Źródło i tłumaczenie sentencji: C. Michalunio, Dicta. Zbiór łacińskich sentencji, przysłów, zwrotów, powiedzeń, Kraków 2014.

Autor tekstu łacińskiego: Joanna Lisiecka – Kabat

Autor tłumaczenia tekstu łacińskiego: Zdzisław Koczarski

Kości zostały rzucone.

Przybyłem, zobaczyłem, zwyciężyłem.

I ty, Brutusie, przeciwko mnie?

Gajusz Juliusz Cezar nie był cesarzem starożytnego Rzymu, lecz był człowiekiem wielkiej władzy i mocy, który stał się dla bardzo znany. Jako wódz legionów pokonał Galów, napisał dzieła O wojnie galijskiej (Dē bellō Gallicō) i O wojnie domowej (Dē bellō cīvīlī). Miesiąc lipiec (Iulius) wziął swoją nazwę od Cezara. Ponieważ jego silna władza wydawała się senatorom zbyt niebezpieczna, Cezar został zamordowany w idy marcowe w teatrze Pompejusza, gdzie spotykał się senat.

Cezar (Caius lulius Caesar 100‑44 r. p.n.e.) pochodził z gens Julia, którą wyprowadzano po mieczu od Eneasza, syna Wenery, ze strony matki zaś wywodził się od króla Ankusa Marcjusza. Mimo tych arystokratycznych związków, w pierwszym okresie swej kariery politycznej występował jako stronnik popularów. Młodość jego przypadła na burzliwy okres walki Mariusza i Sulli. Jako edyl kurulny zdobył sobie popularność i sympatię ludu kosztownymi igrzyskami. Jednocześnie starał się o zbliżenie z Pompejuszem, najbardziej wpływowym z wodzów rzymskich, korzystając przy tym z każdej sposobności, aby go skłócić z senatem. W latach 61/60 p.n.e. jako propretor Hiszpanii zdobył środki materialne umożliwiające mu dalszą karierę i zdołał uwolnić się od długów, w których się pogrążył w czasie swego edylatu. W r. 60 Cezar doprowadził do zbliżenia niechętnych sobie Pompejusza i Marka Licyniusza Krassusa, wielkiego finansisty, najbogatszego człowieka w Rzymie. Razem z nimi utworzył triumwiratTriumwirattriumwiratstanowiący ogromną potęgę w państwie, przed którą musiały się ugiąć senat i inne czynniki władzy; w ten sposób zdobył Cezar konsulat w r. 59. W roku następnym udał się w charakterze namiestnika do Galii, w ciągu lat dziewięciu (58 - 50 r.) całkowicie ją podbił i utrwalił w niej panowanie Rzymu wykazując niezwykły talent wodza i organizatora. Po śmierci Krassusa, gdy na widowni politycznej zostali tylko Cezar i Pompejusz, doszło między nimi do konfliktu. Pompejusz sprzymierzył się z senatem i otrzymał od niego rozległe pełnomocnictwa. Wówczas nakazał Cezarowi powrót do Rzymu, bez wojska. Ten rozkazu nie usłuchał, powrócił, ale z wojskiem, przekraczając po pewnym wahaniu rzeczkę Rubikon, która stanowiła granicę pomiędzy prowincją Galią a właściwą Italią, gdzie imperator nie mógł wkraczać z wojskami. Było to sygnałem wojny domowej. Pompejusz nie dotrzymał mu placu i porzucił terytorium Italii, zamierzając zgromadzić przeciw Cezarowi swoje legiony znajdujące się w prowincjach wschodnich. Liczył też na pomoc królów Wschodu, wśród których cieszył się dużą popularnością. Jednakże nadzieje te go zawiodły; pobity przez Cezara pod Farsalos w Tesalii (w r. 48), uciekł do Egiptu, gdzie został podstępnie zabity przez króla Ptolemeusza, który mu udzielił schronienia. Po rozproszeniu resztek pompejańczyków w Azji Mniejszej, Egipcie i Tunisie (prowincja Afryka), Cezar powrócił w triumfie do Rzymu i stał się panem wielkiego imperium. W r. 46 uzyskał władzę dyktatora na 10 lat i wprowadził szereg reform, które dobitnie świadczyły o jego talentach prawdziwego męża stanu. Reformy dotyczyły zarówno wojska jak finansów, kalendarza jak administracji państwowej. Przez cały czas swej kariery reprezentował taktykę zbliżenia zdobywców i podbitych. Jedną z ustaw wydaną za jego konsulatu była surowa ustawa przeciwko nadużyciom w prowincjach; hojnie też udzielał obywatelstwa rzymskiego. Z imperium rzymskiego chciał stworzyć monarchię typu hellenistycznego, te plany napotkały jednak na zdecydowaną opozycję w społeczeństwie rzymskim, przywiązanym do republikańskiej formy rządu. W Idy Marcowe r. 44 p.n.e. dyktator padł zabity przez spiskowców - nie przez republikanów broniących wolności, ale przez Rzymian broniących swych przywilejów panów świata.

