Pojęcia, wydarzenia, postacie
Oto najważniejsze informacje – opisy wydarzeń, daty i postaci – które pozwolą napisać wypracowanie na temat szlachty Rzeczypospolitej Obojga Narodów.
Pojęcia
ustawa powstała w 1573 r. w czasie bezkrólewia; określa podstawowe zasady ustroju Rzeczypospolitej szlacheckiej
(z łac. electio – wybór) – wybór przez głosowanie na wysokie stanowisko lub urząd; daw. wybór króla głosami szlachty
(z łac. confoederatio – związek, sprzymierzenie) – związek zbrojny zawiązywany w Polsce i na Litwie od XIII do XIX w. przez duchowieństwo, szlachtę, mieszczan w celu osiągnięcia określonych celów lub w przypadku bezkrólewia
grupa ludności w XV‑XVII w. w Rzeczypospolitej i w XVI‑XVIII w. w państwie moskiewskim, która uformowała się z chłopów, plebsu miejskiego i drobnej szlachty; zbiegli nad dolny Dniepr (tereny ukrainne, kresowe); w historii Polski i Litwy mamy do czynienia z Kozakami z Zaporoża
uboga szlachta, nie podsiadająca własności ziemskiej ani jej nie dzierżawiąca; szlachta ta nie mogła pełnić urzędów, a także podlegała ograniczeniom w sprawach sądowych
spis Kozaków, których Rzeczpospolita polsko–litewska wykorzystywała jako żołnierzy zaciężnych do obrony południowo–wschodnich rubieży państwa przed najazdami Tatarów krymskich
(z gr. monarchia – jedynowładztwo, od monos – jedyny + arche władza) – system władzy, w której władca skupia w swoich rękach władzę sądowniczą, ustawodawczą i wykonawczą; inaczej absolutyzm; występuje tu silnie rozbudowany aparat biurokratyczny będący przedłużeniem władzy królewskiej na określone gałęzie życia państwa/społeczeństwa
warstwa w społeczeństwie feudalnym wywodząca się z rycerstwa; posiadała przywileje, z których najbardziej podstawowym był przywilej posiadania ziemi, co jednak nie było regułą; z przynależnością do szlachty wiązał się obowiązek służby wojskowej
szlachta drobna, nieposiadająca poddanych i żyjąca z pracy we własnym gospodarstwie. Szczególnie licznie zamieszkiwała ona zaścianki (wsie, których mieszkańcami byli wyłącznie ubodzy szlachcice)
ustrój panujący w XV i XVI wieku w Królestwie Polskim, a później w Rzeczpospolitej Obojga Narodów, w którym decydujący głos w państwie miała szlachta poprzez sejmiki i sejm. W skład sejmu wchodził król, izba poselska i senat. W izbie poselskiej zasiadało 170 przedstawicieli szlchty, wybieranych na sejmikach ziemskich. Za początek demokacji szlacheckiej uznaje się przyjęcie przywilejów nieszawskich w 1454 roku
(z łac. magnatus – dostojnik, możnowładca, od magnus – wielki) – najwyższa warstwa szlachty w Rzeczypospolitej polsko–litewskiej, posiadająca duże majątki (latyfundia), co pozwalało tej warstwie na utrzymywanie własnych wojsk i prowadzenie własnej polityki
(łac. warunki uzgodnione) – umowa podpisywana przez króla elekta w czasie sejmu koronacyjnego