Pozarządowe organizacje bezpieczeństwa
Ważną rolę w budowaniu zdolności obronnych państwa odgrywają organizacje tworzone przez jego obywateli. Celem działania takich organizacji jest wparcie instytucji i organizacji państwowych w realizacji ich zadań. W tym e‑materiale zapoznasz się z historią, organizacją i funkcjonowaniem kilku takich organizacji społecznych. Dowiesz się jaką rolę pełnią dla zapewnienia bezpieczeństwa państwa i jego obywateli.
wyjaśniać czym są pozarządowe organizacje bezpieczeństwa,
określać, jaką rolę odgrywają pozarządowe organizacje bezpieczeństwa w systemie obronnym państwa współcześnie,
opisywać działalność wybranych pozarządowych organizacji bezpieczeństwa.
1. Pozarządowe organizacje bezpieczeństwa
Organizacje pozarządoweOrganizacje pozarządowe, spośród innych działających w gospodarce i społeczeństwie wyróżniają się tym, że nie należą do sektora finansów publicznych, czyli nie są jednostkami albo organami administracji publicznej oraz nie prowadzą działalności nastawionej na zysk. Cechą organizacji pozarządowych jest brak powiązań z władzą publiczną.
Organizacje zrzeszające obywateli możemy odnaleźć w różnych okresach historii Polski. Na przykład w okresie I Rzeczypospolitej, jedna z najbardziej znanych w historii świata formacji ciężkiej jazdy, tj. husariahusaria, miała zaplecze w postaci samoformujących się licznych towarzystw husarskich.
Na początku XX wieku, na ziemiach polskich zaczęły się formować różne organizacje związane bezpośrednio lub pośrednio z bezpieczeństwem, a także z dążeniem do odzyskania niepodległości. Były to organizacje o charakterze wojskowym, np. Związek Strzelecki powstały we Lwowie w 1910 roku, ale także liczne organizacje i kluby sportowe. W przypadku tych ostatnich, popularne były kolorystyczne manifestacje dążeń niepodległościowych,
np. stroje sportowe nawiązujące do barw narodowych, mundurów wojskowych, historii Polski.
Rozwój części tych organizacji, w szczególności strzeleckich, nie mógł być kontynuowany w okresie po II wojnie światowej, z uwagi na pojawienie się w naszym państwie ustroju socjalistycznego i zakazanie przez władze kontynuowania przedwojennych tradycji. Niemniej jednak organizacje podobnego typu funkcjonowały a ponowny dynamiczny ich rozwój nastąpił po transformacji ustrojowej w 1989 roku.
O genezie i tradycji wybranych organizacji pozarządowych, których celem było wspieranie bezpieczeństwa państwa, dowiesz się z poniższej prezentacji multimedialnej.
Geneza i tradycje wybranych pozarządowych organizacji bezpieczeństwa.
Związek Strzelecki „Strzelec” – organizacja społeczno–wychowawcza, nawiązuje do tradycji Związku Strzeleckiego utworzonego w 1910 roku we Lwowie, w zaborze austriackim. Na zdjęciu widoczny jest zarząd koła związku w Tarnowie w 1914 roku.
Celem Związku jest:
działanie na rzecz niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej i jej umacniania,
wspieranie i ścisła współpraca, między innymi z Wojskiem Polskim, Policją, Strażą Graniczną, Państwową Strażą Pożarną,
wychowanie obywatelskie członków.
Związek został rozwiązany po II wojnie światowej. Działalność wznowił w 1990 roku, w czasie kiedy zarówno w Polsce, jak i w całym bloku wschodnim, trwały demokratyczne przemiany ustrojowe.
Na mocy porozumień współpracuje między innymi:
ze Strażą Graniczną,
z Jednostkami Wojskowymi,
z Ministerstwem Spraw Wewnętrznych i Administracji.
Liga Obrony Kraju sięga swoimi tradycjami do 1944 roku, tj. przedostatniego roku II wojny światowej, kiedy okupujące Polskę wojska niemieckie wycofywały się na zachód.
Liga jest ogólnopolskim, patriotycznym stowarzyszeniem skupiającym w swoich szeregach obywateli dążących do umacniania obronności Rzeczypospolitej Polskiej oraz gotowych do jej obrony. Celem jej działania jest między innymi kształtowanie i umacnianie w społeczeństwie, zwłaszcza wśród młodzieży, obywatelskiej postawy wobec spraw obronności Rzeczypospolitej Polskiej, prowadzenie działalności oświatowo–wychowawczej oraz organizowanie wypoczynku dzieci i młodzieży.
