RhZZko7cRHbJX
Zdjęcie przedstawia Karetkę pogotowia jadącą ulicą na sygnale. Samochód ma włączone światła, na masce odwrócony napis "Ambulans". Wewnątrz siedzi dwóch ratowników. W tle drzewa i trawniki oraz chodnik.

Pojazd uprzywilejowany na drodze – obowiązki pieszego i kierowcy

Na zdjęciu widoczna karetka na sygnale, będąca jednym z przykładów pojazdu uprzywilejowanego.
Źródło: Dawid Skalec, domena publiczna.

Właściwe rozpoznanie pojazdu uprzywilejowanegopojazd uprzywilejowanypojazdu uprzywilejowanego, a także odpowiednie zachowanie się w takiej sytuacji może wpłynąć na wiele istotnych z Twojego punktu widzenia kwestii. Może to być właściwe działanie danej służby państwa, ale również może od tego zależeć Twoje zdrowie, a nawet życie. O tym, czym jest pojazd uprzywilejowany i jak musi się zachowywać jego kierowca a jak Ty, dowiesz się z tego e‑materiału.

Spróbuj wymienić kilka powodów, dla których istnieje konieczność, aby wybrane pojazdy miały pierwszeństwo w stosunku do innych. Postaraj się także, opierając na własnym doświadczeniu i obserwacjach, podać kilka przykładów takich pojazdów. Czy potrafisz również określić zewnętrzne cechy dla nich charakterystyczne?

Nauczysz się
  • definiować, czym jest pojazd uprzywilejowany,

  • odróżniać pojazd uprzywilejowany od podobnych pojazdów nie mających takiego statusu,

  • określać, jakie obowiązki w stosunku do pojazdu uprzywilejowanego mają inni uczestnicy ruchu drogowego.

iTo6Ej1mUI_d5e239

1. Pojazd uprzywilejowany

Na początku zdefiniujmy, jak wygląda pojazd uprzywilejowany w polskim prawie. Definicję tę znajdziemy w ustawie Prawo o ruchu drogowym.

Pojazd uprzywilejowany
Definicja: Pojazd uprzywilejowany

pojazd wysyłający sygnały świetlne w postaci niebieskich świateł błyskowych i jednocześnie sygnały dźwiękowe o zmiennym tonie, jadący z włączonymi światłami mijania lub drogowymi; określenie to obejmuje również pojazdy jadące w kolumnie, na której początku i na końcu znajdują się pojazdy uprzywilejowane wysyłające dodatkowo sygnały świetlne w postaci czerwonego światła błyskowegoIndeks górny 1Przypis 11 Indeks górny koniec

Przypis 1

W związku z powyższym wyróżniamy kilka cech charakterystycznych takiego pojazdu:

  • sygnały świetlne w postaci niebieskich świateł błyskowych,

  • sygnały dźwiękowe o zmiennym tonie,

  • jazda w kolumnie, na której początku i końcu znajdują się pojazdy uprzywilejowane, wysyłające dodatkowo sygnały świetlne w postaci czerwonego światła błyskowego.

Spróbujmy jednak odpowiedzieć na pytanie, jakie to konkretnie pojazdy i jakich służb. Odpowiedź znajdziemy w artykule 53. ustawy Prawo o ruchu drogowymIndeks górny 2Przypis 12 Indeks górny koniec.

Zapamiętanie, jakie to pojazdy ułatwi Ci prezentacja multimedialna.

R1LwRMaeAkJKg
1
RhuG03YlY9l3m
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
1

Z tej prezentacji dowiesz się jakie pojazdy samochodowe mogą zostać określone jako uprzywilejowane. Zostaną one pogrupowane na kilka kategorii w celu łatwiejszego zapamiętania. Pełen ich katalog znajdziesz w ustawie Prawo o ruchu drogowym.

