Poznajemy zjawisko tęczy

1. Cele lekcji

Uczeń:

• tłumaczy, w jaki sposób powstaje tęcza

• rozpoznaje i nazywa siedem kolorów tęczy

• określa temperaturę barw (barwy zimne, ciepłe)

• wywoła zjawisko rozszczepienia światła przy użyciu szklanki wody

• poprawnie wskaże, co może być pryzmatem

• rozumie cicho czytany tekst

• rozumie znaczenie pojęć związanych z tematem: pryzmat, rozszczepienie światła, tęcza

• potrafi prawidłowo napisać przynajmniej siedem nazw kwiatów lub innych roślin, których kolory przypominają kolory tęczy

• rozumie mowę poetycką i dostrzega jej piękno

• umie uważnie słuchać tekstu czytanego przez nauczyciela

• rozpoznaje przymiotniki i rzeczowniki

• umie posługiwać się dowolnymi technikami plastycznymi

• wykonuje estetycznie swoją pracę i czuje się odpowiedzialny za efekt końcowy

• potrafi ułożyć melodię do zwrotki wiersza

• rozwija sprawność psychomotoryczną w zabawach

• współdziała w grupie i umiejętnie dzieli pracę między jej członków

2. Metoda i forma pracy

Metody pracy

• heurystyczne: problemowe

• informacyjne: wyjaśnianie werbalne, ilustrowane, opis z wykorzystaniem modeli

• operatywne: praktycznego działania, ćwiczeń

• waloryzacyjne: ekspresyjne

• praca z tekstem

• aktywizujące: mapa pojęciowa

Formy pracy

• praca indywidualna jednolita, zróżnicowana

• praca grupowa jednolita

• praca zbiorowa jednolita

3. Środki dydaktyczne

Karty pracy, pryzmaty, rzutnik, latarki, szklanki z wodą, lakier bezbarwny do paznokci, kartki z bloku technicznego, wstążki w siedmiu kolorach tęczy z umieszczonymi na ich końcu literami dającymi po ułożeniu kolejnych kolorów hasło ŚWIATŁO, wstęgi do ćwiczeń rytmicznych, papier formatu A3 z napisem TECZA.

4. Przebieg lekcji

1. Rozmowa w kręgu o kolorach ukierunkowana przez nauczyciela pytaniami:

   • Jakie są wasze ulubione kolory?

   • Dlaczego je lubicie?

   • Jaki byłby świat bez kolorów?

   • Czy wszystkie kolory są wesołe?

   • Jakie są kolory radości, a jakie smutku? Dlaczego?

   • Jak myślicie, czy są kolory bardziej „dziecięce” i bardziej „dorosłe”?

   • Czy można powiedzieć o niektórych kolorach, że są spokojne, a o innych, że są niespokojne?

   • Czy niektóre kolory są zimne, a inne ciepłe?

2. Wybieranie kolorów ciepłych spośród zgromadzonych wstążek (kolory tęczy). Nauczyciel rozpoczyna słowami: Mówiliście o kolorach ciepłych. Wybierzcie spośród zgromadzonych tutaj kolorów, kolory ciepłe, np. kolor żółty to kolor ciepły. Nauczyciel formułuje zadania:

   • Do jakiej grupy wyrazów zaliczycie wyraz ‘ciepły’? (Wyraz ‘ciepły’, to przymiotnik w stopniu równym).

   • Jak będzie brzmiał on w stopniu wyższym, a jak w najwyższym?

   • Zapiszcie wyraz ‘ciepły’ w tabeli: Stopniowanie przymiotników zadanie 1; załącznik 1). O czym musicie pamiętać, pisząc ten wyraz w stopniu wyższym i najwyższym? (pytania naprowadzające: Jaka jest zasada pisowni rz po spółgłosce j?; Jakie są wyjątki od tej zasady?)

   • Ułóżcie te trzy kolory według mocy przymiotnika, zaczynając od stopnia najwyższego?

3. Wybieranie kolorów zimnych. Nauczyciel formułuje zadania:

   • Jak sądzicie, który z tych kolorów (pozostałych kolorów tęczy) jest zimny, orzeźwiający?