Liga posiada:
63 kluby żeglarskie,
135 klubów łączności,
32 kluby komputerowe,
242 strzelnice do broni małokalibrowej,
238 strzelnic do broni pneumatycznej,
65 innych obiektów strzelniczych.
Początkowo nosiła nazwę Towarzystwa, a następnie Ligi Przyjaciół Żołnierza. Swoją współczesną nazwę nosi od 1962 roku.
Mimo, że najdalsze tradycje Ligi są związane z frontem wschodnim II wojny światowej i walkami utworzonej wówczas na terytorium Związku Radzieckiego I Armii Wojska Polskiego, a więc odmienne od tradycji ZS „Strzelec” to współcześnie, działalność statutowa obu organizacji jest bardzo podobna. W szerokim rozumieniu zmierza ona do zwiększenia potencjału obronnego Polski.
Polski Czerwony Krzyż powstał formalnie 1919 roku, a więc rok po odzyskaniu przez Polskę niepodległości.
Misją Polskiego Czerwonego Krzyża jest zapobieganie ludzkim cierpieniom i łagodzenie ich skutków oraz ochrona ludzkiej godności, bez jakiejkolwiek dyskryminacji na tle narodowości, rasy, płci, przekonań religijnych lub politycznych.
Polski Czerwony Krzyż prowadzi działania w zakresie:
upowszechniania międzynarodowego prawa humanitarnego,
kierowania Krajowym Biurem Informacji i Poszukiwań,
promowaniem honorowego krwiodawstwa,
niesienia pomocy ofiarom klęsk żywiołowych i katastrof w kraju i za granicą,
opieki i pomocy socjalnej,
promowania właściwych zachowań zdrowotnych i ekologicznych,
organizowania szkoleń z zakresu pierwszej pomocy, zgodne ze standardami UE,
edukowania dzieci i młodzieży,
wolontariatu.
Już w drugiej połowie XIX wieku, czyli w okresie zaborów, na terenie dwóch państw zaborczych – Rosji i Austro–Węgier, działały podobne organizacje mające polski charakter. Rok 1919 był więc formalnym rokiem ich zjednoczenia. Jednocześnie w tym samym roku Polskie Towarzystwo Czerwonego Krzyża zostało zarejestrowane przez Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża, dzięki czemu mogło wejść w skład tego międzynarodowego ruchu.
Współczesna nazwa organizacji, tj. Polski Czerwony Krzyż, została ustalona w roku 1926.
Należy także pamiętać, że zaraz po w 1918 roku, zaczęły w Polsce powstawać inne organizacje pośrednio związane z bezpieczeństwem, m.in. z wychowaniem fizycznym. O ile kluby sportowe mogły powstawać już wcześniej, o tyle związki sportowe dopiero po odzyskaniu przez państwo niepodległości. Na przykład w 1919 roku powstały: Polski Związek Piłki Nożnej, Polski Związek Lekkiej Atletyki, Polski Związek Narciarski. W 1921 roku utworzono natomiast Polski Związek Tenisowy, a w 1922 roku Polski Związek Pływacki.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/Rz0FJ05i5Ochh
Film. Biała plansza, na której pojawiają się zdjęcia i tekst. U góry tytuł: „Rola organizacji pozarządowych w systemie bezpieczeństwa państwa”. Poniżej, z lewej strony logo Polskiego Czerwonego Krzyża - krzyż w środku obraca się. Obok, na środku ekranu, pojawia się stopniowo tekst: „Organizacje pozarządowe mają istotny wkład w różne obszary działań państwa, w tym w system zarządzania kryzysowego i ratownictwo. Poprzez organizację szkoleń, wsparcie i uświadamianie społeczeństwa, przyczyniają się do podnoszenia poziomu bezpieczeństwa oraz reagowania na potencjalne zagrożenia. Działalność tych organizacji jest nieodłącznym elementem funkcjonowania systemu bezpieczeństwa państwa”. Poniżej, w prawym dolnym rogu złote odznaczenie „Zasłużony działacz LOK”, które pojawiło się już w prezentacji. Medal lekko podskakuje na filmie.
Organizacje pozarządowe to podmioty, które podejmują różne działania na rzecz społeczeństwa. Daje to możliwość wykorzystania ich w niemal każdym obszarze zadań państwa. Mogą na przykład funkcjonować w systemie ratownictwa do neutralizowania różnych zagrożeń. Pomagają też w tworzeniu systemu zarządzania kryzysowego.
