264 r. p.n.e. – ustanowienie pierwszych walk gladiatorskichGladiatorgladiatorskich przez Decymusa Juniusza Brutusa
27 r. p.n.e. - 14 r. p.n.e. – okres panowania pierwszego rzymskiego cesarza Oktawiana Augusta
80 r. n.e. – ukończenie budowy amfiteatruAmfiteatramfiteatru Flawiuszy, potocznie zwanego dziś koloseum (od stojącego niegdyś w pobliżu posągu Nerona, nazywanego ze względu na swe olbrzymie rozmiary kolosem)
1
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
R1Cf1viJ8Syzg1
I. W zakresie kompetencji językowych. Uczeń: 1. zna i rozpoznaje następujące formy morfologiczne z zakresu gramatyki języka łacińskiego: i) formy czasowników nieregularnych: – esse i wybrane composita (possum,prosum, adsum, absum), – volo, nolo, – eo i wybrane composita (abeo, redeo, obeo), – fero i wybrane composita (affero, aufero, differo), – tollo, – fio, – verba defectiva: odi, memini, coepi, – verba deponentia i semideponentia.
Nauczysz się
rozumieć komunikaty w języku łacińskim;
tworzyć proste wyrażenia i wypowiedzi;
charakteryzować rozwarstwienie społeczne w starożytności (servi vs domini);
formułować podstawowe informacje na temat gladiatorów.
Tekst łaciński: Nōn omnēs possumus omnia
Nōn omnēs possumus omnia
Ecce aquila. Aquila avis est, etiam passer avis est. Avēs ālās habent ergo volāre possunt. Avēs etiam pedēs habent, ergo nōn sōlum volāre, sed etiam ambulāre possunt. Avis, dum volat, ālās movet, dum ambulat pedēs movet. Avis, quae ālās movēre nōn potest, etiam volāre nōn potest. Quae autem pedēs movēre nōn potest, etiam ambulāre nōn potest.
RoJGJXyLs4pYD1
RbId0emAfRqQE1
Etiam homō pedēs habet. Dum homō ambulat, pedēs movet. Quī pedēs movēre nōn potest, etiam ambulāre nōn potest. Quī ambulat vestīgia facit in terra. Quī volat, nulla vestīgia facit.
Ecce piscis. Piscis caudam habet et in aquā vivit. Piscis natāre potest. Etiam nonnullī hominēs natāre possunt, id est: aliī possunt, aliī nōn possunt. Mārcus natāre potest, etiam Quintus natāre potest, sed Iūlia natāre nōn potest. Et tū? Tūne natāre potes?
R3MTOoCniYhx31
RRgQ409ISXqGD1
Piscis, quī in aquā vivit, in aere spīrāre nōn potest. Homō, quī in terrā vivit, nōn potest spīrāre in aquā, etiam avēs in aquā spīrāre nōn possunt.
Ecce infans. Infans est homō parvus, quī modo nātus est. Fārī est idem ac loquī. Homō parvus loquī nōn potest, inde in‑fans vocātur. Potestne infans ambulāre? Etiam id nōn potest. Infantēs, dum crescunt et puerī fiunt, ā parentibus discunt ambulāre et loquī. Etiam tū, cum infans eras, neque loquī, neque ambulāre poteras.
Oto orzeł. Orzeł jest ptakiem, ptakiem jest także wróbel. Ptaki mają skrzydła, potrafią więc latać. Ptaki mają również nogi, potrafią więc nie tylko latać, lecz także chodzić. Ptak, gdy lata, porusza skrzydłami, gdy chodzi, porusza nogami. Ptak, który nie potrafi poruszać skrzydłami, nie potrafi również latać. Gdy zaś nie potrafi poruszać nogami, nie potrafi również chodzić.
Również człowiek ma nogi. Gdy człowiek chodzi, porusza nogami. Ten, kto nie potrafi poruszać nogami, nie potrafi również chodzić. Ten, kto chodzi, pozostawia ślady na ziemi. Ten, kto lata, nie pozostawia żadnych śladów.