Mała Encyklopedia Kultury Antycznej ,Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1990r.

ālea, āleae –

RknylXSscJDN81

Ilustracja wektorowa przedstawiająca kostkę do gry, na której widoczne są: 6 oczek, 4 oczka i 2 oczka.

iaciō, - ere, iēcī, iactum - aliquid iactāre (rzucać)

vincō, - ere, vīcī, vīctum - superior esse et hostēs expugnāre

R1eJtdFy5Q2Kl1

Ilustracja wektorowa przedstawiająca mężczyznę w krawacie, z pucharem w ręku.

Warusie, Warusie, oddaj mi legiony!

Komedia skończona.

Oktawian August był sławnym princepsem Rzymian. Bardzo kochał swoją żonę Liwię. Kazał stawiać w Rzymie wspaniałe budowle i wspierał poetów wraz ze swoim przyjacielem, Mecenasem. Miesiąc sierpień (Augustus) wziął swoją nazwę do Oktawiana. Najważniejsze dla niego były zawsze rodzina i tradycja.

Oktawian August - Caius Iulius Caesar Octavianus Augustus, 63 pne: 14 ne., wnuk siostry Cezara, który Oktawiana testamentem usynowił i mianował głównym spadkobiercą. Po śmierci Cezara tworzy wraz z Antoniuszem i Lepidusem tzw. II triumwirat; aby pozbyć się prawdziwych czy rzekomych nieprzyjaciół, triumwirowie ogłaszają straszliwe proskrypcjeProskrypcjeproskrypcje, których ofiarą pada 130 senatorów (m.in. Cicero) i ok. 2000 rycerzy. W 42 triumwirowie pokonują pod Filippi zabójców Cezara; wojnę domową z Antoniuszem Oktawian zakończył zwycięstwem w bitwie pod Akcjum w 31 p.n.e.; w 29 odbywa triumf i zamyka świątynie Janusa na znak pokoju wewnętrznego. Cała władza przechodzi w ręce Oktawiana, który, otrzymawszy od senatu tytuł Augusta, łac., 'wzniosły', gr. sebastos 'godny modłów', i princepsa, tj. pierwszego z senatorów, stąd nazwa pryncypatu, określająca stworzony przez Oktawiana ustrój. Otrzymał też od r. 23 władzę naczelnego dowódcy, od 12 funkcję najwyższego kapłana, pontifex maximus. Zachowując pozory ustroju republikańskiego, Oktawian stał się pierwszym cesarzem rzymskim, monarchą absolutnym. Panowanie jego to okres pokoju wewnętrznego. Konflikty zewnętrzne August usiłował łagodzić metodami dyplomatycznymi. Czyni też próby pobudzenia na nowo dawnego ducha rzymskiego w kraju tak długo wstrząsanym niepokojami wewn., nawiązuje świadomie do tradycji rzymskich