Organizują i prowadzą różnorodne szkolenia oraz udzielają wsparcia osobom potrzebującym. Dbają o to, aby społeczeństwo było uświadomione i wrażliwe na potencjalne zagrożenia.
Podsumowując, organizacje pozarządowe są współcześnie nieodłącznym elementem funkcjonowania systemu bezpieczeństwa państwa.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości powstało szereg związków sportowych. Wymień daty powstania trzech takich organizacji.
Podaj w jakim mieście powstał Związek Strzelecki Strzelec.
Jaką nazwę nosił do roku 1926 Polski Czerwony Krzyż? Zapisz odpowiedź poniżej.
Pozarządowe organizacje bezpieczeństwa wchodzą w skład społecznego podsystemu wsparcia w ramach systemu bezpieczeństwa narodowegosystemu bezpieczeństwa narodowego. Idea organizacji pozarządowych opierająca się na zaangażowaniu społeczeństwa w bezpieczeństwo państwa ma bogate tradycje i jest istotnym elementem w procesie przygotowania
obronnego obywateli.
Przykładowy i łatwy do zapamiętania podział pozarządowych organizacji bezpieczeństwa znajdziesz w poniższej animacji.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/R12imInFdpsVS
Film dotyczy takich organizacji jak Związek Strzelecki Strzelec, Liga Obrony Kraju, Polski Czerwony Krzyż, Ochotnicze Pogotowia Ratunkowe, Ochotnicze Straże Pożarne.
Podaj trzy cele realizowane przez Związek Strzelecki „Strzelec”.
Wymień minimum dwie organizacje pozarządowe zajmujące się ratownictwem. Każdy przykład powinien dotyczyć ratownictwa w innym środowisku.
Scharakteryzuj obszary działań Ligi Obrony Kraju.
2. Związek Strzelecki „Strzelec” Organizacja Społeczno‑Wychowawcza
W tej sekcji skupimy się na działalności jednej z największych istniejących w Polsce organizacji strzeleckich współpracującej z Ministerstwem Obrony Narodowej. Jest to zarazem jedna z największych organizacji proobronnych. Musimy mieć jednak na uwadze, że nie jest to jedyna taka organizacja strzelecka w Polsce, gdyż cały ruch jest zróżnicowany wewnętrznie.
ZS „Strzelec” OSW (takiego skrótu będziemy używać dalej) składa się z ponad 80 jednostek strzeleckich podzielonych na 4 okręgi.
Zgodnie z ustawą o odznakach i mundurach zakazane jest używanie munduru lub jego części przez osoby nieuprawnione. Członkowie ZS „Strzelec” mogą jednak nosić własnego orzełka i umundurowanie na podstawie porozumienia z MON.
Współpraca ZS „Strzelec” z Ministerstwem Obrony Narodowej jest ciągle rozwijana. Przykładem inicjatywy w tym zakresie jest porozumienie z 2021 roku dotyczące szkolenia członków organizacji w regularnych jednostkach wojskowych. Jednocześnie Strzelcy mają wspomagać uczniów w ramach m.in. Certyfikowanych Wojskowych Klas Mundurowych, Oddziałów Przygotowania Wojskowego oraz powstających od września 2021 cyberklasIndeks górny 22 Indeks górny koniec22.
Główne cele i tradycje ZS „Strzelec” OSW są określone w jego statucie. Poniżej wymienimy kilka najważniejszych.
I. Związek Strzelecki „STRZELEC” Organizacja Społeczno‑Wychowawcza, zwany dalej Związkiem, jest organizacją obronną – kontynuatorem istniejącego w okresie międzywojennym Związku Strzeleckiego.
II. Cele działania:
Działanie na rzecz niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej i jej umacniania.
Współpraca z władzami państwowymi, Parlamentem Rzeczypospolitej Polskiej, władzami samorządowymi oraz wszelkimi państwowymi i lokalnymi instytucjami i podmiotami, których celem jest szeroko pojęta służba na rzecz silnej i bezpiecznej Rzeczypospolitej Polskiej.
Wspieranie i ścisła współpraca z Wojskiem Polskim, Policją, Strażą Graniczną, Państwową Strażą Pożarną i wszelkimi służbami państwowymi, mającymi na celu umacnianie bezpieczeństwa państwa.
Wychowanie obywatelskie członków, oparte na ideologii państwowotwórczej i dyscyplinie społecznej według wskazań założyciela i pierwszego Komendanta Głównego Związku Strzeleckiego Józefa Piłsudskiego, ujętych w Prawie Strzeleckim i Przyrzeczeniu Strzeleckim.
