Ważne daty
między 1581 a 1585- 1666 – lata życia Halsa
1601 – podjęcie nauki w pracowni Karela van Mandery
1603 – wyjazd do Amsterdamu
1610 – wstąpienie do cechu św. Łukasza w Haarlemie
1616‑1639 – powstanie portretów grupowych strzelców św. Adriana i św. Jerzego
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
II. Zapoznawanie z najwybitniejszymi dziełami w zakresie architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:
10. określa funkcję dzieła i wskazuje jej wpływ na kształt dzieła;
13. dokonuje opisu i analizy, w tym porównawczej, dzieł z uwzględnieniem ich cech formalnych:
c) w malarstwie i grafice: kompozycji, koloru, sposobów ukazania iluzji przestrzeni, kształtowania formy przez światło, w dziełach figuratywnych stopnia oddania rzeczywistości lub jej deformacji;
14. wskazuje środki stylistyczne i środki ekspresji, które identyfikują analizowane dzieło z odpowiednim stylem, środowiskiem artystycznym lub autorem;
15. rozpoznaje w dziele sztuki temat i wskazuje jego źródło ikonograficzne;
18. formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat dzieł sztuki.
3. umiejscawia dzieła w czasie (wskazuje stulecie powstania dzieł sztuki dawnej, a w przypadku dzieł sztuki nowoczesnej i współczesnej datuje je z dokładnością do połowy wieku), w nielicznych przypadkach, dotyczących sztuki nowoczesnej i współczesnej, zna daty powstania dzieł lub datuje je z dokładnością jednej dekady;
5. wymienia podstawowe gatunki w dziełach sztuk plastycznych, m.in. portret (w tym autoportret, portret psychologiczny i oficjalny), pejzaż (w tym: weduta, marina, pejzaż ze sztafażem), sceny: rodzajowa, religijna, mitologiczna, historyczna (w tym batalistyczna), martwa natura, akt;
8. wymienia różne funkcje dzieł sztuki, takie jak: sakralna, sepulkralna, estetyczna i dekoracyjna, dydaktyczna, ekspresywna, użytkowa, reprezentacyjna, kommemoratywna, propagandowa, kompensacyjna, mieszkalna i rezydencjonalna, obronna, magiczna;
III. Zapoznawanie z dorobkiem najwybitniejszych twórców dzieł architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:
3. sytuuje twórczość artystów powszechnie uznawanych za najwybitniejszych w czasie, w którym tworzyli (z dokładnością do jednego wieku, a w przypadku twórców sztuki nowoczesnej i współczesnej – z dokładnością do połowy wieku) oraz we właściwym środowisku artystycznym;
4. łączy wybrane dzieła z ich autorami na podstawie charakterystycznych środków formalnych;
5. na podstawie przedłożonych do analizy przykładów dzieł formułuje ogólne cechy twórczości następujących twórców: Fidiasz, Poliklet, Praksyteles, Giotto, Jan van Eyck, Hieronim Bosch, Masaccio, Sandro Botticelli, Leonardo da Vinci, Michał Anioł, Andrea Mantegna, Piero della Francesca, Rafael Santi, Giorgione, Tycjan, Jacopo Tintoretto, Pieter Bruegel Starszy, Albrecht Dürer, Hans Holbein Młodszy, Donatello, Filippo Brunelleschi, Andrea Palladio, El Greco, Caravaggio, Gianlorenzo Bernini, Francesco Borromini, Diego Velázquez, Bartolomé Esteban Murillo, Georges de la Tour, Nicolas Poussin, Claude Lorrain, Peter Rubens, Anton van Dyck, Frans Hals, Rembrandt van Rijn, Jan Vermeer van Delft, Antoine Watteau, Jacques Louis David, Jean Auguste Dominique Ingres, Antonio Canova, Berthel Thorvaldsen, Francisco Goya, Eugène Delacroix, Caspar David Friedrich, William Turner, John Constable, Gustave Courbet, Jean François Millet, Eduard Manet, Claude