Ilustracja jest tłem tematu lekcji. Przedstawia szczecinowy pędzel zanurzony w wyciśniętej z tuby, czerwonej farnie. Wielobarwne tło jest rozmyte, dominują w nim żółcienie, zielenie i akcenty niebieskiego oraz czerń. Na tle ilustracji znajduje się czarny pasek z tekstem: Portret renesansowy.
Portret renesansowy
Źródło: online skills.
Ważne daty
koniec XIII w. – początek XVI w. – ramy czasowe renesansu we Włoszech
XV w. – koniec XVI w. – okres renesansu w krajach zachodniej, północnej i środkowej Europy
1
Scenariusz dla nauczyciela
RkKqHWzOF0ulT1
Scenariusz zajęć do pobrania.
Scenariusz zajęć do pobrania.
Źródło: online-skills.
I. Opanowanie zagadnień z zakresu języka i funkcji plastyki; podejmowanie działań twórczych, w których wykorzystane są wiadomości dotyczące formy i struktury dzieła. Uczeń:
1) wykazuje się znajomością dziedzin sztuk plastycznych: malarstwa, rzeźby, grafiki, architektury (łącznie z architekturą wnętrz), rysunku, scenografii, sztuki użytkowej dawnej i współczesnej (w tym rzemiosła artystycznego); rozumie funkcje tych dziedzin i charakteryzuje ich język; rozróżnia sposoby i style wypowiedzi w obrębie dyscyplin; zna współczesne formy wypowiedzi artystycznej, wymykające się tradycyjnym klasyfikacjom, jak: happening, performance, asamblaż; sztuka nowych mediów;
6) rozróżnia gatunki i tematykę dzieł w sztukach plastycznych (portret, autoportret, pejzaż, martwa natura, sceny: rodzajowa, religijna, mitologiczna, historyczna i batalistyczna); niektóre z tych gatunków odnajduje w grafice i w rzeźbie; w rysunku rozpoznaje studium z natury, karykaturę, komiks, rozumie, czym jest w sztuce abstrakcja i fantastyka; podejmuje działania z wyobraźni i z natury w zakresie utrwalania i świadomości gatunków i tematów w sztuce, stosuje w tym zakresie różnorodne formy wypowiedzi (szkice rysunkowe, fotografie zaaranżowanych scen i motywów, fotomontaż).
II. Doskonalenie umiejętności plastycznych – ekspresja twórcza przejawiająca się w działaniach indywidualnych i zespołowych. Uczeń:
6) stosuje różnorodne techniki plastyczne (proste techniki graficzne, rzeźbiarskie, malarskie, elementy obrazowania cyfrowego fotograficznego i z wykorzystaniem wybranych graficznych programów komputerowych);
III. Opanowanie podstawowych wiadomości z zakresu kultury plastycznej, jej narodowego i ogólnoludzkiego dziedzictwa kulturowego. Uczeń:
7) wykazuje się znajomością najważniejszych muzeów i kolekcji dzieł sztuki w Polsce i na świecie.
Nauczysz się
określać ramy czasowe renesansu we Włoszech, a także w krajach zachodniej, północnej i środkowej Europy;
wyjaśniać pojęcia: portret, sztuka portretowania;
rozróżniać en face od en trois quarts;
wymieniać najważniejszych portrecistów epoki renesansu, oraz identyfikować ich prace;
Czym jest portret
Portret określamy jako podobiznę konkretnej osoby lub grupy osób, przedstawioną przez artystę w formie obrazu, rzeźby, grafiki albo rysunku. Od wizerunku oczekujemy nie tylko wiernego uchwycenia rysów twarzy w celu oddania zewnętrznego podobieństwa, ale także wyrażenia przez artystę charakteru portretowanych.
Każda epoka tworzy własny styl, określony sposób obrazowania świata, czytelny dla ludzi żyjących w tym czasie. Stąd również sztuka portretowania opisuje nie tylko ludzi, ale również panującą konwencję artystyczną. W czasach renesansuRenesansrenesansu charakterystyczny dla malarstwa jest zwrot ku nauce i naturze. Sztuka, której kolebką była Florencja, odwołuje się do koncepcji antyku i traktowana jest jako początek sztuki nowożytnejNowożytnośćnowożytnej. Piękno staje się wartością obiektywną, określoną przez precyzyjne proporcje. Zadaniem artysty tworzącego portrety było uszlachetnianie wyglądu, zgodnie z regułami sztuki antycznej.
R16IoUz1oYXEr1
Ilustracja interaktywna przedstawia obraz „Pokłon trzech króli” Sandro Botticelliego. W murowanej stajni krytej drewnianym stropem, na podwyższeniu siedzi Matka Boska i trzyma małego Jezusa. Ubrana jest w czerwoną szatę i niebieski płaszcz, wzrok kieruje na Chrystusa. Za nimi stoi św. Józef i podpiera się o fragment muru. Po prawej stronie, u dołu znajdują się trzej królowie, składający pokłon Dzieciątku. Poza nimi na obrazie znajduje się tłum ludzi, wśród których znajdują się postacie z epoki malarza.Na ilustracji umieszczone są interaktywne punkty z fragmentami przedstawiającymi ludzi renesansu, opatrzone komentarzami:
Ilustracja interaktywna przedstawia obraz „Pokłon trzech króli” Sandro Botticelliego. W murowanej stajni krytej drewnianym stropem, na podwyższeniu siedzi Matka Boska i trzyma małego Jezusa. Ubrana jest w czerwoną szatę i niebieski płaszcz, wzrok kieruje na Chrystusa. Za nimi stoi św. Józef i podpiera się o fragment muru. Po prawej stronie, u dołu znajdują się trzej królowie, składający pokłon Dzieciątku. Poza nimi na obrazie znajduje się tłum ludzi, wśród których znajdują się postacie z epoki malarza.Na ilustracji umieszczone są interaktywne punkty z fragmentami przedstawiającymi ludzi renesansu, opatrzone komentarzami:
Sandro Botticelli, „Pokłon trzech króli”, farba olejna, malarstwo tablicowe, ok. 1476, Galeria Uffizi, Florencja, Włochy, wikimedia.org, domena publiczna
Malarstwo portretowe w renesansie
Malarze portretowi doby renesansu początkowo przedstawiali portretowanych w ujęciu profilowym, ukazującym zarys czoła, nosa, ust i podbródka. Taki sposób portretowania jest łatwiejszy do uchwycenia podobieństwa osoby portretowanej. Wywodzi się z przedstawień religijnych, w których postacie świeckie, donatorzyDonatordonatorzy ukazywani byli właśnie w takich pozach, w przeciwieństwie do świętych, malowanych en faceEn faceen face albo en trois quartsEn trois quartsen trois quarts. Ujęcie z profilu nawiązuje również do przedstawień władców i cesarzy na rzymskich monetach.
