Powtórzenie wiadomości o okoliczniku

– Powtórzenie i utrwalenie wiadomości o okoliczniku.

Umiejętności

Uczeń:

– rozpoznaje i właściwie nazywa wszystkie rodzaje okolicznika,

– rozpoznaje i nazywa części zdania,

– dokonuje rozbioru logicznego zdania,

– kształci logiczne myślenie,

– redaguje konkretne wypowiedzi na pytania,

– dokonuje selekcji i analizy informacji,

– wykorzystuje teoretyczne wiadomości w praktycznym działaniu,

– poprawnie posługuje się językiem ojczystym.

Metoda i forma pracy

Metody: pogadanka heurystyczna, metoda zajęć, ćwiczenia gramatyczne.

Formy pracy: indywidualna i zbiorowa.

Środki dydaktyczne

Karta pracy ucznia,

1. Nauczyciel wita uczniów i informuje, jaki jest cel zajęć. To, czym się dziś zajmiemy, to powtórzenie i usystematyzowanie wiadomości o okoliczniku. Uczniowie zapisują temat lekcji.

2. Następnie nauczyciel razem z uczniami powtarza wiadomości o okoliczniku. Zadaje w tym celu pytania, na które odpowiadają wskazani przez niego uczniowie.

Informacje, które powinny się pojawić podczas powtórzenia:

Okolicznik, to określenie czasownika (podobnie jak dopełnienie, ale odpowiada na inne pytania).

Okolicznik jest to określenie oznaczające okoliczności, które towarzyszą czynnościom, stanom, właściwościom. Przykłady: Mówił cicho. Mówił bez przerwy. Mówił rano. Mówił wielokrotnie.

Okoliczniki są najczęściej określeniami:

– czasownika – (Szedł ulicą. Robiła po swojemu.)

Rzadziej:

– przymiotnika – (wyjątkowo pracowity)

– przysłówka – ( bardzo dobrze )

– zaimka – (głównie wtedy)

Ważne: Okolicznik nie określa rzeczownika.

Okoliczniki wskazują, w jakich okolicznościach, czyli, w jakiej sytuacji, (kiedy, gdzie, jak, dlaczego itp.) odbywa się czynność.

Rodzaje okoliczników:

miejsca, czasu, sposobu, stopnia i miary, przyczyny, celu, warunku, przyzwolenia.

Okoliczniki miejsca

Wskazują na miejsce odbywania się czynności lub wystąpienia zjawiska, o którym mowa w orzeczeniu. Mogą też wskazywać: punkt wyjścia, kierunek ruchu lub drogę.

Odpowiadają na pytania: gdzie?, skąd?, dokąd?, którędy?

Okoliczniki czasu

Wskazują ogólnie lub szczegółowo na czas (trwania, rozpoczęcia, powtarzania się itp.) czynności.

Odpowiadają na pytania: kiedy?, jak dawno?, jak długo?, jak często?, odkąd?, dopóki?.

Okoliczniki sposobu

Wskazują na sposób odbywania się czynności lub zjawiska.

Odpowiadają na pytania: jak?, w jaki sposób?

Okoliczniki stopnia i miary

Wskazują na siłę, natężenie, wielokrotność wystąpienia jakiejś czynności, stanu lub zjawiska.

Odpowiadają na pytania: jak?, jak bardzo?, ile?, o ile?, ile razy?, w jakim stopniu?, do jakiego stopnia?.

Okoliczniki przyczyny

Wskazują na przyczynę czynności lub stanu.

Odpowiadają na pytania: dlaczego? Z jakiego powodu?, przez co?, za co?.

Okoliczniki celu

Wskazują na cel odbywającej się czynności.

Odpowiadają na pytania: po co?, w jakim celu?.

Okoliczniki warunku

Wskazują na okoliczności (warunki), od których zależy, czy odbędzie się dana czynność.

Odpowiadają na pytania: pod jakim warunkiem?, na jakich warunkach? (coś się stanie, coś się stało)?

Okoliczniki przyzwolenia

Wskazują na niedostateczną przeszkodę, czyli na coś, co powinno przeszkodzić, a nie przeszkodziło w wykonaniu pewnej czynności.

Odpowiadają na pytania: pomimo co?, wbrew komu? (czemu?), na przekór komu? (czemu?).

Faza realizacyjna

Po wprowadzeniu w tematykę zajęć i powtórzeniu wiadomości uczniowie przystępują do wykonywania ćwiczeń mających na celu sprawdzenie i utrwalenie ich wiadomości.

Ćwiczenie I

Uczniowie uzupełniają rozdaną na kartkach przez nauczyciela tabelkę zawartą w karcie pracy ucznia. Wypełniona tabelka stanowi jednocześnie notatkę o okolicznikach.

2. Uczniowie przechodzą do rozwiązywania zadań zawartych w karcie pracy ucznia.

Faza podsumowująca

1. Nauczyciel dokonuje podsumowania pracy na lekcji. Jeszcze raz powtarza wiadomości o okoliczniku i jego rodzajach.

2. Następnie robi krótką kartkówkę sprawdzającą poziom przyswojenia wiadomości przez uczniów.

Pytania dla grupy I

a) na jakie pytania odpowiada okolicznik przyzwolenia?

b) jaki okolicznik odpowiada na pytania: jak?, jak bardzo?, ile?, o ile?, ile razy?, w jakim stopniu?, do jakiego stopnia?.

c) podaj trzy przykłady okolicznika celu

Pytania dla grupy II

a) na jakie pytania odpowiada okolicznik sposobu?

b) jaki okolicznik odpowiada na pytania: gdzie?, skąd?, dokąd?, którędy?

c) podaj trzy przykłady okolicznika warunku.

Bibliografia

Nagajowa M., ABC metodyki języka polskiego, Warszawa 1995.

Nasiłkowski S., Metody nauczania, Toruń 1997.

Nagajowa M., Nauka o języku dla nauki języka, Kielce 1994.