R170l6rvMteIF
1
R1HCpheeo16F9
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
1

Pierwsza grupa to jednostki ochrony przeciwpożarowej. Służby te wykonują działania związane z Twoim codziennym bezpieczeństwem, niemającym jednak wymiaru militarnego czy kryminalnego. Zajmują się na przykład zwalczaniem pożarów lub likwidacją potencjalnych skażeń środowiska.

R1HZJUUJb5gmr
1
RPYU7jYOIAyW4
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
1

Zgodnie z Ustawą do kategorii pojazdów uprzywilejowanych należą samochody zespołów ratownictwa medycznego. Są to jednocześnie jedne z najczęściej spotykanych pojazdów mających ten status.

RtXQJT1jGfh94
1
RWeHZaynlmZx3
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
1

W ruchu drogowym spotkasz się również bardzo często z pojazdami Policji. Nieco rzadziej widuje się, wykonujące częściowo zadania o podobnym charakterze pojazdy Służby Ochrony Państwa, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Służby Więziennej, Inspekcji Transportu Drogowego, Straży miejskich i gminnych.

R1UTnQNaZwxa6
1
R1QZUeHMwpiNI
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
1

Pozostając dalej w kategorii pojazdów wykorzystywanych przez służby działające w ramach podsystemów ochronnych bezpieczeństwa narodowego, możemy napotkać pojazdy należące do Straży Granicznej lub Służby Celno‑Skarbowej.

R19QHaJ1R5lQr
1
R1EVPOeJRkLc8
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
1

W wielu miastach, w szczególności w okolicach centrów szkolenia, łatwo zaobserwować przemieszczające się pojazdy Sił Zbrojnych. Zgodnie z Ustawą, uprzywilejowane mogą być także takie należące do Służb Wywiadu i Kontrwywiadu Wojskowego.

R1PTDf8F5sdXl
1
RckNlRFSQpyOk
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
1

Szczególną ostrożność należy zachować w czasie, kiedy na terytorium państwa są prowadzone duże ćwiczenia wojskowe, w tym z udziałem sojuszników zagranicznych. Należy wtedy zwracać uwagę na specjalne, żółte oznaczenia drogowe, takie jak na tym przykładowym slajdzie. Znaczna liczba pojazdów wojskowych, w tym tych najcięższych, może się również przemieszczać po drogach w celu dotarcia na miejsca obchodów świąt państwowychdefilad.

RyO7xhIiksHeX
1
RX1CukD3pzuyA
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
1

Pojazdem uprzywilejowanym może być także pojazd należący do Służby Parku Narodowego oraz podmiotu wykonującego zadania z zakresu ratownictwa górskiego lub wodnego.

Rcrvs4t0Qltm8
1
RH29dUeMQpIJx
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
1

W Ustawie dopuszcza się również, aby pojazdem uprzywilejowanym był inny pojazd, wykorzystywany do ratowania zdrowiażycia ludzkiego, na podstawie odrębnego zezwolenia ministra właściwego do spraw wewnętrznych.

RuZh4I0tdQSxv
1,1
R1FGpWtvgarcq
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
RA3UgyeDD035k
Film przedstawia niebieską syrenę, która obraca się wokół własnej osi, świecąc wokół siebie.
1

Pamiętaj jednak, że aby uznawać pojazd za uprzywilejowany, musi on spełniać inne wymienione w ustawie kryteria, w szczególności:

  • wysyłać niebieskie sygnały świetlne;

  • wysyłać zmienne sygnały dźwiękowe;

  • jechać na włączonych światłach mijania lub drogowych;

  • brać udział w akcji związanej z ratowaniem życia, zdrowia ludzkiego lub mienia albo koniecznością zapewnienia bezpieczeństwa lub porządku publicznego;

  • być częścią kolumny pojazdów uprzywilejowanych;

  • wykonywać zadania związane z ochroną osób zajmujących kierownicze stanowiska w państwie, którym przysługuje ochrona na mocy odrębnych przepisów.