R1Bjo8u6SjoUb
Ćwiczenie 1
W ćwiczeniu znajdują się trzy portrety: pierwszy przedstawia chłopca w czerwonej czapce ustawionego w stronę widza, drugi - elegancko ubraną kobietę z półprofilu, trzeci - kobietę z kokiem ujętą z lewego profilu. Określ, który portret jest en face, a który en trois quarts.
W ćwiczeniu znajdują się trzy portrety: pierwszy przedstawia chłopca w czerwonej czapce ustawionego w stronę widza, drugi - elegancko ubraną kobietę z półprofilu, trzeci - kobietę z kokiem ujętą z lewego profilu. Określ, który portret jest en face, a który en trois quarts.
Przyjrzyj się reprodukcjom trzech renesansowych obrazów zamieszczonych poniżej i wskaż portret z profilu, portret en face i portret en trois quarts. Pod każdą reprodukcję przeciągnij odpowiednie hasła.
profil, en face, en trois quarts
.................
.................
.................
Poniżej zamieszczono prace Piera della Francesca, ukazujące portrety małżonków Montefeltrów. Obrazy te tworzą dyptykDyptykdyptyk, ukazujący na jednym skrzydle kondotieraKondotierkondotiera, władcę UrbinoUrbinoUrbino, Federica da Montefeltro, zaś na drugim jego żonę, Battistę Sforza. To pierwsze w dziejach portrety na tle pejzażu.
RpCP4YYQ0hSw01
Ilustracja przedstawia obraz Piera della Francesci „Portret Federica da Montefeltro i jego żony, Battisty Sforzy”. Na obrazie znajduje się kobieta oraz mężczyzna. Obraz podzielony jest na dwie części. Z lewej widzimy kobietę z prawego profilu. Natomiast z prawej strony widoczny jest mężczyzna z lewego profilu. Obrazy były pierwotnie połączone w jedną całość zawiasami, o czym świadczy pejzaż w tle, który jest kontynuacją.
Piero della Francesca, „Portret Federica da Montefeltro i jego żony, Battisty Sforza”, tempera na desce, 1465, Galeria Uffizi, Florencja, Włochy, wikimedia.org, domena publiczna
RH9trN4PuSMKL
Ćwiczenie 2
Jak nazywa się podwójny portret, połączony zawiasami?
Jak nazywa się podwójny portret, połączony zawiasami?
Przyjrzyj się pejzażom rozpościerającym się za portretowanymi, a następnie do właściwego skrzydła dyptyku dopasuj odpowiednie opisy pejzażu.
ziemia – znak przemijania, wybrzeże z wodą – symbol życia
.................
.................
Początkowo portrety ograniczano do widoku głowy i ramion, dopiero później zaczęto ukazywać również ręce. Z czasem zmieniło się też podejście do malowania tła. Zapoznaj się z niżej przedstawionymi portretami kobiet, a następnie wykonaj ćwiczenie 3.
R11c0YEE8tZcD
Ćwiczenie 3
W ćwiczeniu przedstawione są dwa portrety : pierwszy ukazuje kobietę ustawioną z profilu i ujętą do ramion, a drugi - kobietę w ujęciu z rękoma. Który z nich powstał wcześniej?
W ćwiczeniu przedstawione są dwa portrety : pierwszy ukazuje kobietę ustawioną z profilu i ujętą do ramion, a drugi - kobietę w ujęciu z rękoma. Który z nich powstał wcześniej?
Uwzględniając styl portretowania, zaznacz dzieło, które zostało namalowane wcześniej.
1
2
Różne ujęcia portretowe
Artyści renesansowi szukali sposobów portretowania, dzięki którym wizerunek osoby na obrazie ukazywałby także jej osobowość. Najważniejsze było jednak oddanie pozycji społecznej osoby portretowanej. Stąd zaczęto odchodzić od malowania profilowego, na rzecz ujęć en face (z przodu) i en troi quatr (ujęcie w trzech czwartych), gdyż tylko w ten sposób model mógł zwrócić się w kierunku widza.
Jednym z najwybitniejszych portrecistów tej epoki był Rafael Santi. Artysta stworzył szereg typów postaci, proponował różne pozy i kompozycje, które chętnie kopiowały i naśladowały kolejne pokolenia artystów.
Zapoznaj się z przedstawionymi poniżej portretami Rafaela Santiego. Zwróć uwagę na kierunek wzroku osoby portretowanej.
