Poezja Leśmiana i Ballady Mickiewicza – co je łączy, a co dzieli?

1. Cele lekcji

a) Wiadomości

Uczeń:

podaje definicję ballady,
wymienia cechy gatunkowe ballady,
zna Ballady Mickiewicza,
zna twórczość poetycką Leśmiana.

b) Umiejętności

Uczeń potrafi:

porównać twórczość poetów z różnych epok,
wskazać literackie nawiązania i konteksty,
wyszukać i wskazać cechy ballady,
wnioskować i argumentować,
wskazać cechy charakterystyczne dla twórczości poetyckiej Mickiewicza
i Leśmiana.

2. Metoda i forma pracy

Poszukująca, praca z tekstem, praca samodzielna.

3. Środki dydaktyczne

Wybrane teksty Ballad Mickiewicza i poezji Leśmiana, materiały własne nauczyciela.

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

Nauczyciel prosi o podanie definicji ballady, wskazanie jej cech gatunkowych.

b) Faza realizacyjna

Potem uczniowie przypominają sobie treść wybranych prze nauczyciela utworów Mickiewicza i Leśmiana.

Każdy uczeń pracuje indywidualnie, dokonuje zestawienia analogicznych i odmiennych cech poznanych tekstów. Spostrzeżenia i wnioski notuje w zeszycie.

1. Cechy wspólne Ballad Mickiewicza oraz poezji Leśmiana:

szczegółowe przedstawienie zdarzeń i rzeczy,
obecność fabuły,
obecność narratora – mocno wyeksponowanego podmiotu mówiącego, który wydaje się być człowiekiem z ludu, osobą dobrze znającą realia, o których opowiada,
występowanie specyficznych postaci, charakterystycznych dla twórczości ludowej (np. członkowie rodziny, król, szewczyk, strzelec, dziewczyna),
bajkowość,
nieokreślone miejsce wydarzeń, z reguły gdzieś na łonie natury - na łące, pod lasem,
ludowy charakter utworów:
- treść w dużej mierze oparta na wierzeniach ludu, nawiązania do legend, podań,
- stylizacja języka na kształt podań ludowych,
- obecność pewnych elementów charakterystycznych dla wierzeń ludowych – dąb, brzoza, jawor, wierzba, zwierzęta,
- mocno zarysowany akcent moralistyczny,

kult czucia i intuicji (romantyczna miłość),
sprzeciw wobec zła,
rozterki wewnętrzne bohaterów utworów,
motyw nieszczęśliwej miłości,
występowanie elementów fantastycznych, magicznych,
obecność zjawisk nadprzyrodzonych, takich jak: duchy, zjawy, istoty nie z tego świata,
ogromna rola natury – personifikacja elementów przyrody, która uczestniczy w wydarzeniach, ma wpływ na życie i zachowanie bohaterów,
ogromna nastrojowość, liryczność,
rytmiczność i melodyjność utworów (podział na zwrotki, rymy, powtarzające się elementy),
nieprzejednanie śmierci.

2. Cechy różniące:

Ballady Mickiewicza miłość traktują jako uczucie silniejsze niż śmierć. Leśmian wyraża coś zupełnie innego – dla niego miłość jest doznaniem czysto ziemskim i w momencie śmierci człowieka, także i to uczucie się kończy,
Leśmian przestrzega przed fałszywymi wyobrażeniami i mitami, dla Mickiewicza miały one ogromne znaczenie,
utwory Leśmiana nie kończą się przekonaniem, iż nie ma zbrodni bez kary,
język liryki Leśmiana, poza tym, iż korzysta z ludowej stylistyki, charakteryzuje się bogactwem symboli i neologizmów,
ludowa metafizyka służy Leśmianowi do ukazania filozoficznych rozmyślań, gdy tymczasem u Mickiewicza odnajdujemy dość wierne odtworzenie podań ludowych, silne wpływy wierzeń i przesądów,
o śmierci Leśmian mówi w sposób rubaszny, z humorem i dystansem,
motywy ludowe w twórczości Leśmiana są przekształcane, modyfikowane według własnych upodobań,
Jeśli w polskim romantyzmie, dla Mickiewicza, mit archaicznej słowiańskiej wspólnoty chłopskiej był swoistym odwołaniem polityczno‑społecznych, dla Leśmiana pierwotny ludowy kosmos stał się próbą rozważań i intuicji na temat stosunku natury
i człowieka, jednostki i zbiorowości, związku sztuki i zagadnień estetycznych
z postawami metafizycznymi.

[Trznadel J., Wstęp, [w:] Leśmian B., Poezje wybrane, Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, Kraków 1974, s. XXIV]

c) Faza podsumowująca

Na zakończenie nauczyciel prosi o odczytanie kilku notatek, udziela informacji zwrotnej, ewentualnie uzupełnia wnioski uczniów.

5. Bibliografia

Trznadel J., Wstęp,[w:] Leśmian B., Poezje wybrane, Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, Kraków 1974.
Zgorzelski Cz., Wstęp, [w:] Mickiewicz A., Wybór poezyj, Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, Kraków 1974.

6. Załączniki

brak

7. Czas trwania lekcji

45 minut

8. Uwagi do scenariusza