Poszukiwanie Boga?

Skorzystaj z definicji słowa spleen umieszczonej na początku lekcji w dymku i przypomnij sobie rodzaje zdań złożonych podrzędnie.

Tytuł wiersza Spleen oznacza stan przygnębienia, apatii, zniechęcenia, nudy i bezsensu egzystencji.

Przykłady zdań złożonych podrzędnie:

• Asię przygnębiło to, że babcia zachorowała.

• Popadła tak bardzo w apatię, że nie mogła się otworzyć na świat i ludzi.

• Nauczycielka nie wiedziała, że uczniowie są zniechęceni wykonywaniem tych samych ćwiczeń.

Zwróć uwagę na tematykę wiersza i jego nastrój.

Czytając wiersz Spleen, odbiorca może popaść w przygnębienie, które oddaje padający deszcz. W czasie takiej pogody świat pogrążony jest w smutku, wydaje się więzieniem dla człowieka, wszelka nadzieja zostaje pogrzebana. Przywołane obrazy np. nietoperzy, pająków wywołują lęk i strach. Przerażenie i odczuwany ból są obecne niemalże w każdym wersie wiersza.

Zwróć uwagę na ukazaną porę roku i uczucia, jakie towarzyszą podmiotowi lirycznemu.

Wiersz jest odzwierciedleniem stanu duszy człowieka, który jest przygnębiony, jego stan wynika z poczucia beznadziejności. Podmiot liryczny prezentuje postawę skrajnie dekadencką. Pejzaż w utworze ma działanie destrukcyjne na jego duszę, ponieważ elementy przyrody, np. ciężkie niebo, wilgotne więzienie, szare światło, spleśniałe mury czy padający deszcz niszczą jego psychikę. Lęk i wstręt poety budzą również takie obrazy jak: nietoperz, oślizgłe pająki, kryminał, lepkie sieci. Ostatecznie jego dusza umiera.

Zwróć uwagę zarówno na doznania płynące ze zmysłów, jak również na różnorodne uczucia, myśli, refleksje, obserwacje.

Podmiot liryczny doznaje bólu egzystencjalnego wywołanego przez ciężkie niebo, które niszczy jego duszę. Czuje się znudzony i znużony życiem, ale nie potrafi walczyć z otaczającą go rzeczywistością. Słyszy jęki, które wzbudzają w nim przerażenie. Nie umie sobie poradzić z udręką życia, jest bezsilny wobec losu, ogarnia go smutek niszczący coraz bardziej jego duszę, która zostaje pogrzebana.

Zwróć uwagę na emocje towarzyszące podmiotowi lirycznemu.

W wierszu nie jest możliwa zmiana podmiotu lirycznego, ponieważ to typowy dekadent przepełniony smutkiem, poczuciem pustki. Jego postawa charakteryzuje się pesymistyczną wizją świat. Ukazany pejzaż oddaje stan jego duszy, która ostatecznie umiera. Podmiot liryczny nie widzi on sensu, aby walczyć ze zniechęceniem, dlatego przyjmuje bierną postawę wobec otaczającego go świata.

Zwróć uwagę na to, że krajobraz wpływa na odczucia podmiotu lirycznego.

Utwór Charles’a Baudelaire’a nawiązuje do wierszy Deszcz jesienny Leopolda Staffa, Piosenki jesiennej Paula Verlaine’a, ponieważ przedstawiony jest w nich deszcz jesienny, który odzwierciedla stan duszy podmiotu lirycznego. To typowy dekadent znużony życiem, nie potrafi on walczyć ze zwątpieniem. Przyjmuje bierną postawę wobec otaczającego go świata. Odczuwa ból egzystencjalny.

Zwróć uwagę na wygląd i to, co się z nimi dzieje.

W wierszu pojawia się drzewo, które wznosi swoje konary ku niebu. Rośnie samotnie i jest bezsilne. Jego bezradność przejawia się w rozpaczliwych hymnach kierowanych do Boga. Pod drzewem stoi krzyż, na których kona Chrystus. Wznosi On swoje wzrok ku Stwórcy i prosi o oddalenie cierpienia. Pod krzyżem stoi człowiek, który nie potrafi poradzić sobie z cierpieniem, przeżywa rozterki. Nie doświadcza on obecności Boga.

Zwróć uwagę, że podmiotem lirycznym jest dekadent, który nie potrafi poradzić sobie z rozdarciem duszy, dlatego szuka kontaktu z Bogiem.

Pierwszym obrazem jest drzewo, które jest pozbawione sił witalnych. Nie daje żadnych owoców i rośnie samotnie. To symbol łączności między niebem a ziemią, ale w utworze jawi się jako bezradne. Drugim obrazem poetyckim jest Chrystus konający na krzyżu symbolizujący zbawienie ludzkości, zwycięstwo nad śmiercią. W wierszu Jego męka dokonuje się w samotności. Prosi Boga o oddalenie cierpienia, ale Bóg nie przemawia do Niego. Trzecim przedstawionym obrazem jest dusza ludzka, która cierpi i nie doświadcza obecności Boga.

Zwróć uwagę na sposób, w jaki sposób opisano drzewo, Chrystusa oraz duszę.

Drzewo wznosi się ponad ziemię, jego gałęzie są jednak ogołocone; jest to przygnębiający widok. Nieco niżej, na drzewie wisi krzyż, którego widok również napawa smutkiem. Jest to symbol straconych nadziei i próżnej wiary. Pod krzyżem modli się dusza, która jednak coraz bardziej pogrąża się w rozpaczy. Drzewo, krzyż i dusza stanowią razem obraz beznadziei całego świata, przyrody, człowieka a nawet Syna Bożego. Poeta wskazuje na przepaść dzielącą sferę sacrum od profanum. Bóg jest niedostępny dla człowieka, dlatego nie odpowiada na jego prośby. Rodzą się więc wątpliwości dotyczące istnienia Boga, jak i sensu życia. Cierpiąca dusza ludzka nie może nawiązać kontaktu z Bogiem, który jest obojętny na niego, wyznawane wartości i cały świat.

Zwróć uwagę, że niebo ma kolor stalowy, jego barwa sprawia przykre wrażenie, kojarzy się z czymś zimnym i martwym.

Metafora 'stalowego nieba próżnia' sugeruje niedostępność, próżnia to obojętność Boga na prośby i cierpienie, zobojętnienie na świat oraz człowieka.

Zwróć uwagę na krzyż, na którym dokonuje się męka i śmierć Chrystusa.

W Próżni pojawiają się symbole odnoszące się do religii chrześcijańskiej, w utworze Charles’a Baudelaire’a ich nie ma.