analizować utwory muzyczne pod kątem występujących instrumentów.
Podział instrumentów muzycznych - przypomnienie wiadomości.
Instrumenty muzyczne – przyrządy wytwarzające dźwięk, przeznaczone do wykonywania muzyki. Podstawowa klasyfikacja instrumentów muzycznych uwzględnia rodzaj źródła dźwięku. Rozróżnia się: chordofonychordofonychordofony, czyli instrumenty strunowe, w których źródłem dźwięku jest napięta struna; membranofonymembranofonymembranofony, w których źródłem dźwięku jest napięta błona‑membrana; idiofonyidiofonyidiofony, czyli instrumenty „samodźwięczne”, w których źródłem dźwięku jest ciało stałe mające własną sprężystość; aerofonyaerofonyaerofony, w których źródłem dźwięku jest drgający słup powietrza zamknięty w przestrzeni rezonansowej oraz elektrofony (elektryczne instrumenty muzyczne), w których źródłem drgań są układy elektryczne.
Poza klasyfikacją naukową istnieje też praktyczny podział na instrumenty muzyczne: strunowe, dęte i perkusyjne. Z kolei wśród instrumentów strunowych wyróżnia się smyczkowe (skrzypceskrzypceskrzypce, altówka, wiolonczelawiolonczelawiolonczela, kontrabas i in.), szarpane (gitaragitaragitara, harfaharfaharfa, mandolina i in.), klawiszowe (fortepian, klawesyn i in.); wśród instrumentów dętych: drewniane (flet, klarnet, obój i in.), blaszane (trąbka, róg, puzonpuzonpuzon, tuba i in.) i klawiszowe (organy, fisharmonia, akordeon i in.); wśród instrumentów perkusyjnych: o określonej wysokości dźwięku (ksylofon, wibrafon, czelesta i in.) oraz o nieokreślonej wysokości dźwięku (talerz, trójkąt i in.).
Prezentacja brzmienia skrzypiec
Skrzypce są instrumentem muzycznym z grupy chordofonów smyczkowych. Mają podłużne pudło rezonansowe z wycięciami na bokach. Na wierzchniej stronie znajdują się charakterystyczne otwory w kształcie litery f. W środku pudła rezonansowego umieszczona jest tzw. dusza, która służy do przenoszenia drgań z górnej płyty na dolną. Posiadają cztery struny, strojone kwintami: G, D, A, E.
Budowa skrzypiec
RLY6K15JCAkbJ
Polecenie 1
Odpowiedz na pytanie: Do jakiej grupy instrumentów należą skrzypce?
Odpowiedz na pytanie: Do jakiej grupy instrumentów należą skrzypce?
Odpowiedz na pytanie: Do jakiej grupy instrumentów należą skrzypce?
Wysłuchaj nagrania Kaprysu Henryka Wieniawskiego. Napisz, jakie odczucia towarzyszą Ci podczas odbioru utworu oraz określ wrażenie, jakie wywołuje brzmienie instrumentu.
RqrIM82QNvZgZ
R1FKy3EvFmXPj
Prezentacja brzmienia wiolonczeli
Wiolonczela, podobnie należy do grupy chordofonów smyczkowych. Instrument jest dwukrotnie większy, niż poznane wcześniej skrzypce, dzięki czemu osiąga niższą skalę i głębszą barwę. Posiada cztery struny strojone kwintami: C, G, d, a. Na spodzie pudła rezonansowego umiejscowiona jest nóżka, umożliwiająca oparcie wiolonczeli na podłodze.
R9JmUHd2NlkWp
Polecenie 2
Odpowiedz na pytanie: Czym różni się wiolonczela od skrzypiec?
Odpowiedz na pytanie: Czym różni się wiolonczela od skrzypiec?
Odpowiedz na pytanie: Czym różni się wiolonczela od skrzypiec?
Wysłuchaj nagrania. Napisz, jakie odczucia towarzyszą Ci podczas odbioru utworu oraz ekspresję, którą wyzwala brzmienie instrumentu.
RX8DABfCnABfa
R1ISCKG5pw0Ar
Prezentacja brzmienia harfy
Harfa to wyskoki instrument pochodzący ze Wschodu, współcześnie mający około 180 cm. Składa się z ukośnie ustawionego pudła rezonansowego i wygiętej ramy oraz 47 strun, które są strojone według gamy Ces‑dur. Posiada 7 pedałów, które połączone są za pomocą linek z mechanizmem krążkowym i umożliwiają zmiany wysokości dźwięku. Czasem znajduje się jeszcze jeden dodatkowy pedał do tłumienia dźwięku. Skala harfy to sześć i pół oktawy. Do Europy harfy trafiły w VII wieku, w baroku służyły do akompaniamentu śpiewom, a w XIX wieku weszły w skład orkiestry.
R1eOQzMwCFrDW
Prezentacja brzmienia cymbałów
Cymbały to instrument strunowy w kształcie trapezu, pochodzący z krajów arabskich. Zbudowane są ze skrzyni, na którą naciągnięte są metalowe struny, podparte na poprzecznych podstawkach. Dźwięk z instrumentu wydobywa się poprzez uderzanie w struny drewnianymi pałeczkami.
RE2gstySUzB2a
Prezentacja brzmienia fletu poprzecznego
Flet poprzeczny to instrument dęty drewniany, który swoja nazwę zawdzięcza sposobie trzymania podczas gry, czyli poprzecznie do ciała. Zbudowany jest z główki, w której z boku znajduje się otwór zadęciowy z płytką ustnikową o rożnych kształtach, które każdy muzyk może dobrać do własnych potrzeb, gdyż na niej opiera się warga podczas gry. Zmianie wysokości dźwięku służą otwory boczne, ułożone wzdłuż instrumentu, otwierane i zamykane za pomocą klap. Do Europy flet poprzeczny trafił z Azji w XII wieku.
RTFKp7SyPi1sv
R9393RugLx654
Prezentacja brzmienia puzonu
Puzon jest instrumentem dętym blaszanym, składającym się z trzech rur w kształcie litery U, które –połączone ze sobą suwakiem – tworzą literę S. Zakończony jest owalną czarą głosową. Puzon nie posiada wentyli, jak inne tego typu instrumenty, a wysokość dźwięku różnicuje się za pomocą zadęcia w lejkowaty ustnik i ruchu suwaka. Pojawił się w Europie w XV wieku i stosowano go w muzyce dworskiej, natomiast do orkiestry został włączony w XVIII wieku.
RqXoEW8ofQ5dA
RhPKQvTz3mf3R
Prezentacja brzmienia marimby
Marimba to instrument wykonany najczęściej z drewna palisandrowego, którego płytki połączone są metalowymi rezonatorami. Ma cienkie i szerokie płytki. Do gry służą gumowe pałki , które w celu delikatniejszego brzemienia można owinąć włóczką. Marimba pochodzi z Afryki, a jej prototypem był instrument ludowy. W Europie pojawiła się w II poł. XIX wieku.
R5RhrQciD8JLT
RawxEFt2pm6R8
Prezentacja brzmienia werbla
Werbel jest instrumentem muzycznym należącym do grupy membranofonów, którego prototypem był wydrążonego pień drzewa, na który naciągnięto zwierzęce skóry. Współcześnie składa się z drewnianego, metalowego lub miedzianego korpusu różnej wielkości oraz dwóch membran, które za pomocą uderzenia przenoszą drgania z jednej na drugą. Warto zaznaczyć, że dolna membrana jest cieńsza. Od spodu znajdują się sprężyny (struny), które drgają podczas uderzania Do gry stosuje się jednej lub dwóch pałek.
R1RQum9Ul9A76
R11oRO9Q0b3UB
Zadania
R1PhEJKBawEX9
Ćwiczenie 1
RhvJvTEWDqTro
Ćwiczenie 2
R1HsbJ6ExrrTy
Ćwiczenie 3
Ćwiczenie 4
R1BpEVCLMO31l
ROyNz4gyP5zGu
Ćwiczenie 5
Odpowiedz na pytanie: Który instrument brzmi wyżej skrzypce czy wiolonczela?
Odpowiedz na pytanie: Który instrument brzmi wyżej skrzypce czy wiolonczela?
Wysłuchaj uważnie dwóch powyższych fragmentów utworów muzycznych i rozpoznaj brzmienie instrumentu.
Skrzypce
Wiolonczela
Zadanie posiada plik audio, który można odsłuchać w wersji online podręcznika.
RpSsXxpb6ZwKn
R139eDi0zo8lt
Ćwiczenie 6
Rf78rdqpNxFZh
Ćwiczenie 7
Dopasuj wymienione instrumenty do dwóch grup: chordofony i areofony. Instrumenty do przyporządkowania: 1. flet poprzeczny, 2. harfa, 3. puzon, 4. wiolonczela
Dopasuj wymienione instrumenty do dwóch grup: chordofony i areofony. Instrumenty do przyporządkowania: 1. flet poprzeczny, 2. harfa, 3. puzon, 4. wiolonczela
Podczas zajęć pojawiło się kilka instrumentów, które ze względu na źródło dźwięku należą do określonych grup. Sprawdź, ile z nich udało Ci się zapamiętać. Przeciągając podane elementy przyporządkuj nazwy instrumentów odpowiadającym im grupom.
flet poprzeczny, wiolonczela, puzon, harfa
Chordofony
Aerofony
Praca domowa
Polecenie 3
Wyszukaj utworu, do wykonania którego wykorzystano niektóre z instrumentów omawianych na dzisiejszej lekcji.
