RIQVW73dkvNVv1
Fotografia przedstawia zapis nut. Na górze fotografi napis Rondo. Kartka od zapisu jest pożółkła.

Poznajemy formy muzyczne

Źródło: online-skills, licencja: CC0.

Ważne daty

ok. 1300 – pierwszy raz użyto nazwy rondo w traktacie De arte musicae

1727 – Jean‑Philippe Rameau, Les Sauvagnes

1783 – Wolfgang Amadeusz Mozart, Rondo XI Sonata fortepianowa

1825 – Fryderyk Chopin, Rondo Op. 1

1923 – François Polenc, Les Biches Suite

mc9d31b897dbb00e1_0000000000018
1

Scenariusz lekcji dla nauczyciela.

RF7FJIfmJHHE21
Scenariusz zajęć do pobrania.
Źródło: online-skills, licencja: CC0.
mc9d31b897dbb00e1_0000000000021

I. Muzyka w ujęciu historycznym – periodyzacja, język, właściwości i charakterystyka.

5. Barok. Uczeń:

4) wymienia i charakteryzuje twórczość kompozytorów (Claudio Monteverdi, Johann Sebastian Bach, Georg Friedrich Haendel, Antonio Vivaldi, Arcangelo Corelli, klawesyniści francuscy: Jean Philippe Rameau, François Couperin);

6. Klasycyzm. Uczeń:

1) charakteryzuje muzykę w kontekście estetyki epoki:

g) twórczość i działalność klasyków wiedeńskich,

2) omawia cechy wybranych form muzycznych:

d) rondo,

6) zna pojęcia: styl galant, homofonia, klasycy wiedeńscy, elementy allegra sonatowego (dualizm tematyczny, ekspozycja, przetworzenie, repryza), kadencja wirtuozowska, elementy ronda (refren, kuplety).

7. Romantyzm. Uczeń:

1) charakteryzuje muzykę romantyczną w kontekście estetyki epoki:

b) opisuje styl brillant,

II. Analiza i interpretacja dzieł muzycznych. Uczeń:

1. zna podstawowe terminy i pojęcia właściwe dla opisu i zrozumienia wybranych dzieł muzycznych;

3. zna konteksty kulturowe i naukowe powstawania muzyki;

4. dokonuje analizy percepcyjnej, uwzględniając:

a) elementy muzyki,

b) podstawowe techniki kompozytorskie,

c) cechy stylów muzycznych,

d) strukturę gatunków i form muzycznych, ich zmiany i rozwój,

e) funkcje: np. religijna, społeczna, użytkowa, artystyczna i in.,

5. rozpoznaje cechy stylistyczne utworu reprezentującego określoną epokę muzyczną.

III. Tworzenie wypowiedzi związanych z historią i kulturą muzyczną. Uczeń:

1. wypowiada się w formie ustnej (np. dyskusja, prezentacja, debata) i/lub pisemnej (np. esej, referat) o dziełach muzycznych w oparciu o podstawową terminologię;

3. interpretuje i odczytuje w kontekście dokonań epoki wybrane dzieła muzyczne;

4. formułuje logiczną wypowiedź na temat dzieł, form, gatunków, stylów, technik i twórców muzycznych, uwzględniając zależności między nimi w kontekście: genezy, przeobrażeń, porównań.

mc9d31b897dbb00e1_0000000000027
Nauczysz się

określać, czym jest rondo;

charakteryzować budowę ronda;

wykazywać przykłady ronda w utworach muzycznych z różnych epok;

określać przemiany zachodzące w rondzie na przestrzeni wieków. 

mc9d31b897dbb00e1_0000000000037

Ludowe korzenie ronda

Pierwsze ronda (fr. rondeau) były starofrancuskimi pieśniami o bogatej, artystycznej budowie, szczególnie popularnymi pośród truwerówTruwerzytruwerów. Charakteryzowały się wstępowaniem powtarzającego się refrenu, przeplatającego się z kolejnymi zwrotkami. Dzięki klawesynistom francuskim początkowa taneczno‑wokalna forma zmieniła się w wirtuozerską formę instrumentalną, gdzie refren krzyżuje się z kupletami (zwrotkami).

