Pomiędzy starym światem a nową epoką - ekstatyczne napięcie i okrutna prawda w twórczości Théodore’a Géricault
Ważne daty
1791‑1824 – lata życia Théodore’a Géricault
1810 – nauka u Carle'a Verneta i Pierre’a
1816 – pobyt Théodore’a Géricault we Włoszech
1819 – Tratwa Meduzy na Salonie Paryskim
1820‑1821 – pobyt Théodore’a Géricault w Anglii
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
II. Zapoznawanie z najwybitniejszymi dziełami w zakresie architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:
1. wymienia i rozpoznaje najbardziej znane dzieła sztuki różnych epok, stylów oraz kierunków sztuk plastycznych;
13. dokonuje opisu i analizy, w tym porównawczej, dzieł z uwzględnieniem ich cech formalnych:
c) w malarstwie i grafice: kompozycji, koloru, sposobów ukazania iluzji przestrzeni, kształtowania formy przez światło, w dziełach figuratywnych stopnia oddania rzeczywistości lub jej deformacji;
15. rozpoznaje w dziele sztuki temat i wskazuje jego źródło ikonograficzne;
18. formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat dzieł sztuki.
2. wskazuje twórców najbardziej reprezentatywnych dzieł;
5. wymienia podstawowe gatunki w dziełach sztuk plastycznych, m.in. portret (w tym autoportret, portret psychologiczny i oficjalny), pejzaż (w tym: weduta, marina, pejzaż ze sztafażem), sceny: rodzajowa, religijna, mitologiczna, historyczna (w tym batalistyczna), martwa natura, akt;
9. identyfikuje najbardziej reprezentatywne i najsłynniejsze dzieła na podstawie charakterystycznych środków warsztatowych i formalnych oraz przyporządkowuje je właściwym autorom;
III. Zapoznawanie z dorobkiem najwybitniejszych twórców dzieł architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:
3. sytuuje twórczość artystów powszechnie uznawanych za najwybitniejszych w czasie, w którym tworzyli (z dokładnością do jednego wieku, a w przypadku twórców sztuki nowoczesnej i współczesnej – z dokładnością do połowy wieku) oraz we właściwym środowisku artystycznym;
4. łączy wybrane dzieła z ich autorami na podstawie charakterystycznych środków formalnych;
8. formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat twórczości wybitnych artystów.
IV. Kształcenie w zakresie rozumienia i stosowania terminów i pojęć związanych z dziełami sztuki, ich strukturą i formą, tematyką oraz techniką wykonania. Uczeń:
2. zna terminologię związaną z opisem formy i treści dzieła malarskiego, rzeźbiarskiego i graficznego, w tym m.in. nazwy formuł ikonograficznych, słownictwo niezbędne do opisu kompozycji, kolorystyki, relacji przestrzennych i faktury dzieła;
6. właściwie stosuje terminy dotyczące opisu treści i formy dzieł sztuk plastycznych;
V. Zapoznanie ze zbiorami najważniejszych muzeów i kolekcji dzieł sztuki na świecie i w Polsce, a także z funkcją mecenatu artystycznego oraz jego wpływem na kształt dzieła sztuki. Uczeń:
3. łączy dzieło z muzeum lub miejscem (kościoły, pałace, galerie), w którym się ono znajduje.
wskazywać cechy twórczości Théodore’a Géricault;
łączyć dzieła malarskie z miejscami, w których się znajdują;
rozpoznawać temat dzieła sztuki;
charakteryzować styl malarstwa Théodore’a Géricault;
dokonywać analizy interpretacji dzieła sztuki.
Géricault – malarz koni
Théodore Géricault od młodzieńczych lat wykazywał zdolności malarskie. W wieku 17 lat został uczniem Carle’a Verneta, który specjalizował się w malowaniu koni, następnie Pierre’a Guérina, uczącego według zasad neoklasycystycznych. Duży wpływ na młodego malarza wywarło także malarstwo batalistyczne obrazów Antoine’a Grosa. W wyniku wielu inspiracji Géricault tworzył we własnym stylu – ekspresyjnym, opartym na kontrastach światłocieniowych, cechującym się bogatą kolorystyką i dynamiką. Twórczość malarza wymyka się klasyfikacji do konkretnego nurtu – żywiołowość jego dzieł nie odpowiada sztywnemu klasycyzmowi, a bliższa jest raczej romantykom.
