Scenariusz lekcji - Polityka gospodarcza ZSRR w latach 20‑tych. Nowa Ekonomiczna Polityka

1. Cele lekcji

a) Wiadomości

1. komunizm wojenny

2. co to była antonowszczyzna

3. powstanie kronsztadzkie

4. sylwetka Michaiła Tuchaczewskiego

5. Nowa Ekonomiczna Polityka

6. główne założenia funkcjonowania gospodarki rynkowej

7. kim był nepman

8. kogo określano mianem kułaka

b) Umiejętności

1. wymienianie fundamentów funkcjonowania gospodarki rynkowej i porównywanie wolnego rynku z zasadami gospodarki planowej

2. definiowanie słowa „repartycja” w jego znaczeniu ekonomicznym jako „rozdział dóbr dokonywany przez państwo w sytuacji ich niedoboru”

3. objaśnianie pojęcia „nacjonalizacja” jako upaństwowienie przedsiębiorstwa, środków produkcji, ziemi, znajdujących się w rękach prywatnych

4. wymienianie głównych założeń Nowej Ekonomicznej Polityki

5. rozumienie przesłanek, którymi kierowali się bolszewicy wprowadzając NEP i dostrzeganie przyczyn, które zadecydowały o zaniechaniu kontynuacji tego planu w 1929 roku

2. Metoda i forma pracy

Forma sprawdzająca. Nauczyciel prosi uczniów o wyjaśnienie niektórych terminów ekonomicznych. Uzupełnia ich wypowiedzi brakującymi informacjami.

W formie podającej. Zarysowanie sytuacji gospodarczej ZSRR po zakończeniu wojny domowej. Przedstawienie założeń NEP‑u. Zarysowanie efektów jego praktycznej realizacji. Wspólna analiza wskaźników gospodarczych. W ramach dyskusji – próba wymienienia i oceny przyczyn odejścia od NEP‑u.

3. Środki dydaktyczne

1. słownik języka polskiego

2. skopiowane dane dotyczące wartości wskaźników gospodarczych osiąganych przez Związek Radziecki w latach 20‑tych

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

Sprawdzenie wiadomości uczniów z zakresu podstawowych pojęć ekonomicznych (wolny rynek, gospodarka planowa, własność prywatna, nacjonalizacja, itd.) i zasad funkcjonowania gospodarki.

b) Faza realizacyjna

1. zapaść gospodarcza Związku Radzieckiego po zakończeniu wojny domowej

   • wprowadzenie przez bolszewików komunizmu wojennego w latach 1918–1921

   • pełna nacjonalizacja środków produkcji

   • zakazanie handlu i zmonopolizowanie przez państwo obrotu zbożem

   • obowiązkowe kontyngenty – rekwizycja żywności na wsi

   • masowy głód wśród mieszkańców Rosji – narastanie nastrojów antybolszewickich

   • antonowszczyzna – bunt chłopski w guberni tambowskiej (1920–1921), postulaty

   • brutalne stłumienie powstania przez wojsko pod dowództwem Michaiła Tuchaczewskiego

   • bunt marynarzy w Kronsztadzie (luty/marzec 1921) wymierzony przeciwko polityce bolszewików

   • stłumienie powstania

2. Nowa Ekonomiczna Polityka (NEP) jako droga do odbudowania gospodarki

   • poziom produkcji przemysłowej i rolniczej na początku lat 20‑tych w porównaniu z okresem przedwojennym

   • decyzja o wprowadzeniu Nowej Ekonomicznej Polityki – przyczyny

   • okres funkcjonowania NEP‑u (1921–1929)

   • główne założenia Nowej Ekonomicznej Polityki, elementy wolnego rynku:

° zastąpienie obowiązkowych kontyngentów podatkiem żywnościowym

° przywrócenie handlu

° koncesje państwowe dla małych przedsiębiorstw prywatnych

• stopniowa odbudowa gospodarki, przeprowadzenie reformy pieniężnej w 1924 roku

• kim byli kułacy i nepmani

• decyzja o odejściu od polityki NEP‑u

c) Faza podsumowująca

Przedstawienie bilansu Nowej Ekonomicznej Polityki. Zestawienie wskaźników gospodarczych z początku i końca lat 20‑tych. Analiza przyczyn, które decydowały o odejściu od polityki NEP‑u na rzecz pełnej nacjonalizacji gospodarki.

5. Bibliografia

1. Richard Pipes, Rosja bolszewików, przekł. Władysław Jeżewski, Warszawa 2005.

2. Norman Davies, Europa, przekł. Elżbieta Tabakowska, Kraków 1999.

6. Załączniki

a) Zadanie domowe

Powtórzenie wiadomości z lekcji. Czynniki, które miały największy wpływ na podjęcie decyzji o wprowadzeniu NEP‑u oraz przyczyny rezygnacji z tego programu. Główne założenia Nowej Ekonomicznej Polityki. (Forma pracy – przygotowanie wypowiedzi ustnej)

7. Czas trwania lekcji

Jedna godzina lekcyjna.

8. Uwagi do scenariusza

Lekcja poświęcona Nowej Ekonomicznej Polityce ma na celu nie tylko przedstawienie jednego z etapów historii gospodarczej ZSRR, ale również powinna przybliżyć uczniom niektóre z pojęć z zakresu ekonomii.