cnót, surowości obyczajów, patriotyzmu, żołnierskiej dyscypliny. Chce stawiać tamy degeneracji społecznej przez ustawy przeciw zbytkowi bogaczy, zdradom małżeńskim, stanowi kawalerskiemu, bezdzietności, a przede wszystkim działać planowym wychowaniem społeczeństwa, do czego mobilizuje najznakomitsze umysły swego czasu (a była ich nie lada obfitość), plastyków, architektów, poetów, prawników i historyków. Nakłania ich, aby „dla pokrzepienia serc” i wzmożenia samopoczucia Rzymian zaszczepili świadomości społecznej wspaniałą przeszłość narodową (legendy mające uchodzić za dzieje), z której wyrosły korzenie potęgi państwa. Za jego panowania Rzym przeistoczył się z miasta ceglanego w marmurowe; wspaniałe budowle dawały imponującą oprawę siedzibie rozległego imperium. August stał się przedmiotem podziwu i czci; we wschodnich prowincjach powstał kult cesarza, składano mu ofiary w specjalnych świątyniach. Jego małżeństwo z Liwią Druzillą było trzecim z kolei; następca i adoptowany syn Augusta, Tyberiusz, pochodził z jej pierwszego małżeństwa; dwaj synowie jego córki Julii, Gajus i Lucjusz, zmarli wcześnie. On sam zmarł 19 VIII 14 n.e.; miesiąc jego zgonu przemianowano wówczas z Sextilis na Augustus. Zwłoki złożono w mauzoleum na Polu Marsowym; jego pałac (Domus Augustiana) i grób (z wyjątkiem napisu) zachowały się. Jego bliskimi współpracownikami byli Agryppa i Mecenas, biografem jego został Swetoniusz, ok. 70 - 140.

Władysław Kopaliński Słownik mitów i tradycji kultury, Oficyna Wydawnicza Rytm, Warszawa, 2003

Vārus, Vārī - Pūblius Quīnctilius Vārus - dux trium legiōnum, quae in silvā Teutoburgēnsi ā Germānīs vīctae sunt.

reddō, - ere, reddidī, redditum - aliquid nōn est meum, sed tuum et tibi rem tuam reddō. (oddawać)

agō, - ere, ēgī, āctum - āctor in fābulā „fābulam agit” (odegrać sztukę)

Cezar nie jest ponad gramatykami.

Gdy zmarł Oktawian, cesarzem Rzymu został Tyberiusz. Człowiek ten unikał zbytku i nie chciał wznosić nowych budowli. Jego matka, Liwia, uważała, że jest złym człowiekiem. Tyberiusz opuścił Rzym i mieszkał aż do śmierci na Capri (była to wysepka w pobliżu góry, która nazywała się Wezuwiusz). Był władcą okrutnym i surowym.