RXWeMT4Wz6AI4
Ilustracja interaktywna przedstawia: François Cuperin, „Les Baricades Mistérieuses”, 1716-1717. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Utwór: François Cuperin, „Les Baricades Mistérieuses”, Wykonawca Hanneke van Proosdij. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się spokojnym charakterem. Fotografia przedstawia pianino w kolorze brązowym. Klapa pianina jest otwarta i ozdobiona malowidłami.
François Cuperin, „Les Baricades Mistérieuses”, 1716-1717, online-skills, CC BY 3.0
mc9d31b897dbb00e1_0000000000049

Budowa i rozwój ronda

Strukturę ronda zapisuje się za pomocą alfabetu: A oznacza refren, natomiast kolejne litery odnoszą się do kupletów (zwrotek). Początkowo ronda miały strukturę podobną do pieśni trzyczęściowej (ABA), w które rozpoczynały się i kończyły refrenem, z kupletem w środkowej części. W kolejnych latach zaczęto dodawać więcej kupletów, a sama forma przybierała bardziej wirtuozowski charakter. Najbardziej popularna barokowa wersja ronda składała się z refrenu i dwóch kupletów (ABACA). Przykładem takiego ronda jest Les Sauvages Jeana‑Philippe`a Rameau.

RpTA0QIEwZenU1
Ilustracja interaktywna przedstawia: Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: Jean-Philippe Rameau, „Les Sauvagnes”, 1727. 1. Ekspozycja tematu refrenu, który powtarzany jest po każdym kuplecie. Oznaczany jako A. 2. Pierwszy kuplet, oznaczany jako B.
Jean-Philippe Rameau, „Les Sauvagnes”, 1727, imslp.info, CC BY 3.0
R19mI7XPHa7PG1
Ilustracja interaktywna przedstawia: Jean-Philippe Rameau, „Les Sauvagnes”, 1727. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Drugi kuplet, oznaczany jako C. 2. Kompozycja zamknięta jest refrenem, co ostatecznie nadaje jej formę ABACA.
Jean-Philippe Rameau, „Les Sauvagnes”, 1727, imslp.info, CC BY 3.0
R1FzxBuj4aCVH
Utwór muzyczny: Jean-Philippe Rameau, Les Sauvagnes, Wykonawca: Jean Rondeau. Kompozycja posiada szybkie tempo. Cechuje się żywiołowym, wesołym charakterem.

W klasycyzmie rondo stało się finalną częścią sonatySonatasonaty, koncertuKoncertkoncertu lub symfoniiSymfoniasymfonii, a po ostatnim refrenie często zapisywano codę, czyli wirtuozerskie zamknięcie i podsumowanie utworu. Przez krzyżowanie się ronda z popularną w tym okresie sonatą zmieniła się także jego struktura i przybrała finalną postać – ABACABA. Tradycyjne ABA (refren‑kuplet‑refren) stanowiły ekspozycję, czyli prezentację tematu ronda, kolejny kuplet – C był przetworzeniem, czyli poddaniem ekspozycji wirtuozerskim modyfikacjom, natomiast końcowa grupa ABA stanowiła repryzę, czyli powtórzenie ekspozycji. Do największych klasycystycznych twórców rond należą Mozart, Haydn, Beethoven.

mc9d31b897dbb00e1_0000000000062
R1WfRfCZJlmNU
Ilustracja interaktywna przedstawia: Wolfgang Amadeusz Mozart, Rondo „XI Sonata fortepianowa”, 1783, Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Utwór: Wolfgang Amadeusz Mozart, Rondo „XI Sonata fortepianowa”. Kompozycja posiada szybkie tempo. Cechuje się żywiołowym, wesołym charakterem. Mężczyzna na fotografi ubrany jest w czerwony płaszcz. Z przodu widać biały koronkowy żabot. Minę ma poważną. Perukę zaczesaną w loki.
Wolfgang Amadeusz Mozart, Rondo „XI Sonata fortepianowa”, 1783, online-skills, CC BY 3.0
RZL3JOUu3FwSf
Ilustracja interaktywna przedstawia: Joseph Haydn, „Trio fortepianowe” op. 82, część III – rondo, 1795. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Utwór: Joseph Haydn, „Trio fortepianowe” op. 82, część III – rondo. Kompozycja posiada szybkie tempo. Cechuje się żywiołowym, wesołym charakterem. Mężczyzna na fotografii ubrany jest w czarny płaszcz i koszulę z żabotem. Z przodu trzyma książkę.
Joseph Haydn, „Trio fortepianowe” op. 82, część III – rondo, 1795, online-skills, CC BY 3.0
R1NwMm0jCSGAY
Ilustracja interaktywna przedstawia: Ludwig van Beethoven, „Rondo C-dur” op. 51 no. 1, 1797. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Ludwig van Beethoven, „Rondo C-dur” op. 51 no. 1. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się spokojnym charakterem. Mężczyzna na fotografii ma rozwiane, siwe, dłuższe włosy. Ubrany jest w białą koszulę i czarny płaszcz. Pod szyją ma zawiązany czerwony szalik.
Ludwig van Beethoven, „Rondo C-dur” op. 51 no. 1, 1797, online-skills, CC BY 3.0

W romantyzmie w kompozycji ronda wykorzystywano często motywy ludowe, oraz nowatorski styl brillantStyl brillantstyl brillant, dzięki czemu rondo stało się formą jeszcze bardziej wirtuozerską. Romantyczne ronda pisane były przez kompozytorów, takich jak: Chopin, Weber, Mendelssohn.