R1IgCOlIhsygQ
1
R1CN0ol2YTKEu
Film przedstawiający dwa samochody: karetkę oraz policję. Na dachu drugiego pojazdu znajdują się niebieskie, włączone światła. Scena rozgrywa się w świetle nocnym.
1

Wiele zdarzeń, np. drogowych, wymusza jednoczesne pojawienie się na miejscu części z wymienionych wcześniej służb, np. Straży Pożarnej, Policji, Pogotowia. Na slajdzie wideo przedstawiono krótkie fragmenty takiej sytuacji spowodowanej wypadkiem na autostradzie.

R1E3UzNvaSZWk
1
R11WTlgJkLQ1H
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
1

Należy podkreślić, że status uprzywilejowanych mogą mieć pojazdy różnych służb. Wyróżniają je sygnały świetlne w postaci niebieskich świateł błyskowych i jednocześnie sygnały dźwiękowe o zmiennym tonie, a także włączone światła mijania lub drogowe. Pamiętaj, że status ten przysługuje również pojazdom jadącym w kolumnie, na której początku i na końcu znajdują się pojazdy uprzywilejowane wysyłające dodatkowo sygnały świetlne w postaci czerwonego światła błyskowego.

Głośność lektora
Głośność muzyki
Polecenie 1
RJZZ7ADE5WjKn
(Uzupełnij).
Źródło: licencja: CC BY 4.0.
Polecenie 2
RQwoQ9oHX79oU
(Uzupełnij).
Źródło: licencja: CC BY 4.0.
Polecenie 3
Rzp3LXPtJAZFt
(Uzupełnij).
Źródło: licencja: CC BY 4.0.

2. Twoje obowiązki w stosunku do pojazdu uprzywilejowanego

Przejazd pojazdu uprzywilejowanego powoduje pojawienie się określonych obowiązków u innych uczestników ruchu. Zacznijmy z punktu widzenia kierowcy pojazdu. Sytuacja jest najprostsza, kiedy ma miejsce na lokalnej drodze o niewielkim natężeniu ruchu. Prawidłowym zachowaniem jest w takiej sytuacji umożliwienie, z zachowaniem bezpieczeństwa ruchu drogowego, przejazdu takiemu pojazdowi. O ile
to możliwe, pojazdy zjeżdżają do prawej krawędzi jezdni (na drodze jednojezdniowej). Jeżeli kierowcy jadący z naprzeciwka zrobią to samo, pośrodku drogi utworzy się swego rodzaju „korytarz”, którym może przejechać pojazd np. policji czy pogotowia.

Powyższe zostało sformułowane w Ustawie Prawo o ruchu drogowym w sposób następujący:

„Uczestnik ruchu i inna osoba znajdująca się na drodze są obowiązani ułatwić przejazd pojazdu uprzywilejowanego, w szczególności przez niezwłoczne usunięcie się z jego drogi, a w razie potrzeby zatrzymanie się”Indeks górny 3Przypis 13 Indeks górny koniec.

Przepisów nie stosuje się do zarządców dróg lub pomocy drogowej biorącej udział w akcji ratowniczej.

Zapamiętaj!

Powyższe nie obowiązuje, jeżeli pojazd, np. karetka, nie spełnia warunków wskazanych w części 1. tego materiału - na przykład przemieszcza się bez włączonych sygnałów. Wtedy traktujemy go jak każdego innego uczestnika ruchu drogowego.

Ważne!

Kierowca pojazdu uprzywilejowanego w większości wypadków nie będzie stosował się na przykład do sygnalizacji świetlnej czy innych ograniczeń związanych z regulacją ruchu. Przed wjazdem na skrzyżowanie na czerwonym świetle, ma obowiązek zachowania szczególnej ostrożności. Dlatego wszystko to, co robią uczestnicy ruchu drogowego, słysząc lub widząc, że taki pojazd się zbliża, powinno być wykonane w miarę szybko, ale spokojnie i bez wpadania w panikę. Uważne obserwowanie co dzieje się w momencie jego przejazdu na drodze jest bardzo ważne, gdyż po pierwsze ułatwi to kierowcy pojazdu uprzywilejowanego przejazd, a co za tym idzie może uratować czyjeś życie. Z drugiej strony, zapobiegnie to wprowadzeniu chaosu na drodze, przejściu dla pieszych, przylegających chodnikach.