   • Wpiszcie do tabeli stopniowania przymiotników przymiotnik ‘zimny’. (zadanie 1; załącznik 1)

   • Umieśćcie za barwami ciepłymi wstążkę zieloną. Ten kolor uznawany jest za najzimniejszy.

   • Jak sądzicie, który z kolorów będzie zimniejszy, a który tylko zimny?

Nauczyciel dokłada na końcu układu wstążkę koloru fioletowego i pyta: Co wam przypomina taki układ?

4. Nauka refrenu piosenki „Tęcza cza cza” – zabawa ze wstęgami porusznymi przez dzieci zgodnie z rytmem piosenki.

5. Nauczyciel formułuje polecenie: Odczytajcie hasło z liter ukrytych u dołu każdej wstążki. (hasło: ŚWIATŁO)

6. Ustalenie, co wspólnego ma światło z kolorami tęczy? (Uwaga: w przeddzień dzieci oglądały film „Co to jest światło?”). Nauczyciel rozpoczyna:

Wczoraj Aligator Ciekawski rozwiązywał zagadkę dotyczącą światła. Profesor Eureka przekazał mu informacje o barwie światła, które do nas dociera.

Czy pamiętacie, jaką ma barwę?

Taką barwę spostrzegał też przed 300 laty Isaak Newton. Ten sam uczony, który zastanawiał się, dlaczego wszystko spada na ziemię i siedząc pod jabłonią, gdy jabłko spadło mu na głowę, doznał olśnienia i stwierdził, że to Ziemia – planeta ma siłę przyciągania.

Otóż Newton zastanawiał się, dlaczego po deszczu na nieboskłonie pojawia się tęcza. Powiązał to zjawisko ze światłem, bo tęcza pojawia się tylko wtedy, gdy świeci słońce.

Ale jak to się dzieje, skoro człowiek spostrzega światło białe?

Newton wykonał doświadczenie, które wy za chwilę wykonacie w grupach.

Do tego doświadczenia użył przyrządu który nazywa się pryzmat.

Ten przyrząd macie przed sobą.

Newton przepuścił promień światła przez pryzmat i co odkrył?

Wykonajmy podobne doświadczenie, a dowiecie się, jak powstaje tęcza.

7. Wykonanie doświadczenia (praca w grupach) (zadanie 2; załącznik 1).

   • Postawienie problemu: Czy światło jest białe?

   • Ustalenie hipotezy (jak myślisz?) i zapisanie jej.

   • Dowód (sprawdź)

   • Wykonanie doświadczenia 1.

   • Rysowanie wyników (zadanie 2, Doświadczenie 1; załącznik 1).

   • Doświadczenie 2.

   • Rysowanie wyników (zadanie 2, Doświadczenie 1; załącznik 1).

   • Dokończenie wniosku: Światło składa się ... (zadanie 2, Wniosek; załącznik 1).

8. Wyjaśnienie nauczyciela: Białe światło, które do nas dociera, w rzeczywistości składa się z wiązek o różnych barwach. Wiązki te, przechodząc przez pryzmat, dwukrotnie załamują się przy wejściu i przy wyjściu. Zjawisko to nazywamy rozszczepieniem światła. W ten sposób powstaje tęcza.

9. Postawienie problemu: Żeby uzyskać zjawisko powstawania tęczy, w pierwszym przypadku użyliśmy pryzmatu. Co było pryzmatem w drugim doświadczeniu? Wyjaśnienie: W powietrzu po deszczu unosi się ogromna ilość kropel wody. Są one cięższe od powietrza, więc promienie, przechodząc przez nie, ulegają załamaniu – tak jak przechodząc przez pryzmat. Wychodząc z kropli, powstaje różnobarwna wiązka światła zwana tęczą lub widmem.

10. Ustalenie kolorów, z których składa się tęcza. Przeczytanie wierszyka i pisemne uzasadnienie jego przydatności w zapamiętaniu kolejnych kolorów tęczy (zadanie 3; załącznik 1).