R1Vv5oYsIqROZ1
lustracja interaktywna przedstawia „Portret Pietro Bembo” Rafaela Santiego. Mężczyzna na czerwone nakrycie głowy, ubrany jest z czerwony strój i ciemnobordową narzutę, Dłonie oparte ma na parapecie , w prawej trzyma zwiniętą kartkę. Tło wypełnia niski pejzaż z krętą drogą i górami. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją:
Punkt 1: Jest to obraz Rafaela Santiego, przedstawiający portret weneckiego kardynała i humanisty Pietra Bembo. Młody mężczyzna, ukazany na tle pejzażu w pozie en trois quarts, delikatnie spogląda na widza. Dłonie oparte na drewnianej krawędzi tworzą jednak dystans między portretowanym a oglądającym.
lustracja interaktywna przedstawia „Portret Pietro Bembo” Rafaela Santiego. Mężczyzna na czerwone nakrycie głowy, ubrany jest z czerwony strój i ciemnobordową narzutę, Dłonie oparte ma na parapecie , w prawej trzyma zwiniętą kartkę. Tło wypełnia niski pejzaż z krętą drogą i górami. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją:
Punkt 1: Jest to obraz Rafaela Santiego, przedstawiający portret weneckiego kardynała i humanisty Pietra Bembo. Młody mężczyzna, ukazany na tle pejzażu w pozie en trois quarts, delikatnie spogląda na widza. Dłonie oparte na drewnianej krawędzi tworzą jednak dystans między portretowanym a oglądającym.
RGVhXde0QiNcN1
lustracja interaktywna przedstawia obraz Rafaela Santiego „Dama z jednorożcem”. Ukazuje młodą kobietę w sukni z dekoltem i wisiorem na szyi trzymającą jednorożca. Za nią znajduje się murek z dwiema kolumnami. W tle rozciąga się daleki pejzaż. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją:
Punkt 1: Jest to obraz Rafaela Santiego przedstawiający portret młodej kobiety, która w ręku trzyma jednorożca. Nie udało się jednoznacznie ustalić, kim jest portretowana osoba. Jej wzrok wyraźnie kieruje się poza obraz, jednak nie patrzy ona na widza.
lustracja interaktywna przedstawia obraz Rafaela Santiego „Dama z jednorożcem”. Ukazuje młodą kobietę w sukni z dekoltem i wisiorem na szyi trzymającą jednorożca. Za nią znajduje się murek z dwiema kolumnami. W tle rozciąga się daleki pejzaż. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją:
Punkt 1: Jest to obraz Rafaela Santiego przedstawiający portret młodej kobiety, która w ręku trzyma jednorożca. Nie udało się jednoznacznie ustalić, kim jest portretowana osoba. Jej wzrok wyraźnie kieruje się poza obraz, jednak nie patrzy ona na widza.
Rafael Santi, „Dama z jednorożcem”, olej na płótnie, 1506, Galeria Borghese, Rzym, Włochy, wikimedia.org, domena publiczna
RkfzNkXTONS261
Ilustracja interaktywna przedstawia „Portret Bindo Altoviti” Rafaela Santiego. Ukazuje odwróconego plecami do widza mężczyznę w czapce z odwróconą głową. Młodzieniec ma długie włosy i ubrany jest w czarno-niebieskie odzienie. Tło jest zielone. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją:
Ilustracja interaktywna przedstawia „Portret Bindo Altoviti” Rafaela Santiego. Ukazuje odwróconego plecami do widza mężczyznę w czapce z odwróconą głową. Młodzieniec ma długie włosy i ubrany jest w czarno-niebieskie odzienie. Tło jest zielone. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją:
Rafael Santi, „Portret Bindo Altoviti”, olej na drewnie, 1512–1515, Galeria Narodowa, Waszyngton, Stany Zjednoczone Ameryki, wikimedia.org, domena publiczna
Leonardo da Vinci i jego dzieła
Mistrzem Rafaela był Leonardo da Vinci, wybitny przedstawiciel renesansu: malarz, architekt, filozof, muzyk, pisarz, odkrywca, matematyk, mechanik, anatom, wynalazca i geolog. Jego spuścizna malarska liczy zaledwie kilkanaście dzieł. Są wśród nich przede wszystkim portrety. Potrafił oddać na nich nie tylko podobieństwo portretowanego, ale również, poprzez gesty, sugestię ruchu ciała, mimikę twarzy – jego wnętrze duchowe. Leonardo da Vinci podkreślał ścisły związek między nauką a sztuką. Malarstwu – poprzez konieczność obserwacji – nadał kluczową rolę w nabywaniu wiedzy o świecie.
Do najbardziej znanych portretów artysty należą: Mona Lisa, Portret Ginevry Benci, Portret damy z gronostajem, Portret muzyka, Święty Jan Chrzciciel. Portret damy z gronostajem od 2016 roku znajduje się w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie; wcześniej był w zbiorach Muzeum Książąt Czartoryskich w Krakowie. Więcej na temat obrazów Leonarda da Vinci dowiesz się, klikając w ilustracje interaktywne 5 i 6.
R1cvvOvag2jF71
Ilustracja interaktywna przedstawia obraz Leonardo da Vinci „La Belle Ferronière”, Skierowana w stronę widza kobieta w czerwonej sukni z dużym dekoltem i okręconym na szyi wisiorem., ma gładko uczesane włosy z przedziałkiem, zaczesane są do tyłu i spięte. Tło jest czarne. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją:
Punkt 1: Jest to obraz Leonardo da Vinci ukazujący Lucrezię Crivelli. Kobieta nie patrzy na widza, ma lekko pochyloną głowę i wzrok zwrócony ku górze. Na pierwszym planie namalowana jest drewniana barierka, co sprawia, że portretowana lekko oddala się od oglądającego.
Ilustracja interaktywna przedstawia obraz Leonardo da Vinci „La Belle Ferronière”, Skierowana w stronę widza kobieta w czerwonej sukni z dużym dekoltem i okręconym na szyi wisiorem., ma gładko uczesane włosy z przedziałkiem, zaczesane są do tyłu i spięte. Tło jest czarne. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją:
Punkt 1: Jest to obraz Leonardo da Vinci ukazujący Lucrezię Crivelli. Kobieta nie patrzy na widza, ma lekko pochyloną głowę i wzrok zwrócony ku górze. Na pierwszym planie namalowana jest drewniana barierka, co sprawia, że portretowana lekko oddala się od oglądającego.