Zapamiętaj!

Pojazd uprzywilejowany nie musi, pod warunkiem zachowania szczególnej ostrożności, stosować się do przepisów ruchu drogowego, zatrzymania i postoju, znaków i sygnałów drogowych, w trzech jasno określonych przypadkach, uczestnicząc w:

  • akcji związanej z ratowaniem życia, zdrowia ludzkiego lub mienia albo koniecznością zapewnienia bezpieczeństwa lub porządku publicznego,

  • przejeździe kolumny pojazdów uprzywilejowanych,

  • wykonywaniu zadań związanych bezpośrednio z zapewnieniem bezpieczeństwa osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe,
    którym na mocy odrębnych przepisów przysługuje ochrona.

Wspomniane sygnały dźwiękowe i świetlne pojazd wysyła będąc w ruchu -
po zatrzymaniu może wyłączyć sygnały dźwiękowe, pozostawiając świetlne.
Pojazd uprzywilejowany nie jest zwolniony ze stosowania się do poleceń osoby uprawnionej do kierowania ruchem.

R9Z9PzMdikAcc
Korki i roboty drogowe stanowią jedno z największych utrudnień dla pojazdów uprzywilejowanych. Są również wyzwaniem dla kierowców chcących ustąpić pierwszeństwa.
Źródło: Cybularny, domena publiczna.

Obowiązek tworzenia korytarza życia dotyczy kierowców poruszających się drogami o co najmniej dwóch pasach ruchu w jednym kierunku. W sytuacji wymagającej utworzenia korytarza życia kierujący pojazdami powinni umożliwić swobodny przejazd pojazdom służb ratowniczych poprzez odpowiednie usytuowanie.

Przedstawia to poniższa animacja.

R1BBm1QkF5R7c
Animacja ukazuje, w jaki sposób należy tworzyć korytarz życia na drogach.
Polecenie 4
RQsD92t7148J0
(Uzupełnij).
EdB
Źródło: licencja: CC BY 4.0.
Polecenie 5
RObFswjucQ3k5
(Uzupełnij).
EdB
Źródło: licencja: CC BY 4.0.
Polecenie 6
RCynmFWHbmmnM
(Uzupełnij).
EdB
Źródło: licencja: CC BY 4.0.

Należy pamiętać, że właściwe zachowanie wobec pojazdu uprzywilejowanego obowiązuje nie tylko prowadzących pojazdy, ale także pieszych.
Jeżeli nadjeżdża pojazd uprzywilejowany nie wolno Ci wchodzić na przejście dla pieszych. Sytuacja wygląda analogicznie, jeżeli jedziesz rowerem, a drogę pojazdu uprzywilejowanego przecina ścieżka rowerowa. Również wtedy musisz się zatrzymać i ustąpić pierwszeństwaIndeks górny 4Przypis 24 Indeks górny koniec.

Przypis 2
6,6
RBIfllDws7DaI
Piesi nie są wyłączeni z ustąpienia pierwszeństwa pojazdowi uprzywilejowanemu. Na zdjęciu znak D‑6 - przejście dla pieszych.
Źródło: Szczepan, Wikimedia Commons, domena publiczna.
RiiVbzYtSY7NK
Tabliczka T‑16 wskazująca miejsce wyjazdu pojazdu uprzywilejowanego na niej oznaczonego.
Źródło: Szczepan, Wikimedia Commons, domena publiczna.

3. Podsumowanie

  • Umiejętność właściwej oceny, czy pojazd należy traktować jako uprzywilejowany, czy nie, jest bardzo ważna, ponieważ zależy od niej bardzo często życie lub zdrowie innej osoby.