Tyberiusz (Tiberius Ciaudius Nero Caesar) cesarz rzymski w latach 14‑37 n.e., syn T. Klaudiusza Nerona i Liwii, późniejszej żony Augusta, mąż Wipsanii Agrypiny, z którą miał syna Druzusa. W r. 11 p.n.e. został zmuszony przez Augusta do rozwodu z ukochaną żoną i do poślubienia jego córki, Julii. Człowiek wykształcony, doświadczony wódz i dyplomata. Na dworze Augusta pełnił drugorzędną rolę, ponieważ cesarz początkowo na swoich następców wyznaczył wnuków, Gajusza i Lucjana. W r. 20 p.n.e. został wysłany przez Augusta do Armenii, aby ponownie wprowadzić na tron Tigranesa. W r. 16 utrwalił panowanie rzymskie w Recji. W r. 13 został konsulem, w r. 11 prowadził wojnę w Dalmacji i Pannonii, po śmierci Druzusa walczył z Germanami. W r. 6 otrzymał tribunicia potestas na 5 lat, ale za pozwoleniem Augusta usunął się na Rodos; głównym powodem miała być chęć oddalenia się od Julii. W r. 4 n.e., po śmierci wnuków Augusta, został przez cesarza usynowiony i zmuszony do adoptowania Germanika, chociaż miał własnego syna. W tym roku również został ponownie wysłany do Germanii. W r. 9 stłumił powstanie w Pannonii. W chwili śmierci Augusta w r. 14 sprawa objęcia władzy przez T. była przesądzona. Obejmując władzę T. liczył 50 lat. Pierwsze lata jego panowania cechuje harmonia między princepsem a senatem. Dążąc do wzmocnienia pryncypatu, odebrał T. zgromadzeniu ludowemu prawo wybierania urzędników i przekazał je senatowi. Zaraz w pierwszych latach panowania T. państwem wstrząsają bunty legionów, stłumione przez Germanika; wybuchają 'bunty w prowincjach (powstanie w Numidii i Afryce pod wodzą Takfarinasa, powstania w Tracji i Galii). Państwo przeżywa okres kryzysu finansowego, mimo to T. nie zgadza się na podwyższenie podatków. Wydaje też zdecydowaną walkę nadużyciom w prowincjach. Nie zgodził się również na dalsze podboje Germanii, uważając, że wymagają zbyt dużo wydatków. Po r. 19, po śmierci Germanika, stosunki pomiędzy cesarzem a senatem ulegają pogorszeniu. Już wcześniej, w r. 15, pojawiła się nowa interpretacja ustawy o obrazę majestatu; wprowadził ją T., obawiając się zamachu na własne życie. Nie ufając otoczeniu, uczynił swym zausznikiem Sejana, prefekta gwardii pretoriańskiej. Ostatni okres panowania T. wypełniają procesy o obrazę majestatu kończące się wyrokami śmierci lub wygnania i konfiskatą dóbr wielu wyższych członków senatu. Ofiarą padają osoby bliskie cesarzowi. Podejrzewa się, że Germanik zginął otruty na polecenie T. W r. 26 T. opuścił Rzym i udał się do Kampanii, a w następnym roku na Capri, gdzie pędził żywot pustelniczy, rządząc państwem za pośrednictwem korespondencji. Wykrycie spisku organizowanego przez Sejaną jeszcze bardziej pogłębiło nieufność i okrucieństwo T. Zmarł w r. 37, wg Tacyta zaduszony już w czasie agonii przez Makrona, prefekta pretorianów.

„Mała Encyklopedia Kultury Antycznej”,Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1990 r.

suprā = ponad

grammaticus, - ī - appellatio grammaticorum Graeca consuetudine invaluit: sed initio litterati vocabantur. Cornelius quoque Nepos litteratos vulgo appellari ait eos, qui aliquid diligenter et acute scienterque possint aut dicere aut scribere: ceterum proprie sic appellandos poëtarum interpretes, qui a Graecis γgammaρrhoαalfaμmuμmuαalfaτtauιiotaκkappaοomicronιiota nominentur (gramatyk, filolog).

Niech nienawidzą, byleby się bali.

Kaligula był młodocianym cesarzem, który najbardziej kochał swoje siostry. Jako władca uważał, że jest bogiem. Kochał zbytek i łatwo marnotrawił publiczne pieniądze. Wkrótce został zabity przez trybuna ludowego.

Kaligula (Caius lulius Caesar Germanicus Caligula) syn Germanika, cesarz rzymski w latach 37‑41 n.e. Przezwisko K. nadali mu żołnierze od obuwia (caligula - bucik), które nosił przebywając jako dziecko w obozie ojca nad Renem. Tyrańskim rządom K. położył kres spisek z 15 stycznia r. 45, w wyniku którego cesarz został zamordowany przez trybuna pretorianów, Kasjusza Chereę.

