Poetycko-malarski mit podróży w Synu marnotrawnym Tadeusza Różewicza i Wędrowcu Hieronima Boscha
Poetycko‑malarski mit podróży w Synu marnotrawnym Tadeusza Różewicza i Wędrowcu Hieronima Boscha
1. Cele lekcji
a) Wiadomości
Uczeń:
zna sylwetkę twórczą Tadeusza Różewicza,
zna obraz Hieronima Boscha,
wymienia dokonania artystyczne obu twórców.
b) Umiejętności
Uczeń potrafi:
porównać elementy świata przedstawionego w wierszu Różewicza i na obrazie Boscha,
określić cechy charakterystyczne bohatera wiersza i obrazu,
przeprowadzić charakterystykę porównawczą bohaterów.
2. Metoda i forma pracy
Wykład, ćwiczenia analityczne z tekstem wiersza Tadeusza Różewicza Syn marnotrawny oraz reprodukcją obrazu Wędrowiec Hieronima Boscha, dyskusja, nauczanie sytuacyjne
3. Środki dydaktyczne
Egzemplarze wiersza Tadeusza Różewicza Syn marnotrawny oraz reprodukcje obrazu Hieronima Boscha pod tym samym tytułem
4. Przebieg lekcji
a) Faza przygotowawcza
Wykład: krótka informacja o Tadeuszu Różewiczu. Wskazanie charakterystycznych motywów jego twórczości: pokolenie Kolumbów, wątek wojennej konspiracji, motyw śmierci, kryzysu wszelkich wartości, cierpienie, załamanie formy poetyckiej, fragmentaryzm.
Ciche odczytanie tekstu wiersza.
b) Faza realizacyjna
Wskazanie różnic i podobieństw pomiędzy wierszem Różewicza a obrazem Boscha – próba przekładu intersemiotycznego
świat przedstawiony – postrzegany jest oczyma bohaterów w kilku perspektywach:
- wertykalnej – „widziałem wojnę na ziemi i niebie”
- linearnej, apokaliptycznej – „widziałem koniec i początek świata”
- infernalnej – „widziałem ziemię co przez deszcz łez i krwi świeciła trupim światłem stygnącego ciała / popiół ogień świata”
główni bohaterowie:
- świadek dojmującego, wszechogarniającego zła otaczającego świata: „widziałem otwarty brzuch świata”, zarazem jego zbrukanej pełni przy swojej wewnętrznej pustce: „życie jak woda wypełniło me wnętrze”
- sprawozdawca, reportażysta – czasowniki w 1. osobie liczby pojedynczej czasu przeszłego: ujrzałem, widziałem, wypiłem
- człowiek rozczarowany relatywizmem wartości najwyższych – zbawienia, władzy boskiej, domu
- twarz ukryta pod maską zatartych rysów tak, iż nikt jej nie przejrzy
- ufny, choć sam budzi nieufność
- samotny, pozbawiony przyjaciół, rodziny, głęboko odczuwający alienację
- pozbawiony szczęścia
- ubogi w dobra materialne: „w tym wielkim koszu nie niosę gościńca”
- obserwator sztuczności, zepsucia, obmierzłości rodzinnego gniazda, napiętnowanego „wilczym postępem czasu”
- człowiek sięgający życiowego i moralnego dna
- ogołocony z miłości do świata; mający jednocześnie poczucie wyższości wobec brudu i brzydoty rodzinnych stron
- odważny w dawaniu świadectwa prawdzie
- realizujący aktywny model życia (wciąż wędruje, gdzieś podąża, poszukuje, obserwuje, analizuje, by zwiększać zawartość kosza, który dźwiga na plecach)
Ten ascetyczny kosz, z jedną zaledwie łyżką przywiązaną do jego boku, może symbolizować zarówno minimalizm potrzeb życiowych, jak i maksymalizm doświadczenia życiowego jego właściciela.
Jego życie można by ująć w następujący schemat: zamieszkiwanie – odejście – wędrowanie – spostrzeganie – powrót – ucieczka – wędrówka.
Zastanowienie się uczniów nad Różewiczowskimi ujęciami symbolu życia:
Jak odbiera własne życie bohater wiersza?
O czym świadczy takie postrzeganie własnej egzystencji przez bohatera?
Jak odnajduje się Różewiczowski wędrowiec w otaczającej go rzeczywistości?
3. Interpretacja tytułu - dlaczego bohater zyskał deprawujące go określenie „marnotrawny”?
c) Faza podsumowująca
Dyskusja podsumowująca
5. Bibliografia
Bosch H., Wędrowiec (Syn marnotrawny), Museum Boymans – van – Beuningen, Rotterdam [w:] strona internetowa: http://www.wikipedia.org/wiki/Hieronim_Bosch.
Różewicz T., Syn marnotrawny (Z obrazu Hieronima Boscha) [w:] Wiersze, T. Różewicz, wstęp S. Lichański, PIW, Warszawa 1974, s.151.
Zaworska H., Podróże daremne w poezji Tadeusza Różewicza [w:] Sztuka podróżowania. Poetyckie mity podróży w twórczości Jarosława Iwaszkiewicza, Juliana Przybosia i Tadeusza Różewicza, pod red. H. Zaworskiej, Wyd. Literackie, Kraków 1980.
6. Załączniki
a) Zadanie domowe
Zapoznajcie się z definicją toposu podaną w Słowniku terminów literackich.
Przypomnijcie sobie przedstawienie przypowieści o synu marnotrawnym w Ewangelii św. Łukasza.
Zastanówcie się nad symbolicznym znaczeniem osób ukazanych w karczmie „Pod białym łabędziem”.
7. Czas trwania lekcji
45 minut
8. Uwagi do scenariusza
Scenariusz lekcji dla klasy III; cykl dwóch lekcji poświęconych intersemiotycznej analizie wiersza Tadeusza Różewicza i obrazu Hieronima Boscha (lekcja1.)