Leonardo da Vinci, „La Belle Ferronière”, olej na drewnie, 1495–1499, Luwr, Paryż, Francja, wikimedia.org, domena publiczna
RIDGDxycvOPvm1
Ilustracja interaktywna przedstawia obraz Leonardo da Vinci "Mona Lisa". Ukazuje kobietę na tle fantastycznego pejzażu ze skałami i wijącymi się ścieżkami. Skierowana w stronę widza kobieta ma założoną umarszczoną suknie i płaszcz, a jej głowę zdobi welon. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z fragmentem dzieła ukazującym twarz oraz informacją:
Ilustracja interaktywna przedstawia obraz Leonardo da Vinci "Mona Lisa". Ukazuje kobietę na tle fantastycznego pejzażu ze skałami i wijącymi się ścieżkami. Skierowana w stronę widza kobieta ma założoną umarszczoną suknie i płaszcz, a jej głowę zdobi welon. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z fragmentem dzieła ukazującym twarz oraz informacją:
Leonardo da Vinci, „Mona Lisa”, olej na desce, 1503–1506, Luwr, Paryż, Francja, wikimedia.org, domena publiczna
R1PFrwTDWkazc
Ćwiczenie 4
Który z obrazów Leonarda da Vinci możemy oglądać w polskim muzeum?
Który z obrazów Leonarda da Vinci możemy oglądać w polskim muzeum?
Który z poniższych obrazów Leonarda da Vinci możemy oglądać w polskim muzeum?
1
2
3
4
Ukryte przekazy w portretach
Portrety to nie tylko przedstawienie osoby portretowanej i jej osobowości, to także sposób na wyrażenie głębszych treści. Często gest postaci, jej uśmiech, atrybuty, odwołują się do aforyzmuAforyzmaforyzmu, metaforyMetaforametafory, symboluSymbolsymbolu. Portrety często miały znaczenie upamiętniające jakąś osobę lub zdarzenie. Przyjrzyj się reprodukcji obrazu Domenico Ghirlandaio Portret starca z wnukiem, który ukazuje dwa pokolenia tej samej rodziny. Na obrazie widzimy schorowanego starca (zwróć uwagę na zniekształcony nos), który w trakcie malowania obrazu już nie żył, i jego wnuka.
ReoAJ2Pwu1j181
Ilustracja przedstawia obraz Domenica Ghirlandaio "Portret starca z wnukiem". Na obrazie znajduje się starszy mężczyzna z małym chłopcem; obaj ubrani w czerwone stroje patrzą na sienie. Na nosie starszego mężczyzny znajdują się krosty, będące oznaką choroby. Wzrok mężczyzny jest smutny. Chłopiec rękę położył na piersi dziadka, patrzy na niego ze współczuciem. Za oknem rozpościera się daleki widok na krętą drogę i górę.
Domenico Ghirlandaio, „Portret starca z wnukiem”, tempera na drewnie, 1490, Luwr, Paryż, Francja, wikimedia.org, domena publiczna
RFpZ6GizF8XDU1
Ćwiczenie 5
Do jakiej metafory. Twoim zdaniem, odwołuje się obraz Domenica Ghirlandaio. Skorzystaj z poniższych propozycji:
młodości, przemijania, upływu czasu, więzi pokoleniowej, witalności.
Do jakiej metafory. Twoim zdaniem, odwołuje się obraz Domenica Ghirlandaio. Skorzystaj z poniższych propozycji:
młodości, przemijania, upływu czasu, więzi pokoleniowej, witalności.
Zastanów się, do jakiej metafory odwołuje się obraz Domenico Ghirlandaio. Uzupełnij zdanie trzema określeniami. Hasła: młodości, przemijania, radości życia, upływu czasu, więzi pokoleniowej, witalności.
Obraz Domenico Ghirlandaio Portret starca z wnukiem to metafora: ...................... , .......................... , i .......................................
Źródło: UMK.
Sztuka portretu w pierwszych latach XV jest zróżnicowana, w zależności od jej obszaru geograficznego. Obok Włoch, ważnym ośrodkiem malarstwa nowożytnego, była Flandria - południowa prowincja Niderlandów. Sztuka flamandzkaSztuka flamandzkaSztuka flamandzka była związana z kulturą miejską i środowiskiem kupców. Malarstwo uważano za język, którym można oddać zarówno piękno natury, przedmioty życia codziennego, jak również intymny związek człowieka z rodziną, domem i przyrodą. Artyści bardzo często w swoich pracach odnosili się do łudzącego naśladowania rzeczywistości, pokazując bogactwo tkanin, wnętrz, a także kwiatów, owoców i warzyw. Portrety to najczęściej popiersia ujęte en trois quarts, na ciemnym, neutralnym tle. Uwaga koncentruje się na twarzach, które są oddane z dużym realizmem, najczęściej poważne, pełne zadumy, ze spojrzeniem skierowanym wprost na widza. Jednym z najbardziej znanych portrecistów sztuki flamandzkiej był Jan van Eyck, który potrafił w mistrzowski sposób ukazać różnorodność postaci, wyraz twarzy, a także symboliczne przesłanie portretu. Jego dzieła miały być realnym odtworzeniem rzeczywistości, zatrzymanym na obrazie dla potomnych.
Przyjrzyj się portretowi Jana van Eycka, który przedstawia mężczyznę w czerwonym turbanie.
R7Xr5a6cwsaef1
Ilustracja przedstawia obraz Jana van Eycka „Portret mężczyzny”. Na obrazie znajduje się starszy mężczyzna z brązowym płaszczu oraz czerwonym turbanem na głowie. Wzrok ma skierowany w stronę widza. Tło jest czarne,
Jan van Eyck, „Portret mężczyzny”, olej na desce, 1433, Galeria Narodowa, Londyn, Wielka Brytania, wikimedia.org, domena publiczna
Jan van Eyck swoim portretom nadawał cechy scen religijnych lub rodzajowych. Zwracał uwagę na nastrój i charakterystykę otoczenia, w którym każdy przedmiot posiadał swoje symboliczne znaczenie. Takim obrazem był np. Portret małżonków Arnolfinich, który możesz zobaczyć poniżej. Więcej na jego temat dowiesz się z E‑materiału Kamienie milowe malarstwa renesansowego.