R1AGgRSwYy05L
Ilustracja interaktywna przedstawia: Fryderyk Chopin, „Rondo” op. 1, 1825. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Utwór: Fryderyk Chopin, „Rondo”. Kompozycja posiada szybkie tempo. Cechuje się żywiołowym charakterem. Czarno biała fotografia przedstawia mężczyznę w płaszczu. Ubrany jest w bialą koszulę ze stójką i muchę. Włosy ma dłuższe zaczesane na bok. Ręce trzyma złożone.
Fryderyk Chopin, „Rondo” op. 1, 1825, online-skills, CC BY 3.0
R1KJ2MCLnNy9p
Ilustracja interaktywna przedstawia: Felix Mendelssohn-Bartholdy, „Rondo Capriccioso” op. 14, 1830. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Utwór: Felix Mendelssohn-Bartholdy, „Rondo Capriccioso”. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się spokojnym charakterem. Fotografia przedstawia mężczyznę ubranego w czarny płaszcz i białą koszulę ze stójką. Włosy ma dłuższe kręcone. Usta wąskie. Pod szyją czarny szal.
Felix Mendelssohn-Bartholdy, „Rondo Capriccioso” op. 14, 1830, online-skills, CC BY 3.0
RqNOEKfKq2ioR
Ilustracja interaktywna przedstawia: Carl Maria von Weber, „Rondo brillante” op. 62, 1819. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Utwór Carl Maria von Weber, „Rondo brillante”. Kompozycja posiada szybkie tempo. Cechuje się żywiołowym, wesołym charakterem. Mężczyzna na fotografii ubrany jest w czarny płaszcz, koszulę i szalik. Fotografia jest czarno-biała. Włosy ma krótkie i długie bujne baczki. Rękę trzyma opartą o krzesło.
Carl Maria von Weber, „Rondo brillante” op. 62, 1819, online-skills, CC BY 3.0

W muzyce XX‑wieku forma uległa znacznemu uproszczeniu. Rezygnowano z melizmatycznych ozdobników, ważniejszą rolę pełniły za to barwa i brzmienie dźwięku. Temat często prezentowany był przez różne sekcje orkiestry, dlatego jego powtórzenia nie brzmiały jednorodnie. Takie ronda pisali kompozytorzy należący do ruchu klasycyzującego – np. François Poulenc.

RsBHzY9QjF3U4
Ilustracja interaktywna przedstawia: François Polenc, „Les Biches Suite, Rondeau”, 1923. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Utwór François Polenc, „Les Biches Suite, Rondeau”. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się majestatycznym, wirtuozerskim charakterem. Mężczyzna na fotografii ma włosy zaczesane do tyłu. Ubrany jest w garnitur. Ma przyjemny wyraz twarzy.
François Polenc, „Les Biches Suite, Rondeau”, 1923, online-skills, CC BY 3.0