W początkowym okresie twórczości widoczne były wpływy Verneta. Jako malarz koni stworzył wiele dzieł łączących ten temat ze scenami batalistycznymi i tradycjami napoleońskimi oraz studia koni, tematy wyścigów konnych. Artystyczny sukces odniósł batalistyczny portret konny, wystawiony na Salonie paryskim w 1812 roku – obraz Oficer Szaserów.
Temat koni obecny jest w całej twórczości malarza. Często kopiuje je z obrazów dawnych mistrzów Luwrze. Maluje je także na żywo, stawiając sztalugi w stajniach. W taki sposób powstało dzieło, które w nietypowo przedstawia temat ukazujący zwierzęta – wzorem Caravaggia głównym obiektem nie jest sam koń, ale jego zad. Obraz Pięć koni odwróconych zadami z 1814 roku powstał w stajni Wersalu.
Podczas pobytu w Anglii i poznaniu twórczości pejzażystów – Johna Constable’a i Williama Turnera, Géricault zmienia styl malarski, artysta większą uwagę przywiązuje do studiumstudium pejzażu, stanowiącego tło jego obrazów. Nowy sposób obrazowania wykorzystuje w scenach ukazujących konie. Sporządził w tym czasie wiele akwarelakwarel, szkiców, jednak na szczególną uwagę zasługuje obraz namalowany dla angielskiego handlarza koni, Adama Elmore'a, powstały podczas wyścigów konnych Derby w Epsom z 1821 roku.
Romantyczno‑naturalistyczny raport z wydarzeń – Tratwa Meduzy
Tratwa Meduzy z 1819 roku była pierwszym prestiżowym obrazem Géricaulta. Inspiracją dla artysty były autentyczne wydarzenia – tragedia i dramatyczne losy ocalałych 15 spośród 149 rozbitków francuskiego okrętu Meduza.
Fregata „Meduza”, której towarzyszyły trzy inne statki, korweta „Echo”, statek towarowy „Loara” i bryg „Argus”, opuściła Francję 18 czerwca 1816 r., wioząc do Saint‑Louis (Senegal) gubernatora i wyższych urzędników tej kolonii. Na pokładzie znajdowało się około czterystu ludzi, marynarzy i pasażerów. 2 lipca fregata natknęła się na ławicę* d’Arguin i po pięciu dniach daremnych wysiłków, aby wydźwignąć statek z mielizny, zbudowano tratwę, na którą załadowano stu czterdziestu dziewięciu rozbitków, podczas gdy reszta rzuciła się do łodzi. Wkrótce potem łodzie odcięły liny, które ciągnęły tratwę, zostawiając ją na przepastnych wodach oceanu. Wtedy głód, pragnienie, rozpacz uzbroiły tych ludzi jednych przeciw drugim. Wreszcie po dwunastu dniach nieludzkiej udręki „Argus” wziął na pokład piętnastu konających.
*ławica – wzniesiona część dna morskiego lub rzecznego.
Źródło: Géricault, oprac. Pierre Courthion, Warszawa 1966, s. 141–142
Decyzja o namalowaniu sceny z historii współczesnej przykuła natychmiastową uwagę, zwłaszcza że Géricault tłumaczył ją w sposób odpowiedni do klasycznego malarstwa historycznego: na dużą skalę, z elementami bohaterskimi i tragicznymi. Obraz wstrząsnął publicznością i podzielił krytyków podczas Salonu w 1819 roku.
