Polisacharydy – skrobia i celuloza

1. Cele lekcji

a) Wiadomości

Uczeń zna:

• podział cukrów,

• właściwości fizyczne skrobi i celulozy,

• reakcję charakterystyczną służącą do identyfikacji skrobi.

b) Umiejętności

Uczeń potrafi:

• wskazać wiązanie glikozydowe,

• omówić właściwości fizyczne skrobi i celulozy,

• przedstawić właściwości chemiczne omawianej grupy cukrów,

• zapisać za pomocą wzorów sumarycznych równania reakcji hydrolizy cukrów złożonych do cukrów prostych,

• wskazać różnice między wiązaniem αalfa i βbeta glikozydowym,

• wymienić najważniejsze zastosowania polisacharydów,

• zbadać doświadczalnie, czy substancja zawiera skrobię,

• wykonywać proste doświadczenia.

c) Postawy

Uczeń potrafi pracować w grupie.

2. Metoda i forma pracy

Kula śnieżna, eksperyment, burza mózgów, pokaz, pogadanka. praca z całym zespołem, praca w parach, praca w grupach, praca indywidualna.

3. Środki dydaktyczne

Karty pracy, sprzęt i odczynniki niezbędne do wykonania doświadczeń, foliogram przedstawiający strukturę skrobi i celulozy, kolekcja substancji zawierających skrobię i celulozę.

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

Przypomnienie klasyfikacji cukrów.

b) Faza realizacyjna

1. Podanie tematu lekcji.

2. Prezentacja foliogramów przedstawiających strukturę skrobi i celulozy.

3. Omówienie substancji z życia codziennego, w których spotykamy skrobię i celulozę.

4. Wypełnianie przez uczniów tabelki na podstawie foliogramów oraz kolekcji różnych substancji zawierających skrobię i celulozę (załącznik 1).

5. Porównanie tabelek z kolegą z ławki.

6. Porównanie tabelek zespołach czteroosobowych

7. Omówienie prac na forum całej klasy.

8. Weryfikacja pracy uczniów poprzez badanie właściwości fizycznych skrobi i celulozy (załącznik 2).

9. Pokaz hydrolizy polisacharydów.

10. Wykrywanie skrobi w mące ziemniaczanej, ziarnach zbóż i chlebie – praca w grupach.

11. Omówienie ćwiczenia.

12. Pogadanka na temat wykorzystania polisacharydów.

13. Omówienie właściwości, budowy i funkcji glikogenu oraz chityny.

c) Faza podsumowująca

Część teoretyczna

1. Przyporządkowanie przez uczniów odpowiednim cukrom zdań, które ich dotyczą (załącznik 3).

2. Omówienie ćwiczenia.

Część praktyczna

1. Wykonanie przez uczniów doświadczenia zmierzającego do identyfikacji otrzymanych cukrów (załącznik 4).

2. Omówienie doświadczeń.

5. Bibliografia

1. Kałuża B., Kamińska F., Chemia organiczna. Ćwiczenia część 2, Wydawnictwo Edukacyjne Zofii Dobkowskiej Żak, Warszawa 2002.

2. Gielas E., Kluz Z., Krzeczkowska M., Poźniaczek M., Chemia 3. Zeszyt ćwiczeń dla uczniów szkół średnich, WSiP , Warszawa 1993.

3. Chemia organiczna. Scenariusze zajęć edukacyjnych dla liceum ogólnokształcącego, liceum profilowanego i technikum. Kształcenie ogólne w zakresie podstawowym, pod red. J. Koteckiej, Z. Tysarowskiej, Wydawnictwo Nowa Era , Warszawa 2003.6.

6. Załączniki

a) Karta pracy ucznia

załącznik 1

Na podstawie przedstawionych wzorów strukturalnych skrobi i celulozy uzupełnij tabelkę.

załącznik 2

Zbadajcie właściwości skrobi i celulozy i wypełnijcie kartę pracy:

załącznik 3

Numery zdań wpisz do tabelki, pod nazwą odpowiedniego cukru, którego dotyczą.

1. Zawarta w ścianach komórkowych wielu grzybów.

2. Materiał zapasowy w nasionach i bulwach.

3. Substancja podporowa budująca pancerze skorupiaków i oskórek owadów.

4. Materiał zapasowy u zwierząt, występuje głównie w mięśniach szkieletowych i wątrobie.

5. Powszechna substancja podporowa w świecie roślin.

6. Wielocukier zawierający azot.

7. Znajduje szerokie zastosowanie, m.in. do produkcji papieru.

8. Składa się z dwóch polisacharydów: amylozy i amylopektyny.

9. Podczas dużego wysiłku fizycznego pod wpływem enzymów przechodzi w glukozę.

10. Nie jest trawiona przez człowieka.

11. Jej obecność wykrywamy w reakcji z płynem Lugola.

załącznik 4

Instrukcja

Na czterech szalkach Petriego, oznaczonych cyframi, otrzymaliście następujące substancje: glukozę, sacharozę, skrobię i celulozę.

Zaprojektujcie doświadczenia pozwalające na jednoznaczną identyfikację tych substancji.

Przeprowadźcie zaplanowane doświadczenia i wypełnijcie kartę pracy.

b) Zadanie domowe

1. Wyjaśnij, dlaczego świeża skórka chleba ma lekko słodki smak wyczuwalny podczas jedzenia?

2. Pochodne celulozy znajdują szerokie zastosowanie w przemyśle, np. azotan (V) celulozy wykorzystuje się m.in. do produkcji lakierów i klejów oraz tworzywa sztucznego – celuloidu i tzw. nitrocelulozy – materiału wybuchowego. Oblicz, ile gramów triazotanu (V) celulozy otrzymano z 16 g celulozy, wiedząc, że reakcja przebiegała z 60% wydajnością.

7. Czas trwania lekcji

45 minut

8. Uwagi do scenariusza

brak