R1SbIej5c3sgF1
Ilustracja przedstawia obraz Jana van Eycka „Portret małżonków Arnolfinich”. Ukazuje parę w uroczystych strojach we wnętrzu. Małżonkowie trzymają się za ręce. Mężczyzna ma podniesioną rękę na znak składania przysięgi. Kobieta trzyma dłoń na brzemiennym brzuchu. Po lewej stronie znajduje się okno, a po prawej czerwone łóżko. W tle wisi wypukłe lustro, w którym odbijają się małżonkowie oraz inny świadek zaślubin. U góry wisi żyrandol z jedną zapalona świecą. Pomiędzy parą stoi pies, a obok mężczyzny stoją porzucone chodaki.
Jan van Eyck, „Portret małżonków Arnolfinich”, olej na desce, 1434, Galeria Narodowa, Londyn, Wielka Brytania, wikimedia.org, domena publiczna
Malarze flamandzcy – Jan van Eyck, Robert Campin, Roger van der Weyden, Hans Memling, Dirk Bouts pokazują na swoich obrazach nie tylko twarze portretowanych osób, ale i ich dłonie, często złożone do modlitwy lub trzymające różne przedmioty: kwiaty, książkę do nabożeństwa.
Przyjrzyj się zamieszczonym niżej reprodukcjom, a następnie rozwiąż zadanie 6.
R1PXqJIhjuUhI1
Ilustracja przedstawia obraz Rogiera van der Weydena „Portret damy”. Na obrazie znajduje się młoda kobieta ubrana w lekką suknie i płaszcz. Przewiązana jest czerwonym pasem zdobionym złotymi ornamentami. Na głowie ma welon. Kobieta z opuszczonymi w dół oczyma ma założone dłonie. Tło w obrazie jest czarne.
Rogier van der Weyden, „Portret damy”, olej na desce, 1460, Galeria Narodowa, Waszyngton, Stany Zjednoczone Ameryki, wikimedia.org, domena publiczna
RcwAkPy3aaYdK1
Ilustracja przedstawia obraz Hanas Memmlinga „Portret Marii Portinari”. Na obrazie znajduje się kobieta ze złożonymi dłońmi do modlitwy. Na szyi ma zdobiony naszyjnik. Jej głowę zdobi czarny czepiec oraz długie nakrycie zakończone przezroczystym, długim welonem. Tło jest czarne.
Hans Memling, „Portret Marii Portinari”, olej na desce, 1470–1480, Muzeum Sztuki Metropolitan, Nowy Jork, Stany Zjednoczone Ameryki, wikimedia.org, domena publiczna
R1YzxheYo3Dl51
Ilustracja przedstawia obraz Jana van Eycka „Portret mężczyzny z goździkiem”. Ukazuje portret ujęty z lewego półprofilu. Mężczyzna w starszym wieku na na głowie futrzaną czapkę. Również futrem obszyty jest kołnierz płaszcza, spod którego wystaje czerwona stójka. Na szyi mężczyzna ma zawieszony krzyż z dzwoneczkiem, zamocowany na grubym łańcuchu .W ręku trzyma czerwono-biały goździk.
Jan van Eyck, „Portret mężczyzny z goździkiem”, olej na desce, 1440, Muzeum Sztuki, Berlin, Niemcy, wikimedia.org, domena publiczna
RLJ21Myeywc6M
Ćwiczenie 6
Na podstawie opisów fragmentów wskazanych dzieł, odpowiedz, jaką rolę w portretach pełniły detale?
Na podstawie opisów fragmentów wskazanych dzieł, odpowiedz, jaką rolę w portretach pełniły detale?
Poniżej przedstawiono 6 detali obrazu. Połącz w pary detale pochodzące z tych samych obrazów.
W jaki sposób renesansowy portret może być inspiracją dla współczesnego artysty? Co twoim zdaniem jest w nim szczególnie ważnego?
W jaki sposób renesansowy portret może być inspiracją dla współczesnego artysty? Co twoim zdaniem jest w nim szczególnie ważnego?
Współcześni artyści niekiedy nawiązują do stylu portretu renesansowego. Wskaż, który z niżej zamieszczonych portretów nie pochodzi z epoki renesansu.
1
2
3
4
Polecenie 1
Zrób zdjęcia wybranej osobie. Pamiętaj o odpowiednim wyborze ujęcia – przedstaw portretowaną osobę z profilu, en face lub en trois quarts. Wykorzystaj też atrybutAtrybutatrybut, który może być trzymany w ręce. Modela możesz umieścić na tle okna albo wykorzystać samą ramę. Pracę dodaj do portfolio.
Potrzebne będą: aparat, lustro, różne przedmioty mogące być atrybutem, np. książka, piłka, kalkulator
R1ab71Nt9JSd81
Ilustracja przedstawia aparat fotograficzny. Znajduje się on na stole.
Aparat, online-skills, CC BY 3.0
RX1H7OTWGNXqF1
Ilustracja przedstawia lustro we framudze. Jest on prostokątne.
Lustra, online-skill, CC BY 3.0
R2hGKpiKI3uGG1
Ilustracja przedstawia książki. Znajdują się one na kamiennym blacie.
Książki, online-skills, CC BY 3.0
Słownik pojęć
Aforyzm
Aforyzm
złota myśl, sentencja, maksyma; zwięzła, przeważnie jednozdaniowa wypowiedź, wyrażająca ogólną prawdę filozoficzną lub moralną w sposób zaskakujący i błyskotliwy.