  • Pojazd uprzywilejowany nie jest zwolniony ze stosowania się do poleceń osoby uprawnionej do kierowania ruchem.

  • Sposób ustawienia się pojazdów na drodze, niezależnie od tego czy są w ruchu czy nie, w celu utworzenia miejsca dla pojazdów uprzywilejowanych, określa się w skrócie mianem „korytarza życia”.

4. Słownik

pojazd uprzywilejowany
pojazd uprzywilejowany

pojazd wysyłający sygnały świetlne w postaci niebieskich świateł błyskowych i jednocześnie sygnały dźwiękowe o zmiennym tonie, jadący z włączonymi światłami mijania lub drogowymi; określenie to obejmuje również pojazdy jadące w kolumnie, na której początku i na końcu znajdują się pojazdy uprzywilejowane wysyłające dodatkowo sygnały świetlne w postaci czerwonego światła błyskowego

5. Zadania

Ćwiczenie 1
RypMw4qulDljw
Łączenie par. Zaznacz które stwierdzenia są prawdziwe a które fałszywe.. Oznakowany pojazd karetki pogotowia traktujemy jako uprzywilejowany również jeżeli kierowca nie uruchomił sygnałów świetlnych i dźwiękowych.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Na drodze jednojezdniowej kierowcy powinni trzymać się blisko osi jezdni, w celu ułatwienia przejazdu pojazdom uprzywilejowanym.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Kierowca pojazdu uprzywilejowanego jest zwolniony z zachowania szczególnej ostrożności.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Pojazd szynowy traktujemy tak jak uprzywilejowany, jeżeli wjechał na skrzyżowanie.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Jeżeli nie ma innej możliwości umożliwienia przejazdu pojazdowi uprzywilejowanemu, można zatrzymać swój własny pojazd.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz
EdB
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 2
R1a33jxKok7kf
Zaznacz prawidłową odpowiedź. Pieszy na drodze: Możliwe odpowiedzi: 1. Ma pierwszeństwo przed pojazdem uprzywilejowanym., 2. Korzysta z bezwzględnego pierwszeństwa jeżeli zbliża się do przejścia dla pieszych - dotyczy to również pojazdów uprzywilejowanych., 3. Powinien jak najszybciej przebiec przez przejście jeżeli widzi nadjeżdżający pojazd uprzywilejowany., 4. Powinien szybko włączyć telefon, jeżeli wypadek miał miejsce obok przejścia, którym właśnie przechodzi, w razie gdyby zaszła potrzeba zawiadomienia innych służb ratowniczych., 5. Ustępuje pierwszeństwa pojazdowi uprzywilejowanemu, w szczególności nie wchodząc na przejście dla pieszych.
EdB
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 3
RtLhT8FDK91UL
Zaznacz poprawne odpowiedzi. Pojazd uprzywilejowany rozpoznajemy po: Możliwe odpowiedzi: 1. Niebieskich oznaczeniach bocznych, 2. Ciągłym sygnale akustycznym, 3. Niebieskim sygnale wizualnym, 4. Tym, że zawsze porusza się pojedynczo, 5. Zmiennym sygnale akustycznym
EdB
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 4
R1NShj3pOvYZv
Zaznacz poprawną odpowiedź. Tzw. “Korytarz Życia” to: Możliwe odpowiedzi: 1. Specjalny pas dla karetek., 2. Eskorta karetek dla noworodków., 3. Osobny pas zieleni pochłaniającej spaliny., 4. Metoda ustawienia się na drodze pojazdów w razie wypadku.
EdB
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 5
ROGh33RF1iMMB