Obraz, wystawiony na Salonie 1819 r., wywołał sprzeczne reakcje. Liberałowie wdzieli w nim alegorię politycznego dryfowania postnapoleońskiej Francji i pretekst do krytyki opłakanego stanu marynarki pod rządami Burbonów. Rojaliści, z Ludwikiem XVIII na czele, uważali to płótno za przykład realizmu najwyższej próby, którą to opinię podzielała cześć środowiska artystycznego. Entuzjastą Tratwy „Meduzy” był m.in. Prud’hon , który, czyniąc wyraźną aluzję do dzieł Ingres’a, napisał: „Pojawia się tu cała galeria madonn, odalisek* i świętych męczenników”. Przeważały jednak zadania krytyczne. Niektórzy z oglądających obraz byli nim tak zgorszeni, że postulowali, by malarz wyjechał na stałe do Anglii.
*odaliska – w dawnej Turcji niewolnica w haremie sułtańskim.
Źródło: David Bianco, Lucia Mannini, Anna Mazzanti, Wielka historia sztuki. Akademizm, romantyzm, realizm, t. 7, Warszawa 2011, s. 176
Szokujące portrety
W 1822 roku Géricault otrzymał zlecenie od Etienne‑Jeana Georgeta, zaprzyjaźnionego lekarza, specjalisty chorób umysłowych, który opracował teorię monomaniimonomanii, czyli obłąkania z jedną obsesją. Malarz wykonał pełne wyrazu i ładunku emocjonalnego portrety przedstawiające ludzi upośledzonych umysłowo. Seria obrazów została opatrzona wspólnym tytułem Monomani.
Rozpoznaj dzieła Géricaulta. W pola pod obrazami wpisz tytuły.
Do zleceniodawców przypisz tytuły zamówionych przez nich dzieł.
Etienne-Jean Georget - ................
Adam Elmore - ............................
Uzupełnij informacje o poniższym obrazie.
Luwr w Paryżu, Derby w Epsom, Epsom, Wielka Brytania
Tytuł: ............................................
Miejsce wykonania: ............................................
Miejsce przechowywania: ............................................
Dopisz monomanie przedstawione w portretach.
Po zapoznaniu się z poniższą informacją, wskaż tytuł dzieła, którego dotyczy cytat
Obraz, wystawiony na Salonie 1819 r., wywołał sprzeczne reakcje. Liberałowie wdzieli w nim alegorię politycznego dryfowania postnapoleońskiej Francji i pretekst do krytyki opłakanego stanu marynarki pod rządami Burbonów. Rojaliści, z Ludwikiem XVIII na czele, uważali to płótno za przykład realizmu najwyższej próby, którą to opinię podzielała cześć środowiska artystycznego.
(David Bianco, Lucia Mannini, Anna Mazzanti, Wielka historia sztuki. Akademizm, romantyzm, realizm, t. 7, Warszawa 2011, s. 176)
Dzieło ..........................
Uporządkuj dzieła w kolejności ich powstania.
Zaznacz nazwiska nauczycieli Géricaulta.
- William Turner
- Carle Vernet
- John Constable
- Caravaggio
- Pierre Guérin
Słownik pojęć
wł. acquarella - acqua woda, farba o spoiwie rozpuszczalnym w wodzie, przeważnie z gumy arabskiej, często z dodatkiem miodu, cukru lub gliceryny, które nadają farbie elastyczność; również technika malarska, posługująca się farbami akwarelowymi kładzionymi najczęściej na papierze.
chorobliwe opanowanie umysłu przez jedną myśl lub ideę.
jedna z faz przygotowawczych w procesie powstawania dzieła sztuki; studium różni się od szkicu bardzo szczegółowym opracowaniem; także rodzaj ćwiczenia lub zadania przeprowadzanego w celach dydaktycznych.
Słownik pojęć został opracowany na podstawie:
en.wikipedia.org
Galeria dzieł sztuki
Bibliografia
D. Bianco, L. Mannini, A. Mazzanti, Wielka historia sztuki. Akademizm, romantyzm, realizm, t. 7, Warszawa 2011
J. P. Couchoud J.P., Sztuka francuska II, E. Bąkowska (tłum.), Warszawa: WAiF, 1981,
Géricault, oprac. Pierre Courthion, Warszawa 1966
https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Gericault-Theodore;3905060.html (dostęp z dnia 31.03.2018)