Polskie miesiące. Wystąpienia przeciw władzy w okresie PRL – projekt edukacyjny

1. Cele lekcji

a) Wiadomości

Cele ogólne:
1. Uczeń rozumie charakter wystąpień społecznych przeciw władzy w okresie PRL.
2. Uczeń zdobywa wiedzę na temat wystąpień przeciwko władzy w PRL.
Cele operacyjne:
1. Uczeń wymienia daty wystąpień przeciwko władzy w PRL.
2. Uczeń wymienia miejsca, w których doszło do zajść.
3. Uczeń identyfikuje postaci związane z opisywanymi wydarzeniami.
4. Uczeń rozwija skróty ZOMO, ORMO, PZPR.
5. Uczeń rozróżnia przyczyny poszczególnych wystąpień.
Podstawowe treści merytoryczne:
1. System polityczny i społeczny PRL.
2. Przyczyny wystąpień przeciw władzy.
3. Przebieg protestów społecznych i wystąpień w czerwcu 1956, marcu 1968, grudniu 1970, czerwcu 1976, sierpniu 1980, stanu wojennego.
4. Skutki wystąpień.

b) Umiejętności

Cele ogólne:
1. Uczeń poszukuje, porządkuje i wykorzystuje informacje z różnych źródeł oraz efektywnie posługuje się technologią informacyjną.
2. Uczeń rozwiązuje problemy w sposób twórczy.
3. Uczeń planuje, organizuje i ocenia własną naukę, przyjmuje większą odpowiedzialność za jej efekty.
Cele operacyjne:
1. Uczeń wyjaśnia przyczyny wystąpień przeciwko władzy.
2. Uczeń tworzy stronę internetową poświeconą wystąpieniom przeciw władzy pod nazwą Polskie miesiące.
3. Uczeń wyszukuje informacje w różnych źródłach wiedzy.
4. Uczeń korzysta z katalogu bibliotecznego i ze źródeł wiedzy on‑line.
5. Uczeń przygotowuje i opracowuje materiały, które mają trafić na stronę internetową.

2. Metoda i forma pracy

Metody – nauka we współpracy, praca pod kierunkiem.

Formy pracy – praca z tekstem źródłowym, zasobami internetowymi, korzystanie z katalogów bibliotecznych, praca z mapą.

3. Środki dydaktyczne

Dowolna bibliografia tematyczna wykorzystywana przez ucznia, internet, komputer.

4. Przebieg lekcji (projektu)

a) Faza przygotowawcza

Nauczyciel przedstawia uczniom temat projektu oraz dzieli klasę na grupy. W każdej grupie musi być przynajmniej jedna osoba posiadająca komputer z dostępem do Internetu. W każdej minimum jedna osoba musi być dość dobrze zorientowana w podstawach tworzenia stron WWW. Najlepiej porozumieć się wcześniej z nauczycielem informatyki. Istnieje wtedy szansa, że część pracy uda się wykonać na lekcjach informatyki. Dotyczy to zwłaszcza szukania materiałów on‑line i tworzenia strony.
Podział i zadania dla poszczególnych grup:

Grupa 1 – System polityczny i społeczny PRL. Zagadnienia:
- W jaki sposób ukształtował się system Polski po II wojnie światowej?
- Jakie były podstawy jego funkcjonowania?
- Jaki podział władzy wprowadzała konstytucja PRL z 1952 roku? Zadanie przedstaw w formie schematu.
- Jak działał system gospodarczy i społeczny PRL?

Na stronie powinny się znaleźć odpowiedzi na wszystkie zagadnienia, uzupełnione schematem, odpowiednimi fragmentami konstytucji PRL z 1952 roku oraz przynajmniej 4 zdjęcia lub ilustracje.

Grupa 2 – Przyczyny, przebieg i skutki wydarzeń poznańskich w czerwcu 1956 roku. Zagadnienia:
- Dlaczego doszło do wystąpień w czerwcu 1956 roku?
- Jaki był ich przebieg?
- Jaki był ich charakter?
- Jakie skutki przyniosły protesty?

Na stronie powinny się znaleźć odpowiedzi na wszystkie pytania uzupełnione przynajmniej 5 fotografiami i 1 fragmentem tekstu źródłowego (najlepiej relacji), a także fragment przemówienia Cyrankiewicza wygłoszonego po zajściach.

Grupa 3 – Przyczyny, przebieg i skutki wydarzeń marcowych w 1968 roku. Zagadnienia:
- Dlaczego w 1968 doszło do zaostrzenia sytuacji w kraju?
- Jakie znaczenie dla rozwoju sytuacji miał zakaz przedstawień Dziadów Mickiewicza w reżyserii Kazimierza Dejmka?
- Jaki charakter miały protesty w 1968 roku?
- Jak przebiegały wypadki marca 1968 roku?
- Dlaczego w 1968 roku rozpętała się nagonka antyżydowska?
- Jakie skutki przyniosły wypadki macowe z 1968 roku?

Na stronie powinny się znaleźć o odpowiedzi na wszystkie zagadnienia, przynajmniej 4 zdjęcia i 2 teksty źródłowe.

Grupa 4 – Przyczyny, przebieg i skutki wydarzeń grudniowych 1970 roku. Zagadnienia:
- Dlaczego doszło do strajku na Wybrzeżu w 1970 roku?
- Jaki był ich charakter?
- Jak rozwijała się sytuacja na Wybrzeżu?
- Jak zakończyły się strajki na Wybrzeżu i jakie przyniosły skutki?

Na stronie powinny się znaleźć odpowiedzi na wszystkie zagadnienia, przynajmniej 1 tekst źródłowy i 4 zdjęcia.

