Polisacharydy – skrobia i celuloza
Polisacharydy – skrobia i celuloza
1. Cele lekcji
a) Wiadomości
Uczeń zna:
podział cukrów,
właściwości fizyczne skrobi i celulozy,
reakcję charakterystyczną służącą do identyfikacji skrobi.
b) Umiejętności
Uczeń potrafi:
wskazać wiązanie glikozydowe,
omówić właściwości fizyczne skrobi i celulozy,
przedstawić właściwości chemiczne omawianej grupy cukrów,
zapisać za pomocą wzorów sumarycznych równania reakcji hydrolizy cukrów złożonych do cukrów prostych,
wskazać różnice między wiązaniem alfa i beta glikozydowym,
wymienić najważniejsze zastosowania polisacharydów,
zbadać doświadczalnie, czy substancja zawiera skrobię,
wykonywać proste doświadczenia.
c) Postawy
Uczeń potrafi pracować w grupie.
2. Metoda i forma pracy
Kula śnieżna, eksperyment, burza mózgów, pokaz, pogadanka. praca z całym zespołem, praca w parach, praca w grupach, praca indywidualna.
3. Środki dydaktyczne
Karty pracy, sprzęt i odczynniki niezbędne do wykonania doświadczeń, foliogram przedstawiający strukturę skrobi i celulozy, kolekcja substancji zawierających skrobię i celulozę.
4. Przebieg lekcji
a) Faza przygotowawcza
Przypomnienie klasyfikacji cukrów.
b) Faza realizacyjna
Podanie tematu lekcji.
Prezentacja foliogramów przedstawiających strukturę skrobi i celulozy.
Omówienie substancji z życia codziennego, w których spotykamy skrobię i celulozę.
Wypełnianie przez uczniów tabelki na podstawie foliogramów oraz kolekcji różnych substancji zawierających skrobię i celulozę (załącznik 1).
Porównanie tabelek z kolegą z ławki.
Porównanie tabelek zespołach czteroosobowych
Omówienie prac na forum całej klasy.
Weryfikacja pracy uczniów poprzez badanie właściwości fizycznych skrobi i celulozy (załącznik 2).
Pokaz hydrolizy polisacharydów.
Wykrywanie skrobi w mące ziemniaczanej, ziarnach zbóż i chlebie – praca w grupach.
Omówienie ćwiczenia.
Pogadanka na temat wykorzystania polisacharydów.
Omówienie właściwości, budowy i funkcji glikogenu oraz chityny.
c) Faza podsumowująca
Część teoretyczna
Przyporządkowanie przez uczniów odpowiednim cukrom zdań, które ich dotyczą (załącznik 3).
Omówienie ćwiczenia.
Część praktyczna
Wykonanie przez uczniów doświadczenia zmierzającego do identyfikacji otrzymanych cukrów (załącznik 4).
Omówienie doświadczeń.
5. Bibliografia
Kałuża B., Kamińska F., Chemia organiczna. Ćwiczenia część 2, Wydawnictwo Edukacyjne Zofii Dobkowskiej Żak, Warszawa 2002.
Gielas E., Kluz Z., Krzeczkowska M., Poźniaczek M., Chemia 3. Zeszyt ćwiczeń dla uczniów szkół średnich, WSiP , Warszawa 1993.
Chemia organiczna. Scenariusze zajęć edukacyjnych dla liceum ogólnokształcącego, liceum profilowanego i technikum. Kształcenie ogólne w zakresie podstawowym, pod red. J. Koteckiej, Z. Tysarowskiej, Wydawnictwo Nowa Era , Warszawa 2003.6.
6. Załączniki
a) Karta pracy ucznia
załącznik 1
Na podstawie przedstawionych wzorów strukturalnych skrobi i celulozy uzupełnij tabelkę.
WŁAŚCIWOŚĆ | SKROBIA | CELULOZA | |
BUDOWA | Wzór sumaryczny | ||
Rodzaj wiązania | |||
Rodzaj łańcucha | |||
Nazwa monosacharydu, stanowiącego monomer | |||
Liczba reszt monosacharydu, tworzących cząsteczkę | |||
WŁAŚCIWOŚCI FIZYCZNE | |||
WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE |
załącznik 2
Zbadajcie właściwości skrobi i celulozy i wypełnijcie kartę pracy:
WŁAŚCIWOŚĆ | CELULOZA | SKROBIA |
Stan skupienia | ||
Barwa | ||
Zapach | ||
Rozpuszczalność w zimnej wodzie | ||
Rozpuszczalność w gorącej wodzie | ................................. się tworząc tzw. ............................................. | |
Odczyn |
załącznik 3
Numery zdań wpisz do tabelki, pod nazwą odpowiedniego cukru, którego dotyczą.
Zawarta w ścianach komórkowych wielu grzybów.
Materiał zapasowy w nasionach i bulwach.
Substancja podporowa budująca pancerze skorupiaków i oskórek owadów.
Materiał zapasowy u zwierząt, występuje głównie w mięśniach szkieletowych i wątrobie.
Powszechna substancja podporowa w świecie roślin.
Wielocukier zawierający azot.
Znajduje szerokie zastosowanie, m.in. do produkcji papieru.
Składa się z dwóch polisacharydów: amylozy i amylopektyny.
Podczas dużego wysiłku fizycznego pod wpływem enzymów przechodzi w glukozę.
Nie jest trawiona przez człowieka.
Jej obecność wykrywamy w reakcji z płynem Lugola.
SKROBIA | CELULOZA | CHITYNA | GLIKOGEN |
załącznik 4
Instrukcja
Na czterech szalkach Petriego, oznaczonych cyframi, otrzymaliście następujące substancje: glukozę, sacharozę, skrobię i celulozę.
Zaprojektujcie doświadczenia pozwalające na jednoznaczną identyfikację tych substancji.
Przeprowadźcie zaplanowane doświadczenia i wypełnijcie kartę pracy.
KARTA PRACY GRUPY |
Doświadczenie 1 Rysunek schematyczny Obserwacje ................................................................................................................................................................. Wnioski ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. Doświadczenie 2 Rysunek schematyczny Obserwacje ................................................................................................................................................................. Wnioski ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. Doświadczenie 3 Rysunek schematyczny Obserwacje ................................................................................................................................................................. Wnioski ................................................................................................................................................................. ..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................doświadczenie 4 Rysunek schematyczny Obserwacje ................................................................................................................................................................. Wnioski ................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. Wnioski końcowe Szalka Petriego nr 1 zawiera: ....................................................... Szalka Petriego nr 2 zawiera: ....................................................... Szalka Petriego nr 3 zawiera:....................................................... Szalka Petriego nr 4 zawiera:....................................................... |
b) Zadanie domowe
Wyjaśnij, dlaczego świeża skórka chleba ma lekko słodki smak wyczuwalny podczas jedzenia?
Pochodne celulozy znajdują szerokie zastosowanie w przemyśle, np. azotan (V) celulozy wykorzystuje się m.in. do produkcji lakierów i klejów oraz tworzywa sztucznego – celuloidu i tzw. nitrocelulozy – materiału wybuchowego. Oblicz, ile gramów triazotanu (V) celulozy otrzymano z 16 g celulozy, wiedząc, że reakcja przebiegała z 60% wydajnością.
7. Czas trwania lekcji
45 minut
8. Uwagi do scenariusza
brak