11. Utrwalenie refrenu piosenki „Tęcza cza cza”. Zabawa ze wstęgami podczas nucenia zwrotek i śpiewania refrenu.

12. Czytanie przez nauczyciela wiersza M. Konopnickiej „Tęcza” (podręcznik, s. 89) poprzedzone zapowiedzią: Proszę zwrócić uwagę na to, w jaki sposób poetka przedstawia w wierszu tęczę.

13. Analiza wiersza. Pytania pomocnicze, na które uczniowie odpowiadają, przytaczając odpowiednie fragmenty wiersza:

    • Jak poetka przedstawia tęczę?

    • Do czego ją porównuje?

    • Kiedy słoneczko malowało tęczę?

    • Skąd pożyczało farby?

    • Co oznacza takie zjawisko?

14. Indywidualne uzupełnianie ćwiczeń z karty pracy (zadanie 4, 5 i 6; załącznik 1).

15. Sprawdzenie poprawności wykonanej pracy.

16. Ewaluacja zajęć – mapa pojęciowa, praca w grupach.

Grupy otrzymują karty formatu A3 z wypisanym hasłem: TĘCZA. Próbujemy podsumować zajęcia i określić pojęcie tęczy. Uczniowie przedstawiają pojęcie „TĘCZA” w postaci rysunków, słów, symboli i znaków, kojarzących się z nim.

5. Bibliografia

1. Klus‑Stańska D., W nauczaniu początkowym inaczej, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 1999.

2. Małkowska‑Zegadło H., współpraca: Bober‑Pełzowska M., Całoroczna podróż. Język polski, klasa 3, semestr II, Wydawnictwo „Juka”, Warszawa 2000.

6. Załączniki

a) Karta pracy ucznia

załącznik 1

KARTA PRACY

1. Wpisz w odpowiednie kolumny tabeli przymiotnik ciepły i zimny.

2. Wykonaj doświadczenia.

PROBLEM (pytanie): Czy światło jest białe?

HIPOTEZA (jak myślisz?) ..................................

DOWÓD (sprawdź)

Doświadczenie I

1. Przepuść strumień światła przez pryzmat. Sprawdź, jakie jest widmo na kartce papieru.

Narysuj, co widzisz.

Doświadczenie II

1. Nalej trochę wody do filiżanki.

2. Delikatnie dodaj kilka kropli lakieru do paznokci.

3. Oświetl filiżankę latarką.

Narysuj, co widzisz.

WNIOSEK (odpowiedź):

Światło składa się ................................................................................

.......................................................................................................................

........................................................................................................................

3. Naucz się krótkiego wierszyka:

„Czemuś poszła żabko zielona na grób faraona?”

Przyjrzyj się pierwszym literom wyrazów w tym wierszyku i pierwszym literom w nazwach kolorów: czerwony, pomarańczowy, żółty, zielony, niebieski, granatowy, fioletowy

Napisz, dlaczego ten wierszyk może pomóc ci w zapamiętaniu czegoś ważnego na temat światła?

..................................................................................................................................................................................................................................................................

4. Wpisz nazwy kwiatów lub innych roślin, od których słonko, malując tęczę, mogło te kolory pożyczyć. Sprawdź i za dobrą odpowiedź odpowiednio pokoloruj elipsę.

czerwony – ..........................................................................

pomarańczowy – .................................................................

żółty – .................................................................................

zielony – ..............................................................................

niebieski – ...........................................................................

granatowy – .......................................................................

fioletowy – ..........................................................................

Masz błędy – POPRAW! Masz już 7 kolorów – BRAWO!

5. Dobierz parami wyrażenia:

od wschodu do zachodu słońca słońce ukazuje się na widnokręgu

słońce wschodzi cały dzień

6. Uzupełnij odpowiednią formą wyrażenia:

wschód słońca zachód słońca

o wschodzie ........................ o .................................................

przed ............................................. przed ..............................................

po .................................................... po ..............................................

b) Zadanie domowe

Naucz się na pamięć wiersza „Tęcza”.

7. Czas trwania lekcji

3 x 45 minut

8. Uwagi do scenariusza

Scenariusz lekcji dla klasy III.

Dotyczy edukacji polonistycznej i przyrodniczej.

Krąg tematyczny: Przyroda wokół nas.