Oto ryba. Ryba ma ogon i żyje w wodzie. Ryba potrafi pływać. Również niektórzy ludzie potrafią pływać, to znaczy: jedni potrafią, inni nie potrafią. Marek potrafi pływać, Kwintus również potrafi pływać, ale Julia nie potrafi pływać. A ty? Potrafisz pływać?
Oto niemowlę. Niemowlę to mały człowiek, który niedawno się urodził. Fari znaczy to samo co loqui - mówić. Mały człowiek nie potrafi mówić, dlatego nazywa się niemowlę. Czy niemowlę potrafi chodzić? Tego także nie potrafi. Niemowlęta, gdy rosną i stają się dziećmi, uczą się chodzić i mówić od rodziców. Także ty, gdy byłeś niemowlęciem, nie potrafiłeś ani mówić, ani chodzić.
Tekst na podstawie: H.H. Ørberg, Lingua Latina per se illustrata - Familia Romana, 2009, s. 69‑70
Verbum Latīnum ‘posse’ constat ex vocābulō ‘potis’ et verbō ‘esse’
Ecce eius formae in tempore praesenti
sg.
pl
possum (potis+sum)
possumus (potes+sumus)
potes (potis+es)
potestis (potes+estis)
potest (potis+est)
possunt (potes+sunt)
Et in tempore imperfectō
sg.
pl
poteram (potis+eram)
poterāmus (potes+erāmus)
poteras (potis+erās)
poterātis (potes+erātis)
poterat (potis+erat)
poterant (potes+erant)
Eōdem modō in tempore futūrō I
sg.
pl
poterō (potis+erō)
poterimus (potes+erimus)
poteris (potis+eris)
poteritis (potes+eritis)
poterit (potis+erit)
poterunt (potes+erunt)
Zadania
R1JwDsw9LNq5h
Ćwiczenie 1
Vērum an falsum? Iūdica! Po zapoznaniu się z tekstem, oceń, czy poniższe zdania zawierają informacje zgodne z prawdą, czy nie. VERUM Możliwe odpowiedzi: 1. Piscis volāre potest., 2. Avēs ambulāre possunt, quia ālās habent., 3. Piscis in aere spīrāre potest., 4. Aquila avis est., 5. Quī ālās habet, volāre potest., 6. Aquila in aere vestīgia facere nōn potest., 7. Piscis caudam habet., 8. Mārcus et Quintus natāre possunt., 9. Infans loquī potest., 10. Iūlia natāre potest. FALSUM Możliwe odpowiedzi: 1. Piscis volāre potest., 2. Avēs ambulāre possunt, quia ālās habent., 3. Piscis in aere spīrāre potest., 4. Aquila avis est., 5. Quī ālās habet, volāre potest., 6. Aquila in aere vestīgia facere nōn potest., 7. Piscis caudam habet., 8. Mārcus et Quintus natāre possunt., 9. Infans loquī potest., 10. Iūlia natāre potest.
Vērum an falsum? Iūdica! Po zapoznaniu się z tekstem, oceń, czy poniższe zdania zawierają informacje zgodne z prawdą, czy nie. VERUM Możliwe odpowiedzi: 1. Piscis volāre potest., 2. Avēs ambulāre possunt, quia ālās habent., 3. Piscis in aere spīrāre potest., 4. Aquila avis est., 5. Quī ālās habet, volāre potest., 6. Aquila in aere vestīgia facere nōn potest., 7. Piscis caudam habet., 8. Mārcus et Quintus natāre possunt., 9. Infans loquī potest., 10. Iūlia natāre potest. FALSUM Możliwe odpowiedzi: 1. Piscis volāre potest., 2. Avēs ambulāre possunt, quia ālās habent., 3. Piscis in aere spīrāre potest., 4. Aquila avis est., 5. Quī ālās habet, volāre potest., 6. Aquila in aere vestīgia facere nōn potest., 7. Piscis caudam habet., 8. Mārcus et Quintus natāre possunt., 9. Infans loquī potest., 10. Iūlia natāre potest.