Mała Encyklopedia Kultury Antycznej,Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1990r.

ōdī, ōdisse - verbum significāns sēnsus amōris adversus

usque ad

metuō, - ere, -uī, - ūtum - timeō, vereor

R14HxqqLQ8XmX1

Ilustracja wektorowa przedstawiająca młodą azjatkę, która znajduje się w opuszczonym pomieszczeniu. Na jej twarzy widać niepewność i strach.

Bądź pozdrowiony, Cezarze, władco, idący na śmierć pozdrawiają cię!

Klaudiusz, wuj Kaliguli, wyśmiewany przez wszystkich, był dobrym cesarzem. Bronił cesarstwa rzymskiego i był uczonym. Uczynił część Brytanii rzymską prowincją. Jego żona, Messalina, była uważana za kobietę chciwą i niebezpieczną, dlatego Klaudiusz nakazał ją zabić. Możliwe, że jego druga żona, Agrypina, która była matką Nerona, zamordowała go z żądzy władzy.

Tiberius C. Nero Germanicus, urodzony w r. 10 p.n.e. w Galii, czwarty cesarz rzymski (znany jako Klaudiusz), od r. 41 do 54 n.e., następca Kaliguli. Za jego panowania zostało stłumione powstanie w Mauretanii, w r. 43 podbito południową część Brytanii, wzmocniono siłę obronną granic nad Renem i Dunajem, sieć wodociągową w Rzymie, wybudowano port w Ostii. Przez nadawanie obywatelstwa mieszkańcom prowincji, jak i całym gminom, wyrównały się różnice między mieszkańcami Italii i prowincji. Klaudiusz zajmował się literaturą, gramatyką (np. reformą pisowni) oraz historią i był dobrym znawcą problemu etruskiego. Rozwiódłszy się z poprzednią żoną, poślubił Messalinę, którą wkrótce kazał stracić za liczne przestępstwa. Następnie ożenił się z Agryppiną, która wymogła na nim adoptację swego syna Nerona (w ten sposób Neron został następcą tronu); w r. 54 n.e. Klaudiusz zmarł, prawdopodobnie otruty przez Agryppinę.

Mała Encyklopedia Kultury Antycznej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1990 r.

Avē = Salvē

RE4AI1x2b3OAx1

Ilustracja przedstawia sylwetkę mężczyzny, który klęczy i ma uniesione dłonie do góry.

fut. part. moritūrus (morior, mortuus sum)

Salūtō,- are,- avī, -ātum - salūtem dīcō (witać)

Ja, taki artysta, ginę!

Cesarz Neron, który wygłaszał wiersze, pisywał poezje i pozwalał na organizację igrzysk dla ludu rzymskiego. Niektórzy uważali, że Rzym został podpalony na rozkaz Nerona. Ponieważ jego matka była dla niego niebezpieczna, rozkazał swoim żołnierzom ją zabić. Był okrutny dla swoich wrogów, jednak lud uwielbiał go za igrzyska.