Atrybut
Atrybut
symboliczny przedmiot dodany przedstawianej osobie, związany z życiem danej postaci i pozwalający ją rozpoznać. Przykładowo atrybutem apostoła Piotra są klucze, będące symbolem oddania mu przez Chrystusa władzy na ziemi i otwierające drzwi do nieba.
Donator
Donator
fundator jakiegoś dzieła uwidaczniany na nim w pozie modlitewnej.
Dyptyk
Dyptyk
to dwa obrazy połączone zawiasami, które mogą być zamykane jak książka.
En face
En face
w malarstwie portretowym sposób ukazania postaci zwróconej ku patrzącemu z przodu.
En trois quarts
En trois quarts
(fr. „w trzech czwartych”) – w malarstwie portretowym sposób ukazania postaci zwróconej ku patrzącemu w trzech czwartych, z ukosa.
Kondotier
Kondotier
we Włoszech, w okresie od XIV do XVI w., dowódca oddziałów wojsk najemnych w służbie miast lub dworów książęcych.
Metafora
Metafora
inaczej przenośnia, językowy środek stylistyczny, w którym są ze sobą zestawione odmienne znaczeniowo wyrazy, tworzące związek frazeologiczny o innym znaczeniu niż dosłowny.
Nowożytność
Nowożytność
epoka w historii obejmująca czasy po średniowieczu a przed XIX wiekiem. Najczęściej za jej początek przyjmuje się rok 1453, tj. datę upadku Konstantynopola (a co za tym idzie upadku cywilizacji bizantyńskiej) lub rok 1492, w którym Krzysztof Kolumb odkrył Amerykę.
Renesans
Renesans
(inaczej odrodzenie) – to okres w historii kultury europejskiej odwołujący się do koncepcji antyku, określany też jako początek sztuki nowożytnej, który narodził się po 1400 roku we Włoszech. W wyniku przemian politycznych i społecznych, ruchów reformacyjnych, rozwoju mecenatu, odkryć geograficznych oraz wynalezienia druku nastąpił w tym czasie wielki rozkwit literatury i sztuki. Istotą była nowa humanistyczna postawa wobec rzeczywistości i nowy sposób naukowego myślenia.
Symbol
Symbol
przedstawienie postaci, przedmiotu, będące znakiem umownym wskazującym na określone treści. Symbole często są niejednoznaczne, trudne do zinterpretowania, zależą od kontekstu, czasu, kultury i miejsca, w którym dzieło symboliczne powstało.
Sztuka flamandzka
Sztuka flamandzka
określenie stosowane niekiedy wymiennie z nazwą sztuka niderlandzka – to formacja stylistyczna malarzy niderlandzkich działających głównie we Flandrii w latach 1420–1500. Wywodzi się z tradycji witrażu i malarstwa książkowego. Artyści ukazywali widzialną rzeczywistość niczym dokładne odbicie świata w lustrze. Sztuka ta ma kluczowe znaczenie dla zjawiska określanego jako północny renesans malarstwa.
Urbino
Urbino
niewielkie miasto w Apeninach; za panowania Federiga da Montefeltro było jednym z najważniejszych ośrodków kulturalnych renesansowej Europy.
Źródło:
encyklopedia.pwn.pl
m4a13d0da24986919_0000000000312
Galeria dzieł sztuki
R1aeHfdBkXm1L1
Ilustracja interaktywna przedstawia obraz „Pokłon trzech króli” Sandro Botticelliego. W murowanej stajni krytej drewnianym stropem, na podwyższeniu siedzi Matka Boska i trzyma małego Jezusa. Ubrana jest w czerwoną szatę i niebieski płaszcz, wzrok kieruje na Chrystusa. Za nimi stoi św. Józef i podpiera się o fragment muru. Po prawej stronie, u dołu znajdują się trzej królowie, składający pokłon Dzieciątku. Poza nimi na obrazie znajduje się tłum ludzi, wśród których znajdują się postacie z epoki malarza. W tle rozciąga się widok na miasto.
Sandro Botticelli, „Pokłon trzech króli”, farba olejna, malarstwo tablicowe, ok. 1476, Galeria Uffizi, Florencja, Włochy, wikimedia.org, domena publiczna
R13QuNxT2wdVv1
Ilustracja przedstawia obraz Sandro Botticelliego „Portret młodzieńca”. Na obrazie znajduje się młody mężczyzna w brązowym żakiecie. Ma dłuższe, kręcone włosy. Na głowie ma czerwoną czapkę. Skierowany jest frontalnie w stronę widza. Tło jest czarne
Sandro Botticelli, „Portret młodzieńca”, tempera na desce, 1480–1485, National Gallery, Londyn, Wielka Brytania, wikimedia.org, domena publiczna
R10M0I02HEX1F1
Ilustracja przedstawia obraz Rafaela Santiego „Portret młodej kobiety”. Kobieta ujęta jest z lewego półprofilu. Ma na sobie biało-czerwono-złotą suknię. Jej włosy są zaczesane do tyłu i spięte oraz związane żółto-białą przepaską. Prawą dłoń ma ułożoną na piersi. Tło jest ciemnozielone.
Rafael Santi, „Portret młodej kobiety”, olej na desce, 1515–1520, Muzuem Sztuk Pięknych, Strasburg, wikimedia.org, domena publiczna
R1A2BpmsdwIiv1
Ilustracja przedstawia obraz Piera dela Pallaioli „Portret kobiety”. Ukazuje kobietę widoczną z lewego profilu. Kobieta ma włosy spięte w kok, na jej szyi zawieszony jest delikatny naszyjnik z koralików. Ubrana jest w suknię z dużym dekoltem i motywem kwiatowym na ramieniu. Tło jest niebieskie.