Przeciągnij w puste miejsce w tekście słowa spośród podanych niżej. Pojazd uprzywilejowany 1. ranną, 2. świetlne, dźwiękowe, 3. musi, może, 4. Rozporządzeniu, Dyrektywie, 5. zajmującą kierownicze stanowisko w państwie, 6. rządowych, uprzywilejowanych, 7. obrona, osłona, ochrona nie stosować się do sygnalizacji świetlnej jeżeli przewozi osobę 1. ranną, 2. świetlne, dźwiękowe, 3. musi, może, 4. Rozporządzeniu, Dyrektywie, 5. zajmującą kierownicze stanowisko w państwie, 6. rządowych, uprzywilejowanych, 7. obrona, osłona, ochrona , 1. ranną, 2. świetlne, dźwiękowe, 3. musi, może, 4. Rozporządzeniu, Dyrektywie, 5. zajmującą kierownicze stanowisko w państwie, 6. rządowych, uprzywilejowanych, 7. obrona, osłona, ochrona, której przysługuje 1. ranną, 2. świetlne, dźwiękowe, 3. musi, może, 4. Rozporządzeniu, Dyrektywie, 5. zajmującą kierownicze stanowisko w państwie, 6. rządowych, uprzywilejowanych, 7. obrona, osłona, ochrona, a także będąc częścią kolumny pojazdów 1. ranną, 2. świetlne, dźwiękowe, 3. musi, może, 4. Rozporządzeniu, Dyrektywie, 5. zajmującą kierownicze stanowisko w państwie, 6. rządowych, uprzywilejowanych, 7. obrona, osłona, ochrona. Po zatrzymaniu pojazd taki może wyłączyć sygnały 1. ranną, 2. świetlne, dźwiękowe, 3. musi, może, 4. Rozporządzeniu, Dyrektywie, 5. zajmującą kierownicze stanowisko w państwie, 6. rządowych, uprzywilejowanych, 7. obrona, osłona, ochrona. Prawa i obowiązki związane z pojazdami uprzywilejowanymi, zostały określone w 1. ranną, 2. świetlne, dźwiękowe, 3. musi, może, 4. Rozporządzeniu, Dyrektywie, 5. zajmującą kierownicze stanowisko w państwie, 6. rządowych, uprzywilejowanych, 7. obrona, osłona, ochrona prawo o ruchu drogowym.
EdB
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 6
R1Oi2HxZIulRQ
Zaznacz wszystkie Twoim zdaniem poprawne zachowania w sytuacji, kiedy na drodze pojawi się jednocześnie pojazd uprzywilejowany, pieszy, rowerzysta i osoba kierująca ruchem. Możliwe odpowiedzi: 1. Pojazd uprzywilejowany przejedzie bezwzględnie pierwszy., 2. Pojazd uprzywilejowany przejedzie pierwszy, zachowując szczególną ostrożność, jeżeli zobaczy pieszego lub rowerzystę., 3. Kierujący ruchem może również kierować ruchem pojazdu uprzywilejowanego., 4. Kierujący ruchem może kierować ruchem pojazdu uprzywilejowanego, jednak pojazd ten nie musi zachowywać szczególnej ostrożności, jeżeli wiezie rannego w wypadku., 5. Pojazd uprzywilejowany nie będzie zobligowany do stosowania się do przepisów ruchu drogowego, za wyjątkiem tego co wskazuje osoba uprawniona do kierowania ruchem. Kierowca tego pojazdu ma jednak obowiązek zachowania szczególnej ostrożności.
EdB
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 7
R1CDToF1Yv3Ho
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 8
RIMFpOrPha0IJ
(Uzupełnij).

Notatnik

RfWS11LvpempK
(Uzupełnij).

Bibliografia

Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym, Dziennik Ustaw 1997, Nr 98 poz. 602, z późniejszymi zmianami.

Jak zachować się gdy nadjeżdża pojazd uprzywilejowany?, KROSNO112.pl,  dostępny w internecie: https://strazacki.pl/artyku%C5%82y/jak-zachowa%C4%87-si%C4%99-gdy-nadje%C5%BCd%C5%BCa-pojazd-uprzywilejowany [dostęp 21.09.2021].