Nero cesarz (54‑68), następca Klaudiusza, syn Domitiusa Ahenobarba i Agryppiny córki Germanika Cezara, siostry Kaliguli. Właściwe jego nazwisko brzmiało Lucius Domitius Ahenobarbus, lecz po małżeństwie Agryppiny z cesarzem Klaudiuszem (wujem N.) został w r. 50 adoptowany i odtąd nazywał się N. Claudius Caesar Drusus Germanicus. W pierwszych latach rządów, do r. 62, pozostając pod wpływem prefekta pretorianów Sekstusa Afraniusza Burrusa i filozofa Seneki, Nero prowadzi politykę zapewniającą senatowi i arystokracji rzymskiej ich uprawnienia. W r. 62, po śmierci Burrusa i wycofaniu się Seneki z życia politycznego, nowy prefekt pretorianów, Sophonius Tigellinus, schlebia namiętnościom i dzikiemu usposobieniu cesarza. Neron, opierając się na ustawie o obrazie majestatu, wytacza senatorom procesy, karze ich śmiercią lub konfiskatą majątku. Wzmacnia swą władzę kosztem osłabienia arystokracji i senatu. W r. 65 tyrania N. doprowadza do nieudanego spisku Gajusza Kalpurniusza Pizona. Spiskowcy i wielu niewinnych obywateli, m.in. Seneka, ponoszą śmierć. Mimo wrodzonego okrucieństwa, (posuwa się do matkobójstwa i otrucia syna cesarza Klaudiusza, Brytanika) N. zdobył sobie pewną popularność wśród ludności rzymskiej dzięki urządzaniu igrzysk cyrkowych i różnego rodzaju przedstawień . N. był namiętnym miłośnikiem widowisk i sam występował na scenie jako śpiewak i recytator lub w cyrku jako woźnica. Wystawne widowiska podkopały finanse cesarstwa. Rządy N. upamiętniły się krwawo stłumionym powstaniem w Brytanii (r. 61), wielkim pożarem Rzymu (r. 64; pogląd jakoby N. podpalił Rzym, nie ma dostatecznych podstaw naukowych), powstaniem w Judei (r. 66). Ingerencja Rzymu w sprawach Armenii w latach 55‑56 zakończyła się kompromisem, a walki ze Scytami na Wschodzie uwieńczone zostały nikłymi sukcesami. Ruch antyrzymski w prowincjach przyspieszył upadek N. Najpierw zbuntował się Gajusz Juliusz Windeks, namiestnik Gallia Lugdunensis, poparty przez plemiona galijskie oraz zarządców prowincji Hispania Taraconensis, Luzytanii i Afryki. Za jego przykładem poszedł Galba, okrzyknięty przez swe wojska cesarzem (przybrał jednak tylko tytuł legata Senatu i narodu rzymskiego). Gdy wiadomości o tym dotarty do Rzymu, Nymphidius Sabinus, prefekt pretorianów, wspólnie z kolegą Tigellinem nakłonił oddziały do proklamowania Galby. N. opuszczony i zagrożony zewsząd, popełnił samobójstwo, wypowiadając słowa: Qualis artifex pereo (co za artysta ginie wraz ze mną).

Mała Encyklopedia Kultury Antycznej , Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1990r.

Artifex, -icis - artīs perītus, ē.g. poēta, sculptor, pictor.

RqhswtkGebftw

Ilustracja wektorowa przedstawiająca sylwetkę artysty.

pereō, - ēre, perītus sum - intereō, mors mea appropinquat.

RVUze6o3XCtkM

Ilustracja wektorowa przedstawiająca ludzkie zwłoki.

Pieniądze nie śmierdzą.

Cesarz Wespazjan był pierwszym z rodu Flawiuszy. Jako utalentowany wódz zdławił powstanie w Judei. Troszczył się o mieszkańców rzymskich prowincji i dał się poznać jako dobry gospodarz. Rozpoczął budowę amfiteatru Flawiuszy (koloseum). Uważano go cesarza surowego, ale sprawiedliwego.