Vērum an falsum? Iūdica! Po zapoznaniu się z tekstem, oceń, czy poniższe zdania zawierają informacje zgodne z prawdą, czy nie. Przeciągnij zdania prawdziwe w pole VERUM, zdania fałszywe w pole FALSUM.">
Vērum an falsum? Iūdica! Po zapoznaniu się z tekstem, oceń, czy poniższe zdania zawierają informacje zgodne z prawdą, czy nie. Przeciągnij zdania prawdziwe w pole VERUM, zdania fałszywe w pole FALSUM.
Iūlia natāre potest., Infans loquī potest., Mārcus et Quintus natāre possunt., Quī ālās habet, volāre potest., Avēs ambulāre possunt, quia ālās habent., Piscis caudam habet., Piscis volāre potest., Aquila avis est., Piscis in aere spīrāre potest., Aquila in aere vestīgia facere nōn potest.
Na podstawie tekstu Nōn omnēs possumus omniaodpowiedz na poniższe pytania:
RdS2UX3kaeHxK
Ćwiczenie 6
RhT5YfAOkHRbs
Ćwiczenie 7
RjWuulw0CxRyZ
Ćwiczenie 8
m9213cf317fc22011_0000000000009
H.H. Ørberg: Lingua Latina per se illustrata – Exercitia Latina I, 2006, s. 57‑58
Tekst łaciński: Gladiātōrēs Rōmānī
Gladiātōrēs Rōmānī – Gladiatorzy rzymscy
Ecce gladiātōrēs Rōmānī:
Unde venit nōmen gladiātōris? Ā gladiō, quō gladiātor pugnat. Gladiātōrēs Rōmānī nōn sōlum gladiō tamen, sed etiam aliīs armīs pugnāre poterant.
Quae erant arma gladiātōrum? Ecce: galea, manica, scūtum, ocrea, hasta, rēte, fuscina et multa alia.
Rōmānī valde amābant pugnās gladiātōrum. Annō CCLXIV (ducentesimō sexagesimō quartō) ante Christum nātum Decimus Iūnius Brūtus prīmum munus gladiātōrium instituit. Sed amphitheātrum Flāvium (vulgō Colosseum nuncupātum) anno LXXX (octogesimō) post Christum nātum structum est. Ubī ergō antea gladiātōrēs pugnāre poterant?
Oto rzymscy gladiatorzy:
Skąd pochodzi nazwa „gladiator”? Od miecza – „gladius”, którym walczy gladiator. Rzymscy gladiatorzy potrafili jednak walczyć nie tylko mieczem, ale także innym orężem
Co stanowi oręż gladiatora? Są to: hełm, rękawice, tarcza, nagolenniki, włócznia, sieć, trójząb oraz wiele innych.
Rzymianie bardzo lubili walki gladiatorów. W roku CCLXIV (dwieście sześćdziesiątym czwartym) przed narodzeniem Chrystusa Decymus Juniusz Brutus urządził pierwsze zawody gladiatorskie. Teatr Flawiusza (pospolicie nazywany „Koloseum”) został jednak wybudowany w roku LXXX (osiemdziesiątym) po narodzeniu Chrystusa. Gdzie zatem mogli wcześniej walczyć gladiatorzy?
Tekst na podstawie: H.H. Ørberg, Lingua Latina per se illustrata - Familia Romana, 2009, s. 69‑70
Polecenie
Polecenie 1
Colloquere cum amicō.
Porozmawiaj po łacinie z kolegą/koleżanką o tym, co możecie robić teraz, co mogliście robić 10 lat temu, a co będziecie mogli robić za 10 lat. Na podstawie Waszej rozmowy ułóż krótki tekst.
Możesz użyć poniższych przykładów:
Quid agere poteras decem annīs ante? → Hīs decem annīs poteram...
Quid agere poteris decem annīs post? → Hīs decem annīs poterō...
Potesne natāre?
Potesne Latīnē loquī?
Rxx44ciNsINfq
Słowniki
Słownik pojęć
Amfiteatr
Amfiteatr
od gr. amphi = - z obu stron, theatrum - teatr; w starożytnym Rzymie odkryta arena (łac. harena - piasek) o kształcie elipsy, dookoła zabudowana widownią; miejsce przeznaczone do wystawiania publicznych pokazów, m.in. walk gladiatorów
Gladiator
Gladiator
zapaśnik walczący na arenach cyrkowych w starożytnym Rzymie