Grupa 5 – Przyczyny, przebieg i skutki czerwca 1976. Zagadnienia:
- Dlaczego doszło do strajku w 1976 roku?
- Jaki był ich charakter?
- Jak przebiegały strajki w 1976 roku?
- Jaki skutki przyniosły strajki w 1976 roku?
- W jakich okolicznościach utworzono KOR i ROPCio i jakie były ich cele?

Na stronie powinny się znaleźć odpowiedzi na wszystkie zagadnienia, przynajmniej 2 teksty źródłowe i 4 fotografie.

Grupa 6 – Przyczyny, przebieg i skutki strajków w sierpniu 1986 roku. Zagadnienia:
- Dlaczego w lecie 1980 doszło do strajków robotników?
- Jaki był ich charakter?
- Jaki był przebieg protestów?
- W jaki sposób władze rozwiązały sytuację strajkową?
- Jakie były skutki strajków?
- Jaka organizacja powstała w wyniku strajków? Opisz okoliczności jej powstania i legalizacji.

Na stronie powinny się znaleźć odpowiedzi na wszystkie zagadnienia, przynajmniej 2 teksty źródłowe i 4 fotografie.

Grupa 7 – Przyczyny, przebieg i skutki stanu wojennego. Zagadnienia:
- Dlaczego w 1981 roku władze zdecydowały się na wprowadzenie stanu wojennego?
- Jak przebiegało wprowadzanie stanu wojennego?
- Jak przebiegały wydarzenia w kopalni Wujek?
- W jakich okolicznościach doszło do zawieszenia i odwołania stanu wojennego?
- Jaki wpływ miał stan wojenny na stosunek społeczeństwa do władzy.

Wewnątrz grup powinien nastąpić samodzielny podział pracy, którego dokonają uczniowie w poszczególnych grupach – bez pomocy nauczyciela, jednak muszą przedstawić go nauczycielowi, żeby ten wiedział, jaki jest zakres obowiązków każdego z członków grupy. Przy podziale na grupy należy pamiętać o tym by znajdowali się w nich zarówno lepsi, jak i gorsi uczniowie.
Nauczyciel przedstawia uczniom kryteria oceniania:
1. terminowość pracy,
2. poziom merytoryczny,
3. umiejętność pracy w grupie i zaangażowanie,
4. samodzielność pracy,
5. jakość wykonanego zadania.

b) Faza realizacyjna

Zebranie bibliografii – 1 tydzień; uczniowie samodzielnie w ciągu tygodnia zbierają bibliografię zarówno w bibliotekach jak i w zasobach internetowych. Po tygodniu przynoszą nauczycielowi gotową bibliografię do zaakceptowania. Nauczyciel ocenia przyniesione prace. Ocena ta będzie częścią składową oceny końcowej.
Selekcja materiałów – 2 tygodnie; w tym czasie uczniowie dokonują przeglądu zgromadzonej literatury i materiałów pod względem przydatności do realizowanego zadania. Uczniowie muszą spotkać się z nauczycielem raz w tygodniu i przedstawić mu postęp prac. Efekt końcowy jest oceniany po upływie 2 tygodni.
Pisemne opracowanie tematów, dołączenie zdjęć, map, wykresów, tekstów źródłowych – 3 tygodnie; uczniowie opracowują zagadnienia, które otrzymali. Uczniowie muszą spotkać się z nauczycielem raz w tygodniu i przedstawić mu postęp prac. Efekt końcowy jest oceniany po upływie 3 tygodni.
Stworzenie strony internetowej – jednocześnie z etapem trzecim – uczniowie dostarczają materiały sukcesywnie. Przed rozpoczęciem tego etapu powinni spotkać się przedstawiciele grup odpowiadający za publikację materiałów i uzgodnić szczegóły dotyczące graficznego opracowania strony. Uczniowie dostarczają im materiały najlepiej w formie elektronicznej, a oni tworzą z nich podstrony. Stronę główną opracowują razem przedstawiciele wszystkich grup. Nauczyciel powinien mieć stałą kontrolę nad postępem prac.

c) Faza podsumowująca

Sporządzenie sprawozdania z projektu. Wszystkie grupy składają pisemne sprawozdania ze swojej pracy. Nie mogą być one złożone później niż w dniu ustalonym jako ostateczne zakończenie projektu.
Nauczyciel ocenia efekt końcowy projektu – stronę internetową, jej zawartość merytoryczną i wygląd. Przy ocenie bierzemy też pod uwagę oceny cząstkowe z poszczególnych etapów realizacji projektu oraz sprawozdania z pracy przedstawione przez poszczególne grupy. Ocenianie musi się odbywać według kryteriów podanych we wstępnej fazie projektu.

5. Bibliografia

Czerwiec 1976: spory i refleksje po 25 latach, red. P. Sasanka i R. Spałka, IPN, Warszawa 2003.
Dudek A., Marszałkowski T., Walki uliczne w PRL: 1956‑1989, Geo, Kraków 1999.
Eisler J., Grudzień ’70, WSiP, Warszawa 1995.
Tegoż, Marzec 1968: geneza, przebieg, konsekwencje, PWN, Warszawa 1991.
Tegoż, Na zakręcie historii – rok 1956, WSiP, Warszawa 1992.
Tegoż, Zarys dziejów politycznych Polski 1944‑1989, BGW, Warszawa 1992.
Friszke A., Polska Gierka, WSiP, Warszawa 1995.
Tegoż, Polska: losy państwa i narodu 1939‑1989, Iskry, Warszawa 2003.
Opozycja w PRL: słownik biograficzny 1956‑1989, red. J. Skórzyński, Ośrodek Karta, Warszawa 2002.
Roszkowski W., Najnowsza historia Polski 1914‑1944, Świat Książki, Warszawa 2003.
Strony internetowe: