Powietrze i inne gazy – podsumowanie

Ilustracja interaktywna ukazuje objętościowy skład powietrza. Azot ${\text{N}}_2$ stanowi siedemdziesiąt osiem procent, tlen ${\text{O}}_2$ stanowi dwadzieścia jeden procent, a jeden procent stanowią pozostałe: gazy szlachetne: argon $\text{Ar}$, krypton $\text{Kr}$, ksenon $\text{Xe}$, neon $\text{Ne}$, hel $\text{He}$; składniki o zmiennej zawartości w powietrzu: para wodna ${\text{H}}_2\text{O}$, tlenek węgla cztery ${\text{CO}}_2$, ozon ${\text{O}}_3$, wodór ${\text{H}}_2$; w powietrzu zanieczyszczonym między innymi: tlenki azotu: ${\text{N}}_2\text{O}$, $\text{NO}$, ${\text{N}}_2{\text{O}}_3$, ${\text{NO}}_2$, ${\text{N}}_2{\text{O}}_4$, ${\text{N}}_2{\text{O}}_5$, tlenki siarki: ${\text{S}}_2\text{O}$, $\text{SO}$, ${\text{SO}}_2$, ${\text{SO}}_3$, ${\text{SO}}_4$, pyły.

Grafika interaktywna opisuje składniki powietrza. Ukazano zestawienie pięciu grafik przedstawiających, jak zmieniło się oznaczenie butli z gazem. Pod grafikami znajduje się legenda: N – nowe oznaczenie, warunki normalne: zero stopni Celsjusza, tysiąc trzynaście i dwadzieścia pięć setnych hektopaskala. Na pierwszej grafice znajdują się dwie butle, od lewej: szara i szara z czarną górną częścią z białym napisem N. Pod spodem znajduje się podpis: Azot. Pomiędzy butlami znajduje się przycisk z numerem jeden, po jego naciśnięciu pojawia się tekst: Azot jest niemetalem, leży w $15.$ grupie układu okresowego. W warunkach normalnych jest bezbarwnym i bezwonnym gazem, o małej rozpuszczalności w wodzie ($23 {\text{cm}}^3 {\text{N}}_2$ w litrze wody w temperaturze $0°\text{C}$), występuje w postaci cząsteczek dwuatomowych. Nie podtrzymuje palenia. W temperaturze pokojowej jest mało aktywny chemicznie. Na drugiej grafice znajdują się dwie butle, od lewej: niebieska i niebieska z białą górną częścią z czarnym napisem N. Pod spodem znajduje się podpis: Tlen techniczny. Pomiędzy butlami znajduje się przycisk z numerem dwa, po jego naciśnięciu pojawia się tekst: Tlen należy do pierwiastków bardzo rozpowszechnionych w przyrodzie. Jest niemetalem. Leży w $16.$ grupie i $2.$ okresie układu okresowego. W warunkach normalnych tlen jest bezbarwnym i bezwonnym gazem, tworzącym cząsteczki dwuatomowe. W górnych warstwach atmosfery, pod wpływem promieniowania ultrafioletowego, powstaje ozon, niebieski gaz, którego cząsteczki zbudowane są z trzech atomów tlenu ${\text{O}}_3$. Tlen jest gazem niepalnym, ale podtrzymującym spalanie. Na trzeciej grafice znajdują się dwie butle, od lewej: czerwona i szara z czerwoną górną częścią z czarnym napisem N. Pod spodem znajduje się podpis: Wodór. Pomiędzy butlami znajduje się przycisk z numerem trzy, po jego naciśnięciu pojawia się tekst: Wodór jest najbardziej rozpowszechnionym pierwiastkiem we Wszechświecie (główny składnik gwiazd). Na Ziemi, w postaci cząsteczkowej ${\text{H}}_2$, występuje w śladowych ilościach (w gazie ziemnym i wulkanicznym), natomiast tworzy liczne związki (np.: wodę, białka, węglowodory, cukry). Ma najmniejszą masę atomową, dzięki czemu jest substancją o najmniejszej gęstości. Jest gazem bezbarwnym i bezwonnym, o gęstości mniejszej od gęstości powietrza. Wodór jest gazem palnym. Na czwartej grafice znajdują się cztery butle zestawione parami. Pierwsza para to: butla szara i szara z zieloną górną częścią z białym napisem N, podpisane jako Argon. Druga para to: butla szara i szara z brązową górną częścią z białym napisem N, podpisane jako Hel. Pod spodem znajduje się podpis: Gazy szlachetne. Pomiędzy drugą a trzecią butlą znajduje się przycisk z numerem cztery, po jego naciśnięciu pojawia się tekst: Składnikami powietrza są argon i inne pierwiastki tworzące $18.$ grupę w układzie okresowym. Do helowców zaliczamy: hel, neon, argon, krypton, ksenon, radon. W warunkach normalnych są one bezbarwnymi i bezwonnymi gazami, pozbawionymi smaku. Są niepalne i nie podtrzymują palenia. Na ostatniej, piątej grafice znajdują się dwie butle, od lewej: szara i szara z czarnym napisem N w jej górnej części. Pod spodem znajduje się podpis: Tlenek węgla cztery. Pomiędzy butlami znajduje się przycisk z numerem pięć, po jego naciśnięciu pojawia się tekst: Dwutlenek węgla to zwyczajowa nazwa tlenku węgla($\text{IV}$). Jest on ważnym składnikiem powietrza, o zmiennej zawartości. W odróżnieniu od azotu, tlenu, argonu i pozostałych gazów szlachetnych, tlenek węgla($\text{IV}$) jest związkiem chemicznym. Tlenek węgla($\text{IV}$) jest gazem niepalnym i nie podtrzymującym spalania.

Grafika przedstawia niebieską tabelę podzieloną na trzy kolumny i dwa wiersze. Tabela zatytułowana jest „Tlenek węgla($\text{IV}$)”. W pierwszej kolumnie w pierwszym wierszu znajduje się hasło „wykrywanie”. Pod nim, w drugim wierszu, jest tekst „za pomocą wody wapiennej” i ilustracja przedstawiająca dwie zlewki wypełnione cieczą. W pierwszej zlewce znajduje się przezroczysta ciecz, a w drugiej zlewce ciecz ma mleczną barwę. Druga kolumna zaczyna się od hasła „otrzymywanie”. Pod nim, w drugim wierszu, jest tekst „węglan wapnia plus kwas solny” i ilustracja przedstawiająca zestaw do przeprowadzenia doświadczenia. Na ilustracji jest kolba stożkowa zatkana korkiem. Wewnątrz kolby jest biały osad podpisany po lewej stronie „węglan wapnia”. Z kolby wychodzą dwie rurki. Rurka po lewej połączona jest z okrągłodenną kolbą, wewnątrz której jest bezbarwna ciecz podpisana „kwas solny”. Druga rurka ma wylot w zlewce ustawionej obok kolby stożkowej. W ostatniej kolumnie, w pierwszym wierszu jest hasło „zastosowanie i właściwości”. Pod nim znajduje się tekst „Jest bezbarwnym i bezwonnym gazem. Cząsteczka ${\text{CO}}_2$ jest zbudowana z dwóch atomów tlenu oraz jednego atomu węgla”. Pod tekstem jest rysunek przezroczystej szklanki wypełnionej czerwonym płynem, w którym widoczne są bąbelki. Po naciśnięciu przycisku z numerem jeden pojawia się tekst: Wykrywanie. Po wprowadzeniu tlenku węgla($\text{IV}$) do wody wapiennej (wodnego roztworu wodorotlenku wapnia) obserwuje się jej zmętnienie. Zachodzi reakcja chemiczna opisana równaniem: $\text{Ca}{\left(\text{OH}\right)}_2+{\text{CO}}_2\to {\text{CaCO}}_3+{\text{H}}_2\text{O}$. Zmętnienie pochodzi od powstającego węglanu wapnia. Po naciśnięciu przycisku z numerem dwa pojawia się tekst: Otrzymywanie. W wyniku reakcji węglanu wapnia i kwasu solnego powstaje nietrwały kwas węglowy oraz chlorek wapnia. Reakcję można opisać równaniem: $2 \text{HCl}+{\text{CaCO}}_3\to {\text{CO}}_2+{\text{H}}_2\text{O}+{\text{CaCl}}_2$.