Piero del Pallaiolo, „Portret kobiety”, olej i tempera na desce, 1470, Muzeum Poldi Pezzoli, Mediolan, wikimedia.org, domena publiczna
RpCP4YYQ0hSw01
Ilustracja przedstawia obraz Piera della Francesci „Portret Federica da Montefeltro i jego żony, Battisty Sforzy”. Na obrazie znajduje się kobieta oraz mężczyzna. Obraz podzielony jest na dwie części. Z lewej widzimy kobietę z prawego profilu. Natomiast z prawej strony widoczny jest mężczyzna z lewego profilu. Obrazy były pierwotnie połączone w jedną całość zawiasami, o czym świadczy pejzaż w tle, który jest kontynuacją.
Piero della Francesca, „Portret Federica da Montefeltro i jego żony, Battisty Sforza”, tempera na desce, 1465, Galeria Uffizi, Florencja, Włochy, wikimedia.org, domena publiczna
R15WqiEJYacRG1
Ilustracja przedstawia obraz Sandro Botticelliego „Portret Simonetty Vespucci”. Kobieta ujęta jest z prawego profilu. Ma falowane włosy związane z tyłu i przewiązane czerwoną przepaską z koralikami, opadającą na pierś i związaną. Ubrana w jasną suknię z dużym dekoltem. Jej szyję zdobi wisiorek z medalionem. Tło jest czarne.
Sandro Botticelli, „Portret Simonetty Vespucci”, 1480, Muzeum Städel, Frankfurt nad Menem, Niemcy, wikimedia.org, domena publiczna
R14lM2i1NvbAq1
Ilustracja przedstawia obraz Domenica Ghirlandaia „Portret Giovanny Tornabuoni”. Kobieta ujęta jest z lewego profilu z widoczną lewą , zgiętą w łokciu ręką. Ma upięte włosy oraz czerwoną-czarną suknię w geometryczne wzory. Na suknię ma założoną żółtą narzutę. Jej szyję zdobi długi naszyjnik. W tle znajduje się fragment wnętrza z przedmiotami we wnęce: księdze, wiszącym naszyjnikiem z czerwonych korali i napisem na ścianie.
Domenico Ghirlandaio, „Portret Giovanny Tornabuoni”, 1490 r., Muzeum Thyssen-Bornemisza, Madryt, , wikimedia.org, domena publiczna
R15EFkcPZnuus1
lustracja przedstawia „Portret Pietra Bembo” Rafaela Santiego. Mężczyzna na czerwone nakrycie głowy, ubrany jest z czerwony strój i ciemnobordową narzutę, Dłonie oparte ma na parapecie , w prawej trzyma zwiniętą kartkę. Tło wypełnia niski pejzaż z krętą drogą i górami.
Rafael Santi, „Portret Pietro Bembo”, olej na desce, 1504–1506, Muzeum Sztuk Pięknych, Budapeszt, Węgry, wikimedia.org, domena publiczna
Rm9J9MF0Q603x1
lustracja przedstawia obraz Rafaela Santiego „Dama z jednorożcem”. Ukazuje młodą kobietę w sukni z dekoltem i wisiorem na szyi trzymającą jednorożca. Za nią znajduje się murek z dwiema kolumnami. W tle rozciąga się daleki pejzaż.
Rafael Santi, „Dama z jednorożcem”, olej na płótnie, 1506, Galeria Borghese, Rzym, Włochy, wikimedia.org, domena publiczna
REDPirdP5BGXI1
Ilustracja przedstawia „Portret Bindo Altoviti” Rafaela Santiego. Ukazuje odwróconego plecami do widza mężczyznę w czapce z odwróconą głową. Młodzieniec ma długie włosy i ubrany jest w czarno-niebieskie odzienie. Tło jest zielone.
Rafael Santi, „Portret Bindo Altoviti”, olej na drewnie, 1512–1515, Galeria Narodowa, Waszyngton, Stany Zjednoczone Ameryki, wikimedia.org, domena publiczna
R11e57RCckXNq1
Ilustracja przedstawia obraz Leonardo da Vinci „La Belle Ferronière”, Skierowana w stronę widza kobieta w czerwonej sukni z dużym dekoltem i okręconym na szyi wisiorem., ma gładko uczesane włosy z przedziałkiem, zaczesane są do tyłu i spięte. Tło jest czarne.
Leonardo da Vinci, „La Belle Ferronière”, olej na drewnie, 1495–1499, Luwr, Paryż, Francja, wikimedia.org, domena publiczna
R1U9CDOmmZM9t1
Ilustracja przedstawia obraz Leonardo da Vinci "Mona Lisa". Ukazuje kobietę na tle fantastycznego pejzażu ze skałami i wijącymi się ścieżkami. Skierowana w stronę widza kobieta ma założoną umarszczoną suknie i płaszcz, a jej głowę zdobi welon. Jej dłonie są skrzyżowane.
Leonardo da Vinci, „Mona Lisa”, olej na desce, 1503–1506, Luwr, Paryż, Francja, wikimedia.org, domena publiczna
RnEpNv0aSqJ1u1
Ilustracja przedstawia obraz Leonardo da Vinci pt. „Jan Chrzciciel”. Na obrazie znajduje się mężczyzna widoczny od pasa w górę. Postać jest pół naga. W jednej ręce trzyma szatę, którą się przepasa. Drugą dłoń unosi ku górze.
Leonardo da Vinci, „Jan Chrzciciel”, olej na desce, 1513–1516, Luwr, Paryż, Francja, wikimedia.org, domena publiczna
RmxIb6t0hbUfw1
Ilustracja przedstawia obraz Leonardo da Vinci pt. „Portret muzyka”. Na obrazie znajduje się mężczyzna z włosami do ramion. Na głowie ma czerwony beret. W ręku trzyma fragment papieru.