Słownik pojęć
aerofony
aerofony
instrumenty dęte, w których źródłem dźwięku jest drgający słup powietrza zamknięty w przestrzeni rezonansowej.
bolero
bolero
hiszpański taniec ludowy, spotykany dziś jeszcze w Kastylii i Andaluzji, składający się z dwóch powtarzających się części i tria; partie instrumentalne przeplatają się w nim z wokalnymi, przy czym głos często jest wokalizą; tancerz przy śpiewie wybija rytm kastanietami; do najpopularniejszych form instrumentalnych należy Bolero M. Ravela.
chordofony
chordofony
instrumenty strunowe, w których źródłem dźwięku jest napięta struna.
cymbały
cymbały
instrument muzyczny z grupy chordofonów uderzanych; zbudowany jest z płaskiej, trapezoidalnej skrzynki drewnianej z naciągniętymi wzdłuż dłuższego boku metalowymi strunami, które opierają się na dwóch długich podstawkach; jeden podstawek podpiera struny o kolejnych utworach parzystych, drugi – nieparzystych, co ułatwia trafianie pałeczką.
fantazja
fantazja
utwór instrumentalny o nieustalonej budowie, często z elementami improwizacyjnymi; nie jest to jednak forma zupełnie swobodna; o jej charakterze decyduje każdorazowo zespół środków typowych dla danego okresu historycznego.
flet poprzeczny
flet poprzeczny
instrument muzyczny z grupy aerofonów, rodzaj piszczałki wargowej; obustronnie zamknięta rurka drewniana (niekiedy metalowa lub z kości słoniowej) o długości ponad 70 cm, z otworem wargowym przy jednym z końców instrumentu i z otworami bocznymi (12‑16) służącymi do zmiany wysokości dźwięku, zamykanymi i otwieranymi za pomocą systemu klap.
gitara
gitara
instrument muzyczny z grupy chordofonów szarpanych; pudło rezonansowe ma kształt owalny, w środku jest zwężone, wierzchnia płyta rezonansowa i spód są płaskie, w środkowej części płyty wierzchniej znajduje się okrągły otwór rezonansowy; długa szyjka zaopatrzona jest w metalowe progi; sześć strun stroi się w kwartach z tercją między 4 a 5.
harfa
harfa
instrument muzyczny z grupy chordofonów szarpanych w kształcie wysokiego trójkąta, którego jeden bok opierający się o ramię harfisty, stanowi szerokie, rozszerzające się u dołu pudło rezonansowe; z pudła wychodzi 46 strun (najniższe owinięte drutem) naciągniętych na kołki w górnej ramie, strojonych w Ces‑dur za pomocą specjalnego klucza.
idiofony
idiofony
instrumenty perkusyjne, tzw. „samodźwięczne”, w których źródłem dźwięku jest ciało stałe mające własną sprężystość.
instrumenty muzyczne (klasyfikacja)
instrumenty muzyczne (klasyfikacja)
instrumenty muzyczne – przyrządy wytwarzające dźwięk, przeznaczone do wykonywania muzyki; podstawowa klasyfikacja instrumentów muzycznych uwzględnia rodzaj źródła dźwięku; rozróżnia się: chordofony, czyli instrumenty strunowe, w których źródłem dźwięku jest napięta struna; membranofony, w których źródłem dźwięku jest napięta błona‑membrana; idiofony, czyli instrumenty „samodźwięczne”, w których źródłem dźwięku jest ciało stałe mające własną sprężystość; aerofony, w których źródłem dźwięku jest drgający słup powietrza zamknięty w przestrzeni rezonansowej oraz elektrofony (elektryczne instrumenty muzyczne), w których źródłem drgań są układy elektryczne; poza klasyfikacją naukową istnieje też praktyczny podział na instrumenty muzyczne: strunowe, dęte i perkusyjne; z kolei wśród instrumentów strunowych wyróżnia się smyczkowe (skrzypce, altówka, wiolonczela, kontrabas i in.), szarpane (gitara, harfa, mandolina i in.), klawiszowe (fortepian, klawesyn i in.); wśród instrumentów dętych: drewniane (flet, klarnet, obój i in.), blaszane (trąbka, róg, puzon, tuba i in.) i klawiszowe (organy, fisharmonia, akordeon i in.); wśród instrumentów perkusyjnych: o określonej wysokości dźwięku (ksylofon, wibrafon, czelesta i in.) oraz o nieokreślonej wysokości dźwięku (talerz, trójkąt i in.).