Zadania

RXQ0aqNjBJXvt
Ćwiczenie 1
Odpowiedz na pytania. 1. Epoka, w której wykorzystywano styl brillante. 2. Nazwisko jednego z największych polskich kompozytorów. 3. Odcinek melodii i tekstu powtarzający się po każdej zwrotce piosenki. 4. Nazwisko twórcy Rondo Capriccioso op. 14. 5. Nazwa pierwszej prezentacji tematu sonaty lub ronda.
R1F4eb5kQhOwo
Ćwiczenie 2
Uzupełnij luki w tekście. Pierwsze ronda były Tu uzupełnij pieśniami o bogatej, artystycznej budowie, szczególnie popularnymi pośród Tu uzupełnij. Charakteryzowały się wstępowaniem powtarzającego się refrenu, przeplatającego się z kolejnymi zwrotkami. Dzięki Tu uzupełnij francuskim początkowa taneczno-wokalna forma zmieniła się w wirtuozerską formę instrumentalną, gdzie refren krzyżuje się z  Tu uzupełnij (zwrotkami).
R1OR4yi6Z5M3D
Ćwiczenie 3
Określ zdania prawdziwe. Możliwe odpowiedzi: 1. Rondo jest formą wokalno-instrumentalną., 2. Rondo wykształciło się z starofrancuskiej muzyki ludowej., 3. Najbardziej popularną strukturą ronda jest ABACABA
R1YRxbHaevM9r
Utwór muzyczny do zadania 4 i 7. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się spokojnym charakterem.
RNN0lMWN4mHtX
Ćwiczenie 4
Rondo posiada strukturę: Możliwe odpowiedzi: 1. ABA. 2. ABACA. 3. ABACABA.
R1ATF9nGJUrmC
Ćwiczenie 5
Wskaż, która grupa kompozytorów przyczyniła się do powstania instrumentalnej formy ronda. Możliwe odpowiedzi: 1. klasycy wiedeńscy, 2. rosyjska wielka piątka, 3. klawesyniści francuscy, 4. impresjoniści
R12rdtTp5tjk3
Ćwiczenie 6
Uporządkuj chronologicznie zmiany dotyczące struktury ronda. Elementy do uszeregowania: 1. Rondo jako pieśń starofrancuska, 2. Wykorzystanie stylu brillante, 3. Forma instrumentalna ze strukturą ABA, 4. Wytworzenie finalnej struktury ABACABA, 5. Rozszerzenie struktury do ABACA
R1YRxbHaevM9r
Utwór muzyczny do zadania 4 i 7. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się spokojnym charakterem.
R1erBV3lFu0j3
Utwór muzyczny do zadania 7. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się spokojnym charakterem.
R1VtHKtAQvmrd
Utwór muzyczny do zadania 7. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się spokojnym charakterem.
RZpHQHXx1uBPr
Ćwiczenie 7
Wolfgang Amadeusz Mozart tworzył w: Możliwe odpowiedzi: 1. Baroku. 2. Klasycyzmie. 3. Romantyzmie.
Polecenie 1

Prześledź, jakie przemiany zachodziły w rondzie na przestrzeni wieków. W pracy wykorzystaj informacje z lekcji.

R1H7TPKxhY4Zj
Wykonaj ćwiczenie zgodnie z poleceniem.
mc9d31b897dbb00e1_0000000000174

Słownik pojęć

Koncert
Koncert

utwór muzyczny na instrument solo (koncert skrzypcowy, fortepianowy itp.) lub 2–4 instrumenty solowe (koncert podwójny, potrójny itd.) i orkiestrę.

Sonata
Sonata

cykliczna forma muzyki instrumentalnej, składająca się najczęściej z 4 odrębnych, stanowiących zamkniętą całość części, zestawionych w odpowiedniej kolejności na zasadzie kontrastu agogicznego, kontrastu wyrazowego i wspólnoty lub pokrewieństwa tonacji.

Styl brillant
Styl brillant

styl w muzyce fortepianowej 1. połowy XIX w., odznaczający się rozbudowanymi partiami popisowymi (wirtuozowskie pasaże, błyskotliwe figury, ornamenty) i odcinkami o charakterze kantylenowym (śpiewnym), sentymentalnym, zwłaszcza w takich gatunkach i formach, jak: koncert, sonata, rondo, nokturn, polonez, walc.

Symfonia
Symfonia

cykliczna forma orkiestrowa, zazwyczaj 4‑częściowa, zbudowana zgodnie z zasadami cyklu sonatowego.

Truwerzy
Truwerzy

poeci‑kompozytorzy francuscy z XII–XIII w., tworzący w języku północnej Francji.

Źródło:

encyklopedia.pwn.pl

mc9d31b897dbb00e1_0000000000202

Biblioteka muzyczna

RXWeMT4Wz6AI4
Ilustracja interaktywna przedstawia: François Cuperin, „Les Baricades Mistérieuses”, 1716-1717. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Utwór: François Cuperin, „Les Baricades Mistérieuses”, Wykonawca Hanneke van Proosdij. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się spokojnym charakterem. Fotografia przedstawia pianino w kolorze brązowym. Klapa pianina jest otwarta i ozdobiona malowidłami.
François Cuperin, „Les Baricades Mistérieuses”, 1716-1717, online-skills, CC BY 3.0
R1FzxBuj4aCVH
Utwór muzyczny: Jean-Philippe Rameau, Les Sauvagnes, Wykonawca: Jean Rondeau. Kompozycja posiada szybkie tempo. Cechuje się żywiołowym, wesołym charakterem.
R1WfRfCZJlmNU
Ilustracja interaktywna przedstawia: Wolfgang Amadeusz Mozart, Rondo „XI Sonata fortepianowa”, 1783, Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Utwór: Wolfgang Amadeusz Mozart, Rondo „XI Sonata fortepianowa”. Kompozycja posiada szybkie tempo. Cechuje się żywiołowym, wesołym charakterem. Mężczyzna na fotografi ubrany jest w czerwony płaszcz. Z przodu widać biały koronkowy żabot. Minę ma poważną. Perukę zaczesaną w loki.
Wolfgang Amadeusz Mozart, Rondo „XI Sonata fortepianowa”, 1783, online-skills, CC BY 3.0
RZL3JOUu3FwSf
Ilustracja interaktywna przedstawia: Joseph Haydn, „Trio fortepianowe” op. 82, część III – rondo, 1795. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Utwór: Joseph Haydn, „Trio fortepianowe” op. 82, część III – rondo. Kompozycja posiada szybkie tempo. Cechuje się żywiołowym, wesołym charakterem. Mężczyzna na fotografii ubrany jest w czarny płaszcz i koszulę z żabotem. Z przodu trzyma książkę.
Joseph Haydn, „Trio fortepianowe” op. 82, część III – rondo, 1795, online-skills, CC BY 3.0
R1NwMm0jCSGAY
Ilustracja interaktywna przedstawia: Ludwig van Beethoven, „Rondo C-dur” op. 51 no. 1, 1797. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Ludwig van Beethoven, „Rondo C-dur” op. 51 no. 1. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się spokojnym charakterem. Mężczyzna na fotografii ma rozwiane, siwe, dłuższe włosy. Ubrany jest w białą koszulę i czarny płaszcz. Pod szyją ma zawiązany czerwony szalik.
Ludwig van Beethoven, „Rondo C-dur” op. 51 no. 1, 1797, online-skills, CC BY 3.0
R1AGgRSwYy05L
Ilustracja interaktywna przedstawia: Fryderyk Chopin, „Rondo” op. 1, 1825. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Utwór: Fryderyk Chopin, „Rondo”. Kompozycja posiada szybkie tempo. Cechuje się żywiołowym charakterem. Czarno biała fotografia przedstawia mężczyznę w płaszczu. Ubrany jest w bialą koszulę ze stójką i muchę. Włosy ma dłuższe zaczesane na bok. Ręce trzyma złożone.
Fryderyk Chopin, „Rondo” op. 1, 1825, online-skills, CC BY 3.0
R1KJ2MCLnNy9p
Ilustracja interaktywna przedstawia: Felix Mendelssohn-Bartholdy, „Rondo Capriccioso” op. 14, 1830. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Utwór: Felix Mendelssohn-Bartholdy, „Rondo Capriccioso”. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się spokojnym charakterem. Fotografia przedstawia mężczyznę ubranego w czarny płaszcz i białą koszulę ze stójką. Włosy ma dłuższe kręcone. Usta wąskie. Pod szyją czarny szal.
Felix Mendelssohn-Bartholdy, „Rondo Capriccioso” op. 14, 1830, online-skills, CC BY 3.0
RqNOEKfKq2ioR
Ilustracja interaktywna przedstawia: Carl Maria von Weber, „Rondo brillante” op. 62, 1819. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Utwór Carl Maria von Weber, „Rondo brillante”. Kompozycja posiada szybkie tempo. Cechuje się żywiołowym, wesołym charakterem. Mężczyzna na fotografii ubrany jest w czarny płaszcz, koszulę i szalik. Fotografia jest czarno-biała. Włosy ma krótkie i długie bujne baczki. Rękę trzyma opartą o krzesło.
Carl Maria von Weber, „Rondo brillante” op. 62, 1819, online-skills, CC BY 3.0
RsBHzY9QjF3U4
Ilustracja interaktywna przedstawia: François Polenc, „Les Biches Suite, Rondeau”, 1923. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Utwór François Polenc, „Les Biches Suite, Rondeau”. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się majestatycznym, wirtuozerskim charakterem. Mężczyzna na fotografii ma włosy zaczesane do tyłu. Ubrany jest w garnitur. Ma przyjemny wyraz twarzy.
François Polenc, „Les Biches Suite, Rondeau”, 1923, online-skills, CC BY 3.0
mc9d31b897dbb00e1_0000000000205

Bibliografia

S. Śledziński, Mała encyklopedia muzyki, PWN, 1981

J. Chomiński, K. Wilkowska‑Chomińska, Historia muzyki cz.1, PWN, 1989