Titus Flavius Vespasiānus w historiografii znany pod imieniem Wespazjan, cesarz rzymski w latach 69 - 79 n.e., ur. w r. 9 n.e. pod Reate, w prowincjonalnej rodzinie, należącej do warstw średnich, wcześnie rozpoczął karierę polityczną; udało mu się dojść do wysokich urzędów za Klaudiusza i Nerona. Zarządzał Kretą i Kyrene, w r. 43 Klaudiusz powierzył mu dowództwo w Brytanii. W następnych latach był zarządcą prowincji Afryki. W r. 67 wysłał go Neron do Judei, by uśmierzył powstanie żydowskie. Wespazjan opanował Judeę (w latach 68 - 69) z wyjątkiem Jerozolimy. Podczas walk o tron po śmierci Nerona nie zaprzestał akcji, dopiero po śmierci Witeliusza dzięki staraniom wojska objął tron w Rzymie. Dał początek dynastii Flawiuszów, a rządy jego stały się zarówno dla Rzymu, jak i dla prowincji ulgą i odprężeniem po rządach cesarzy z dynastii julijsko‑klaudyjskiej. Był człowiekiem energicznym, surowym i praktycznym, dążył do wzmocnienia władzy cesarskiej. Rządy swe oparł na współdziałaniu z senatem, którego skład zwiększył, wprowadzając przedstawicieli prowincji. Zreorganizował i umocnił skarb zrujnowany przez Kaligulę i Nerona, podniósł dyscyplinę w wojsku, uśmierzył powstanie w Batawii. Za Wespazjana nastąpił także nowy etap w polityce rzymskiej wobec prowincji: cesarz, szukając oparcia wśród arystokracji prowincjonalnej, otaczał opieką zwłaszcza miasta prowincji zachodnich (przyznał im obywatelstwo rzymskie). W polityce zewnętrznej dążył do utrzymania pokoju. Umarł w r. 79, w wieku 69 lat.

Mała Encyklopedia Kultury Antycznej ,Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1990 r.

pecūnia, -ae

Rzs4550Waxu7f

Ilustracja wektorowa na której widoczny jest worek z monetami.

oleō, -ēre, -luī

RqLuWaSyt1UVI

Ilustracja wektorowa na której widoczny jest człowiek zatykający nos. Ma to symbolizowac smród.

sēditiō, -is f. - mōtus populī vel mīlitum (powstanie)

Przyjaciele, zmarnowałem dzień.

Cesarz Tytus panował przez dwa lata. Za jego czasów wybuchł Wezuwiusz i zniszczył Pompeje oraz Herkulanum. Cesarz nieustannie wspierał mieszkańców, którzy stracili domy. Kochał turnieje i zawody gladiatorów, a po wybudowaniu amfiteatru Flawiuszy (koloseum) wyprawił ogromne igrzyska.

Titus Flavius Vespasiānus; w historiografii znany pod imieniem Tytusa, syn Wespazjana, ur. w r. 41. Cesarz rzymski w latach 79‑81. Towarzyszył ojcu w jego wyprawach do Brytanii i do Judei. Po objęciu tronu przez ojca sam doprowadził do końca wojnę żydowską, zdobywając w r. 70 Jerozolimę. Po powrocie ojciec przyjął go na współregenta. Po śmierci Wespazjana Tytus objął władzę, zapisując się w pamięci Rzymian jako amor et deliciae generis humani (miłość i ukochanie rodzaju ludzkiego). Upamiętnił swą działalność, niosąc pomoc ludności poszkodowanej wskutek trzęsienia ziemi w r. 79 (zasypanie Pompei, Herkulanum i Sta‑biae) oraz wskutek pożaru Rzymu w r. 80. Rządził zaledwie dwa lata, zmarł w r. 81. Na okres jego rządów przypadają walki prowadzone przez Agrykolę w Brytanii oraz wystąpienie samozwańczego Nerona. Rządy Tytusa charakteryzuje współdziałanie z senatem. Korzystając z uporządkowania przez Wespazjana finansów, mógł przeznaczać duże sumy na igrzyska i rozdawnictwo zboża. Także za jego panowania ukończono budowę Kolosseum.

Mała Encyklopedia Kultury Antycznej ,Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1990r.

diēs, -ēī f.m. - dīē sōl lūcet, hominēs nōn dormiunt. Vocābulum contrārium nox est.

perdō, -ere, -didī, -ditum – aliquid invenīre nōn possum et nesciō, ubi sit.; zgubić

mōns, -tīs m.

R20r3vdZSNywQ

Ilustracja wektorowa na której widoczny jest szczyt góry.