Monet, Edgar Degas, August Renoir, Georges Seurat, Vincent van Gogh, Paul Gauguin, Paul Cézanne, Henri de Toulouse‑Lautrec, August Rodin, Gustaw Klimt, Alfons Mucha, Antonio Gaudí, Edward Munch, Henri Matisse, Pablo Picasso, Umberto Boccioni, Wasyl Kandinsky, Piet Mondrian, Kazimierz Malewicz, Marcel Duchamp, Giorgio de Chirico, Salvador Dalí, René Magritte, Marc Chagall, Amadeo Modigliani, Jackson Pollock, Andy Warhol, Roy Lichtenstein, Claes Oldenburg, Francis Bacon, Yves Klein, Niki de Saint Phalle, Christo, Duane Hanson, Victor Vasarelly, Alberto Giacometti, Constantin Brançusi, Henry Moore, Le Corbusier, Frank Lloyd Wright, oraz artystów polskich i działających w Polsce (m.in. takich jak: Wit Stwosz, Bartłomiej Berrecci, Tylman z Gameren, Dominik Merlini, Bernardo Belotto, Marceli Bacciarelli, Piotr Aigner, Piotr Michałowski, Artur Grottger, Henryk Rodakowski, Jan Matejko, Józef Chełmoński, Maksymilian i Aleksander Gierymscy, Józef Brandt, Olga Boznańska, Józef Pankiewicz, Władysław Podkowiński, Jan Stanisławski, Leon Wyczółkowski, Henryk Siemiradzki, Xawery Dunikowski, Stanisław Wyspiański, Józef Mehoffer, Jacek Malczewski, Witold Wojtkiewicz, Witkacy, Leon Chwistek i inni przedstawiciele grupy formistów, przedstawiciele grupy Rytm, kapistów i grupy „a.r.”, Tadeusz Makowski, Andrzej Wróblewski, Tadeusz Kantor, Jerzy Nowosielski, Alina Szapocznikow, Władysław Hasior, Roman Opałka, Magdalena Abakanowicz);
8. formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat twórczości wybitnych artystów.
IV. Kształcenie w zakresie rozumienia i stosowania terminów i pojęć związanych z dziełami sztuki, ich strukturą i formą, tematyką oraz techniką wykonania. Uczeń:
2. zna terminologię związaną z opisem formy i treści dzieła malarskiego, rzeźbiarskiego i graficznego, w tym m.in. nazwy formuł ikonograficznych, słownictwo niezbędne do opisu kompozycji, kolorystyki, relacji przestrzennych i faktury dzieła;
6. właściwie stosuje terminy dotyczące opisu treści i formy dzieł sztuk plastycznych;
V. Zapoznanie ze zbiorami najważniejszych muzeów i kolekcji dzieł sztuki na świecie i w Polsce, a także z funkcją mecenatu artystycznego oraz jego wpływem na kształt dzieła sztuki. Uczeń:
3. łączy dzieło z muzeum lub miejscem (kościoły, pałace, galerie), w którym się ono znajduje.
charakteryzować twórczość Halsa;
rozpoznawać dzieła malarza;
określać miejsca, w których znajdują się obrazy;
opisywać tematykę dzieł malarza;
analizować obraz od strony formalnej.
Pozowane portrety zbiorowe
Frans Hals jest malarzem urodzonym w Antwerpii, ale związany na stałe z Haarlemem. W 1601 roku podjął naukę w pracowni Karela van Mandery, a w dwa lata później przeniósł się do Amsterdamu. Wiadomo, że w 1610 roku wstąpił do cechu św. Łukasza w Haarlemie. Miał więc możliwość korzystania z przywilejów i zdobywania zamówień. Bywał w wielu mieszczańskich domach, co sprzyjało jego popularności i pozyskiwaniu zamówień. W 1616 roku namalował pierwszy zbiorowy portret członków gwardii obywatelskiej – Bankiet oficerów kompanii strzelców gwardii św. Jerzego.
Codzienność ujęta w portrecie
W obrazach Halsa z lat dwudziestych często pojawiają się motywy muzyczne, a postacie ujęte są do połowy. Ten typ i temat artysta będzie podejmował wielokrotnie. Dzieła mają pogodny nastrój, postacie są uśmiechnięte, wesołe, a kolorystyka ożywiona. Malarz rezygnuje z tła, wprowadzając jednolitą plamę barwną.