Przygotowanie młodzieży do służby w Wojsku Polskim, Straży Granicznej, Policji, Państwowej Straży Pożarnej oraz służby w formacjach Obrony Cywilnej, a także w innych służbach państwowych, mających wpływ na szeroko rozumiane bezpieczeństwo publiczne i bezpieczeństwo państwaIndeks górny 33 Indeks górny koniec33.
3. Liga Obrony Kraju
Geneza tej organizacji sięga roku 1944. Początkowo nosiła ona nazwę Towarzystwa Przyjaciół Żołnierza, a następnie Ligi Przyjaciół Żołnierza. Swoją współczesną nazwę otrzymała w 1962 rokuIndeks górny 44 Indeks górny koniec44.
Liga Obrony Kraju ma bardzo rozbudowane cele statutowe, w dużym stopniu przypominające te ZS „Strzelec”. Poniżej wyszczególniono wybrane z nichIndeks górny 55 Indeks górny koniec55.
Kształtowanie i umacnianie w społeczeństwie obywatelskiej postawy wobec spraw obronności Rzeczypospolitej Polskiej, działalność oświatowo‑wychowawcza i organizowanie wypoczynku młodzieży.
Podtrzymywanie pożądanych z punktu widzenia bezpieczeństwa państwa nawyków społecznych.
Upowszechnianie wychowania fizycznego, sportu, kolekcjonerstwa broni.
Współpraca z organami samorządowymi w celu zapobiegania patologii i przestępczości wśród młodzieży.
Rozwijanie współpracy ze środowiskami osób niepełnosprawnych w celu ich integracji z pełnosprawnymi.
Działania te Liga Obrony Kraju realizuje poprzez:
Patriotyczno‑obronne i sportowo‑politechniczne oddziaływanie na swych członków i uczestników imprez organizowanych przez stowarzyszenie.
Kultywowanie i popularyzowanie tradycji narodowych i oręża polskiego oraz sprawowanie opieki nad miejscami pamięci narodowej.
Upowszechnianie wiedzy na temat współczesnych problemów obronności Rzeczypospolitej Polskiej.
Kształtowanie i popularyzowanie obywatelskiego stosunku do Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej oraz służby wojskowej (...).
Liga Obrony Kraju prowadzi również inną działalność, m.in. szkoląc kierowców pojazdów, w tym tych przewożących towary niebezpieczne. Prowadzi także kilka centrów diagnostycznych pojazdówIndeks górny 66 Indeks górny koniec66.
4. Polski Czerwony Krzyż
Polski Czerwony Krzyż jest częścią Międzynarodowego Ruchu Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca. Stał się jego członkiem w 1919 roku po uprzednim zjednoczeniu polskich organizacji o tym charakterze, które przed odzyskaniem niepodległości funkcjonowały na terytorium dwóch państw zaborczych - Rosji i Austro‑Węgier. Pod zaborem pruskim nie udało się utworzyć takich polskich organizacji.
Zapoznaj się z poniższą galerią zawierającą symbole Międzynarodowego Ruchu Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca
Początkowa nazwa, Polskie Towarzystwo Czerwonego Krzyża, została zmieniona w 1926 roku na obecną i od tamtej pory obowiązuje w sposób nieprzerwany.
Polski Czerwony Krzyż stosuje w swojej działalności następujące zasadyIndeks górny 77 Indeks górny koniec77:
upowszechnianie międzynarodowego prawa humanitarnego,
prowadzenie Krajowego Biura Informacji i Poszukiwań (w celu odnajdywania zaginionych podczas wojen oraz łączenie rodzin),
promocję honorowego krwiodawstwa,
niesienie pomocy ofiarom klęsk żywiołowych i katastrof w kraju i za granicą,
opiekę i pomoc socjalną,
promocję właściwych zachowań zdrowotnych i ekologicznych,
szkolenie z zakresu udzielania pierwszej pomocy zgodne ze standardami UE,
działalność edukacyjną wśród dzieci i młodzieży, wolontariat.
Więcej informacji na temat Międzynarodowego Ruchu Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca znajdziesz w e‑materiale Zadania obrony cywilnej i ochrona ludnościZadania obrony cywilnej i ochrona ludności.
5. Organizacje proobronne
Zgodnie z ustawą o obronie Ojczyzny organizacją proobronną jest organizacja pozarządowa, z którą Minister Obrony Narodowej zawarł partnerską umowę proobronną.