Leonardo da Vinci, „Portret muzyka”, olej na desce, 1490, Biblioteka Ambrozjańska, Mediolan, Włochy, wikimedia.org, domena publiczna
ReoAJ2Pwu1j181
Ilustracja przedstawia obraz Domenica Ghirlandaio "Portret starca z wnukiem". Na obrazie znajduje się starszy mężczyzna z małym chłopcem; obaj ubrani w czerwone stroje patrzą na sienie. Na nosie starszego mężczyzny znajdują się krosty, będące oznaką choroby. Wzrok mężczyzny jest smutny. Chłopiec rękę położył na piersi dziadka, patrzy na niego ze współczuciem. Za oknem rozpościera się daleki widok na krętą drogę i górę.
Domenico Ghirlandaio, „Portret starca z wnukiem”, tempera na drewnie, 1490, Luwr, Paryż, Francja, wikimedia.org, domena publiczna
R7Xr5a6cwsaef1
Ilustracja przedstawia obraz Jana van Eycka „Portret mężczyzny”. Na obrazie znajduje się starszy mężczyzna z brązowym płaszczu oraz czerwonym turbanem na głowie. Wzrok ma skierowany w stronę widza. Tło jest czarne,
Jan van Eyck, „Portret mężczyzny”, olej na desce, 1433, Galeria Narodowa, Londyn, Wielka Brytania, wikimedia.org, domena publiczna
R1SbIej5c3sgF1
Ilustracja przedstawia obraz Jana van Eycka „Portret małżonków Arnolfinich”. Ukazuje parę w uroczystych strojach we wnętrzu. Małżonkowie trzymają się za ręce. Mężczyzna ma podniesioną rękę na znak składania przysięgi. Kobieta trzyma dłoń na brzemiennym brzuchu. Po lewej stronie znajduje się okno, a po prawej czerwone łóżko. W tle wisi wypukłe lustro, w którym odbijają się małżonkowie oraz inny świadek zaślubin. U góry wisi żyrandol z jedną zapalona świecą. Pomiędzy parą stoi pies, a obok mężczyzny stoją porzucone chodaki.
Jan van Eyck, „Portret małżonków Arnolfinich”, olej na desce, 1434, Galeria Narodowa, Londyn, Wielka Brytania, wikimedia.org, domena publiczna
R1PXqJIhjuUhI1
Ilustracja przedstawia obraz Rogiera van der Weydena „Portret damy”. Na obrazie znajduje się młoda kobieta ubrana w lekką suknie i płaszcz. Przewiązana jest czerwonym pasem zdobionym złotymi ornamentami. Na głowie ma welon. Kobieta z opuszczonymi w dół oczyma ma założone dłonie. Tło w obrazie jest czarne.
Rogier van der Weyden, „Portret damy”, olej na desce, 1460, Galeria Narodowa, Waszyngton, Stany Zjednoczone Ameryki, wikimedia.org, domena publiczna
RcwAkPy3aaYdK1
Ilustracja przedstawia obraz Hanas Memmlinga „Portret Marii Portinari”. Na obrazie znajduje się kobieta ze złożonymi dłońmi do modlitwy. Na szyi ma zdobiony naszyjnik. Jej głowę zdobi czarny czepiec oraz długie nakrycie zakończone przezroczystym, długim welonem. Tło jest czarne.
Hans Memling, „Portret Marii Portinari”, olej na desce, 1470–1480, Muzeum Sztuki Metropolitan, Nowy Jork, Stany Zjednoczone Ameryki, wikimedia.org, domena publiczna
R1YzxheYo3Dl51
Ilustracja przedstawia obraz Jana van Eycka „Portret mężczyzny z goździkiem”. Ukazuje portret ujęty z lewego półprofilu. Mężczyzna w starszym wieku na na głowie futrzaną czapkę. Również futrem obszyty jest kołnierz płaszcza, spod którego wystaje czerwona stójka. Na szyi mężczyzna ma zawieszony krzyż z dzwoneczkiem, zamocowany na grubym łańcuchu .W ręku trzyma czerwono-biały goździk.
Jan van Eyck, „Portret mężczyzny z goździkiem”, olej na desce, 1440, Muzeum Sztuki, Berlin, Niemcy, wikimedia.org, domena publiczna
R18RFtOUR5EKh1
Ilustracja przedstawia obraz Leonardo da Vinci pt. „Dama z gronostajem”. Na obrazie znajduje się kobieta ze zwierzęciem na rękach. Kobieta ma zawieszona na szyji korale. Ubrana jest w kolorową suknię.
Leonardo da Vinci, „Dama z gronostajem”, olej i tempera na desce, 1489, Muzeum Książąt Czartoryskich, Kraków, Polska, wikimedia.org, domena publiczna
R1XM7nVI03HzX1
Ilustracja przedstawia obraz Hansa Memlinga pt. „Portret Tomasza Portinari”. Na obrazie znajduje się mężczyzna. Ubrany jest na czarno. Ręce ma złożone do modlitwy.
Hans Memling, „Portret Tomasza Portinari”, olej na desce, ok. 1470, Muzeum Sztuki Metropolitan, Nowy Jork, Stany Zjednoczone Ameryki, wikimedia.org, domena publiczna
R1g1GhZlFFV201
Ilustracja przedstawia obraz Hansa Memlinga „Portret mężczyzny”. Ukazuje mężczyznę w czarnym ubraniu, ujętego na tle dalekiego pejzażu. Portretowany patrzy przed siebie. Niebo w tle jest pogodne.
Hans Memling, „Portret mężczyzny”, olej na desce, 1470, Kolekcja Fricka, Nowy Jork, Stany Zjednoczone Ameryki,wikimedia.org, domena publiczna
Rxfny37gxe8tk1
Ilustracja przedstawia obraz Ewy Bińczyk „Portret artysty grafika Marka Basiula”. Ukazuje starszego mężczyznę o długich, lekko kręconych włosach. Artysta ubrany jest w niebieską koszulę we wzory. W dłoni trzyma fioletowy kwiat i przyciska go do piersi. Tło jest szaro-żółte.
Ewa Bińczyk, „Portret artysty grafika Marka Basiula”, pastel, 2017, online-skills, CC BY 3.0