Hals był doskonałym obserwatorem rzeczywistości. W swoich pracach potrafił uchwycić codzienność w portretach, łącząc je z przedstawieniami rodzajowymi, rejestrując fragment z życia ludzi, często w nietypowych sytuacjach. Wesoły pijak jest dziełem, w którym malarz uchwycił żywiołowy temperament modela. Obraz powstał w okresie fascynacji artysty caravaggionizmem.
W niektórych portretach Halsa kolorystyka jest oszczędna, ograniczona do brązów, ciemnych zieleni i czerni, z akcentami bieli, rozświetlającymi portretowane twarze. Te obrazy łączą w sobie efekty caravaggionizmu, manierę tenebrosamanierę tenebrosa i szkicowość.
Frans Hals, wybitny holenderski portrecista XVII wieku bardzo często w swej twórczości zacierał granice pomiędzy portretem a scenami z życia, do których pozowali mu przedstawiciele gminu. Obraz zatytułowany „Malle Babbe” historycy sztuki datują na różne lata w okresie 1628‑1640 . Malle Babbe to prawdopodobnie pseudonim kobiety, która rzeczywiście istniała. Znana była czarownica z Harlemu o tym imieniu, postać niewątpliwie barwna.
Na ramieniu przedstawionej śmiejącej się kobiety siedzi sowa. Stanowi to komentarz do obrazu, odnosi się do holenderskiego porzekadła „Pijany jak sowa w dzień”- wyjaśniali Michał Montowski i dr Grażyna Bastek.
Scena ukazana jest w ruchu i namalowana dynamicznymi pociągnięciami pędzla. Rzadko w malarstwie występuje taka swoboda w przedstawieniu jak na tym portrecie. Zagadką jest dlaczego obraz powstał. Kobieta ta nie mogła pozować artyście. Z warsztatu Halsa wyszło kilka jej portretów.
Źródło: https://www.polskieradio.pl/8/406/Artykul/872650,Pijana‑kumoszka‑z-Haarlemu (dostęp z dnia 31.03.2018)
Do tytułów dzieł przyporządkuj muzea.
Luwr, Rijksmuseum, Staatliche Museum, Frans Hals Museum
Bankiet oficerów kompanii strzelców gwardii św. Jerzego | |
Grający na lutni | |
Wesoły pijak | |
Malle Babbe |
Słownik pojęć
tkanina ułożona w ozdobne fałdy.
z przodu, twarzą do patrzącego.
rodzaj broni drzewcowej, złożonej z siekiery, grota do kłucia i haka do ściągania z siodła, długość do 2,5 m.
– termin ten wywodzi się od łacińskiego słowa tenebrae – ciemność; sposób ujęcia obrazu, polegający na użyciu ciemnej tonacji barwnej, w której postacie i przedmioty wydobyte są z mrocznego tła ostrym światłocieniem. Tenebryzm stosowany był w malarstwie północnowłoskiego 2 poł. XVI w. (maniera tenebrosa) i w malarstwie barokowym, zwłaszcza przez Caravaggia (caravaggionizm) i Rembrandta
(łac. verticalis pionowy), zasada komponowania dzieła plastycznego polegająca na szczególnym uwypukleniu elementów pionowych (wertykalnych) oraz na zaniechaniu wyraźnych akcentów i podziałów w kierunku poziomym.
Słownik pojęć został opracowany na podstawie:
Słownik terminologiczny sztuk pięknych, opr. zbiorowe pod red. Krystyny Kubalskiej‑Sulkiewicz, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2003
encyklopedia.pwn.pl
Galeria dzieł sztuki
Bibliografia
A. Bochnak, Historia sztuki nowożytnej, s. 74, PWN, Warszawa 1981
H. Honour, J. Fleming, Historia sztuki świata, Arkady, Warszawa 2006
P. de Rynck, Jak czytać malarstwo, Universitas, Kraków, 2005
Wielcy Malarze, ich życie, inspiracje i dzieło. Anton van Dyck, nr 69, Gazeta Wyborcza 1999