Minister Obrony Narodowej może zawrzeć partnerską umowę proobronną z organizacją pozarządową prowadzącą społecznie użyteczną działalność na rzecz wzmocnienia bezpieczeństwa państwa oraz narodowych zdolności obronnych, na wniosek tej organizacji.
W ramach partnerskiej umowy proobronnej, Minister Obrony Narodowej może:
organizować szkolenia dla członków lub wolontariuszy organizacji proobronnych w celu nadania uprawnień do prowadzenia działalności instruktorskiej na rzecz osób trzecich w zakresie objętym szkoleniem;
wyrazić zgodę na nieodpłatne wykorzystanie zasobów i infrastruktury Sił Zbrojnych oraz udzielić wsparcia rzeczowego i finansowego organizacji proobronnej.
Dowódcy jednostek wojskowych w ramach realizacji swoich zadań mogą współpracować z organizacjami proobronnymi w zakresie działalności dydaktyczno‑instruktorskiej, kształtowania postaw patriotycznych i kapitału społecznego oraz wzmocnienia potencjału Sił Zbrojnych na rzecz obronności i bezpieczeństwa państwa.
6. Podsumowanie
Pozarządowe organizacje bezpieczeństwa odgrywają ważną rolę we wzmacnianiu zdolności obronnych państwa.
Pozarządowe organizacje bezpieczeństwa należą do społecznego podsystemu wsparcia bezpieczeństwa narodowego i współpracują m.in. z Ministerstwem Obrony Narodowej.
Organizacje pozarządowe zajmują się między innymi organizowaniem przysposobienia obronnego młodzieży, szkoleniami zarówno osób cywilnych, jak i personelu wojskowego oraz pomocą humanitarną ofiarom konfliktów zbrojnych.
Zgodnie z ustawą o obronie Ojczyzny organizacją proobronną jest organizacja pozarządowa, z którą Minister Obrony Narodowej zawarł partnerską umowę proobronną.
7. Słownik
ciężka polska jazda autoramentu narodowego (autorament - rodzaj zaciągu do wojska), sformowana w roku 1503, rozformowana w 1776. Była to jedna z najbardziej rozpoznawalnych i budzących wśród wroga strach formacji kawaleryjskich w historii Polski, brała udział lub odniosła samodzielnie wiele istotnych zwycięstw, m.in. uczestniczyła w Bitwie pod Wiedniem
system obejmujący siły, środki i zasoby przeznaczone do realizacji zadań w obszarze bezpieczeństwa narodowego, odpowiednio zorganizowane, utrzymywane i przygotowywane
8. Zadania
Ze wskazanych w e‑materiale postanowień statutu ZS „Strzelec” wybierz jeden zapis. Dokonaj jego pisemnej interpretacji pod kątem wspierania zdolności obronnych państwa. Uzasadnij swoją opinię.
Jednym z celów działania Polskiego Czerwonego Krzyża jest odnajdywanie i łączenie zaginionych w czasie wojny rodzin. Napisz krótką wypowiedź, w której wyjaśnisz, dlaczego taka działalność była szczególnie ważna po zakończeniu II wojny światowej, a także jakie znaczenie może mieć obecnie.
Notatnik
9. Bibliografia
Glińska P., MON będzie współpracował ze strzelcami, dostępny w Internecie: http://polska-zbrojna.pl/home/articleshow/34183?title=MON‑bedzie‑wspolpracowal‑ze‑strzelcami# [dostęp 11.10.2021 r.], Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).
Liga Obrony Kraju, dostępny w Internecie: http://lok.org.pl [dostęp 2021.10.12 r.], Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).
Polski Czerwony Krzyż, dostępny w Internecie: https://pck.pl/o-nas [dostęp 2021.10.13 r.], Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).
Portal organizacji pozarządowych, Co to są organizacje pozarządowe? Czym jest stowarzyszenie, a czym fundacja?, [dostępny w Internecie]: https://poradnik.ngo.pl/co-to-sa-organizacje-pozarzadowe-czym-jest-stowarzyszenie-a-czym-fundacja [dostęp 13.01.2022 r.], Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).
Strona internetowa ZS „Strzelec” OSW, Statut, dostępny w Internecie: https://www.strzelecosw.pl/o-nas/statut [dostęp 2021.10.12 r.], Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).
Ustawa z dnia 21 grudnia 1978 r. o odznakach i mundurach.( Dz.U. 1978 nr 31 poz. 130)