kaprys
kaprys
1) jedna ze wstępnych form fugi, którą rozwinęli m.in. G. Frescobaldi, J. S. Bach 2) w XIX w. powstały dwa typy kaprysów: a) o charakterze popisowym, pokrywający się z etiudą, np. cykl kaprysów na skrzypce solo N. Paganiniego, Etiudy‑kaprysy H. Wieniawskiego b) należące do liryki instrumentalnej, np. kaprysy J. Brahmsa.
marimba
marimba
instrument muzyczny z grupy idiofonów; rodzaj ksylofonu składającego się ze znacznej liczby drewnianych, strojonych płytek, ułożonych równolegle na dwóch sznurach; każda płytka ma umocowany od przodu rezonator wykonany ze skorupy tykwy, rzadziej z rury bambusowej.
membranofony
membranofony
instrumenty perkusyjne, w których źródłem dźwięku jest napięta błona‑membrana.
preludium
preludium
termin oznaczający początkowo krótki utwór improwizacyjny na organy lub lutnię z fragmentami akordowymi i figuracyjnymi; na przełomie XVI i XVII wieku pojawiają się u angielskich wirginalistów i w muzyce lutniowej szerzej rozbudowane preludia o charakterze popisowym; po 1650 preludium wchodzi do suity i sonaty da camera, często łączy się również z fugą; twórcą samodzielnych preludiów, niezależnych od innych utworów, jest F. Chopin.
puzon
puzon
instrument muzyczny z grupy aerofonów ustnikowych; dwie długie cylindryczne rury blaszane zestawione równolegle i połączone u dołu wygiętą w kształcie litery U ruchomą rurą blaszaną (tzw. suwakiem); jeden z głównych końców rur zaopatrzony jest w metalowy lejkowaty ustnik, drugi zaś w długą, szeroką i zakręconą ku dołowi czarę głosową; zmianę wysokości dźwięków osiąga się przez wsuwanie i wysuwanie suwaka, skręcającego lub przedłużającego długość całego przewodu instrumentu.
skrzypce
skrzypce
instrument muzyczny z grupy chordofonów smyczkowych; podłużne pudło rezonansowe skrzypiec, o charakterystycznych wcięciach bocznych w części środkowej (tzw. talii), składa się z dwóch lekko wypukłych płyt drewnianych (wierzchniej i spodniej) połączonych boczkami; na obwodzie górnej płyty wklejona jest żyłka chroniąca ją przed pęknięciem, wewnątrz pudła znajdują się: przyklejona do płyty wierzchniej belka, przeciwdziałająca ciśnieniu strun, i słupki, z których jeden tzw. dusza, służy do przenoszenia drgań płyty górnej na dolną; wycięte w górnej płycie dwa otwory rezonansowe, w kształcie litery f, przepuszczają fale głosowe z wnętrza pudła na zewnątrz; pomiędzy otworami stoi podstawek, który podtrzymuje struny i przenosi ich drgania na korpus rezonansowy.
werbel
werbel
jeden z najstarszych instrumentów muzycznych z grupy membranofonów; powstał poprzez naciągnięcie skórą wypróchniałego pnia drzewa; składa się z korpusu rezonacyjnego i z dwóch membran; przy membranach drganie jednej przenoszone za pośrednictwem powietrza na drugą dając dźwięki o nieokreślonej wysokości; na barwę dźwięku wpływa sposób wzbudzenia drgań: uderzanie jedną lub dwiema pałkami z główkami drewnianymi; opatrzony od spodu kilkoma strunami kiszkowymi lub ze skręconego spiralnie drutu; struny współgrają z dolną membraną przedłużając jej drgania i wywołują zarazem charakterystyczny dźwięk o nieokreślonej wysokości.
wiolonczela
wiolonczela
instrument muzyczny z grupy chordofonów smyczkowych; budowany na wzór skrzypiec, lecz o dwukrotnie dłuższym korpusie, czterokrotnie wyższych boczkach i proporcjonalnie krótkiej szyjce; z dolnej części instrumentu wystaje krótka nóżka, służąca do oparcia wiolonczeli; którą podczas gry stawia się na podłodze w położeniu pochyłym; służący do gry smyczek jest także nieco krótszy i mocniejszy niż skrzypcowy.