Poznajemy rodzaje podmiotu

1. Cele lekcji

a) Wiadomości

Uczeń:

• wie, jaką funkcję w zdaniu pełni podmiot,

• zna definicję podmiotu,

• zna rodzaje podmiotów,

• wymienia przypadki, w których występują różne typy podmiotów.

b) Umiejętności

Uczeń potrafi:

• wskazać podmiot w zdaniu,

• rozpoznać różne typy podmiotu,

• określić formy przypadka, w których występuje podmiot,

• rozpoznać zdania bezpodmiotowe,

• świadomie posługiwać się różnymi rodzajami podmiotu,

• stosować właściwą formę orzeczenia w zależności od podmiotu.

2. Metoda i forma pracy

Podająca, pytania pomocnicze, ćwiczenia wdrażające, praca samodzielna.

3. Środki dydaktyczne

Zeszyt ćwiczeń, ćwiczenia przygotowane przez nauczyciela.

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

Nauczyciel prosi uczniów o przypomnienie definicji podmiotu. Pyta, jaką częścią mowy może być wyrażony.

Prowadzący uzupełnia wiadomości uczniów, mówiąc, że z reguły podmiot występuje w rzeczowniku, ale może nim być także zaimek rzeczowny oraz inne wyrazy pełniące funkcję rzeczownika. Może podać kilka przykładów takich zdań. Następnie prosi o wykonanie ćwiczeń wprowadzających (Karta pracy, Zadanie 1.).

b) Faza realizacyjna

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia. Nauczyciel pomaga uczniom w prawidłowym wykonaniu, odpowiada na pytania, tłumaczy wszelkie wątpliwości. Uczniowie formułują wnioski, które następnie weryfikowane są przez nauczyciela.

c) Faza podsumowująca

Na zakończenie nauczyciel podaje nowe informacje gramatyczne na temat rodzajów podmiotów:

• gramatyczny – czyli taki, który występuje w mianowniku;

• domyślny – to taki, którego domyślamy się na podstawie końcówki orzeczenia lub
  z kontekstu wcześniejszego zdania;

• logiczny – czyli taki, który przyjmuje formę dopełniacza, stąd inaczej określany jest podmiotem w dopełniaczu;

• szeregowy – składający się z co najmniej dwóch elementów;

• towarzyszący – jest to podmiot składający się z dwóch wyrazów połączonych za pomocą spójnika „z”.

Zaleca przeczytanie w domu informacji na ten temat, które znajdują się w podręczniku.

5. Bibliografia

1. Chwastek D., Nowosielska E., Oglądam świat. Język polski 6. Podręcznik do kształcenia językowego, Wydawnictwo Arka, Poznań 2000.

2. Podracki J., Składnia polska : [książka dla nauczycieli, studentów i uczniów], Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1997.

6. Załączniki

a) Karta pracy ucznia

Zadanie1. W poniższych zdaniach wskaż podmioty. Jaką częścią mowy zostały wyrażone?

1. Mama Ani kupiła sobie nową suknię.

2. Przewodniczący klasy musiał wychowawcy wytłumaczyć zachowanie kilku naszych kolegów.

3. W firmie mojego taty, między innymi pracują dyrektor, sekretarka, posłaniec.

4. Właśnie wybiła dwunasta.

5. Zaczęło padać.

6. Mama z tatą idą jutro do filharmonii.

7. On zawsze musi mieć rację!

1. .............................................................................................................................................

2. .............................................................................................................................................

3. .............................................................................................................................................

4. .............................................................................................................................................

5. .............................................................................................................................................

6. .............................................................................................................................................

7. .............................................................................................................................................

Zadanie 2. Z podanych niżej zdań wypisz podmioty do tabeli, określ ich przypadki, nazwij typy podmiotów.

1. W lesie można znaleźć jagody, poziomki i grzyby.

2. Dziś rano Ania z chorym kotem była u weterynarza.

3. Znowu zabrakło herbaty.

4. Ta piłka wpadła prosto do basenu!

5. Jasiek z psem poszedł do parku na spacer.

6. Brakowało was wczoraj na spotkaniu naszego koła.

7. W końcu zrobiła się ładna pogoda.

Zadanie 3. Określ rodzaje podmiotów w podanych zdaniach. Czy we wszystkich przypadkach jest to możliwe? Zapisz wnioski.

1. Błyska się.

2. Nasza klasa wygrała w konkursie polonistycznym.

3. Wczoraj byliśmy w kinie.

4. W końcu skończyłem czytać tę książkę.

5. Grzmi.

6. Jacek obejrzał bardzo dobry film. Cały dzień dziś o nim opowiadał.

7. Znów szybko się ściemnia.

Wnioski:

• W niektórych zdaniach można się domyślić, kto lub co jest podmiotem.

• W niektórych zdaniach jednak określenie podmiotu jest niemożliwe. Mamy wtedy do czynienia ze zdaniami bezpodmiotowymi.

b) Zadanie domowe

Zadanie 1. Napisz kilka przykładów zdań bezpodmiotowych, jakie słyszysz w codziennym życiu: na ulicy, w telewizji, w domu.

Zadanie 2. Ułóż 10 zdań zawierających poznane przez ciebie typy podmiotu.

7. Czas trwania lekcji

45 minut

8. Uwagi do scenariusza

brak