne miasta Paryżowi wtórzą

Zdrobnienia: chmurki, pagórki

Nauczyciel podsumowuje ćwiczenie refleksją, że Miłosz starał się, by jego poetycki opis był na tyle plastyczny, aby czytelnik mógł wyobrazić sobie miejsca, których jeszcze nie widział. Następnie proponuje, by poznać miasta przedstawione przez poetę. Wskazuje je na mapie Europy, prezentuje zdjęcia europejskich stolic, omawia detale, o których mowa w wierszu (np. Hradczany w Pradze, Bazylika św. Piotra w Rzymie, Wieża Eiffla).

Po tej pogadance proponuje wykonanie mapy podróży podmiotu lirycznego. Dzieli klasę na grupy. Każdy zespół ma stworzyć taką mapę, starając się, by była dokładna i ciekawa. Najpiękniejsza mapa zostaje nagrodzona.

c) Faza podsumowująca

Na zakończenie nauczyciel inicjuje krótką rozmowę, co wpływa na nastrój wiersza Ojciec objaśnia.

[Przykładowa odpowiedź: Wiersz jest radosny, pogodny i malowniczy. Panuje w nim spokój
i harmonia. Taka atmosfera utworu jest wynikiem zastosowanych środków poetyckich (np. niezwykłych przenośni, licznych epitetów, zdrobnień), obrazowości języka, użyciem rymów dokładnych.]

5. Bibliografia

Cz. Miłosz, Ojciec objaśnia, [w:] tegoż, Poezje, Czytelnik, Warszawa 1982, s. 81‑82.

6. Załączniki

Zadanie domowe

Opisz twoje ulubione miasto polskie lub europejskie. Posłuż się jak największą ilością środków poetyckich.

7. Czas trwania lekcji

45 minut

8. Uwagi do scenariusza

brak