Poznajemy nieosobową formę czasownika – bezokolicznik

1. Cele lekcji

a) Wiadomości

Uczeń zna formę osobową i nieosobową czasownika (bezokolicznik),

b) Umiejętności

Uczeń potrafi:

• wskazać czasownik w zdaniu,

• określić osobę i liczbę czasownika,

• odróżnić bezokolicznik od formy osobowej czasownika,

• utworzyć bezokoliczniki od form osobowych,

• wyszukać w słowniku żądane wyrazy.

2. Metoda i forma pracy

Metoda: pogadanka, podająca, ćwiczenia praktyczne

Forma: praca z całą klasą, praca indywidualna, praca w parach

3. Środki dydaktyczne

Karty pracy, słowniki ortograficzne

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

Nauczyciel zapoznaje uczniów z tematem lekcji i celami zajęć. Przed lekcją zapisuje na tablicy kilka zdań (załącznik 1).

b) Faza realizacyjna

1. Nauczyciel pyta uczniów, kto wykonuje czynności opisane w każdym ze zdań zapisanych na tablicy. Uczniowie określają osoby: ja, ty itd. Następuje przypomnienie form osób czasownika. Następnie nauczyciel rozdaje kartki z ćwiczeniem (załącznik 2). Uczniowie wykonują ćwiczenie, pracując w parach, po czym wspólnie je sprawdzają.

2. Nauczyciel rozdaje kartki z tekstem i poleca uczniom wypisać z tekstu czasowniki (załącznik 3). Uczniowie pracują w parach. Następnie określają na tablicy osobę i liczbę wypisanych z tekstu czasowników. Zauważają, że nie we wszystkich czasownikach jest to możliwe.

3. Nauczyciel wprowadza termin bezokolicznik, czyli formę nieosobową czasownika. Tłumaczy że nazywamy ją tak, gdyż nie da się określić jej osoby.

4. Uczniowie zapisują temat lekcji oraz uproszczoną definicję bezokolicznika (Bezokolicznik jest to taka forma czasownika, w której nie da się określić osoby. Dlatego nazywamy ją formą nieosobową).

5. Nauczyciel poleca uczniom utworzenie bezokoliczników od następujących form osobowych czasowników (zapis na tablicy i w zeszytach): poszliśmy, biegaliście, piekłam, stłukłaś, dał.

6. Nauczyciel zwraca uwagę uczniów na zakończenia bezokoliczników: -ć lub -c.

7. Nauczyciel poleca uczniom wyszukanie w słownikach ortograficznych czasownika na podaną literę. Uczniowie zauważają, że czasowniki w słowniku są podawane w formie bezokolicznika.

c) Faza podsumowująca

Nauczyciel zadaje pracę domową.

5. Bibliografia

1. Gałczyńska E., Łoś J., Gramatyka łatwa i przyjemna, Wydawnictwo Korepetytor, Płock 1997.

2. Szymczak M., Słownik ortograficzny języka polskiego wraz z zasadami pisowni i interpunkcji, PWN, Warszawa 1993.

6. Załączniki

a) Karta pracy ucznia

Załącznik 1

Kupiłam ładną sukienkę.

Opowiedziałeś ciekawą historię.

Poszła odwiedzić przyjaciela.

Zorganizowaliśmy szkolną dyskotekę.

Zrobiliście piękną dekorację.

Bawili się całą noc.

Załącznik 2

Piotr uczy się języka polskiego. Do tej pory mieszkał w Anglii. Ma jednak problem. Czy wiesz jaki? Czy potrafisz mu pomóc? Zrób to za pomocą strzałek:

Wy zrobiłam to najlepiej.

On biegłeś najszybciej.

Ja zostanie wybrany do samorządu klasowego.

Oni zdobyliśmy pierwszą nagrodę.

My na pewno tego dokonaliście.

Ty zawsze zdobywają gola.

Załącznik 3

Wycieczka do lasu bardzo nam się podobała. Chcieliśmy pospacerować dłużej, ale zauważyliśmy ciemne chmury i zerwał się silny wiatr. Baliśmy się, że zaskoczy nas burza. Uciekliśmy w pośpiechu do samochodu i zdążyliśmy dotrzeć do domu przed deszczem.

b) Zadanie domowe

Wypisz ze swojego dowolnego wypracowania 10 czasowników w formie osobowej i utwórz od nich bezokoliczniki.

7. Czas trwania lekcji

45 minut

8. Uwagi do scenariusza

brak