Pozycja i rola Kościoła w życiu społeczno-politycznym w okresie PRL-u
Pozycja i rola Kościoła w życiu społeczno‑politycznym
w okresie PRL‑u
1. Cele lekcji
a) Wiadomości
Uczeń:
wie, jaką politykę prowadziło państwo wobec Kościoła w poszczególnych latach funkcjonowania PRL‑u,
zna sylwetkę Prymasa Tysiąclecia – kardynała Stefana Wyszyńskiego,
wie, co zawierał i jaką reakcję wywołał list biskupów polskich do biskupów niemieckich,
zna datę wyboru Karola Wojtyły na papieża,
potrafi omówić wpływ pielgrzymek Jana Pawła II na polityczną i społeczną atmosferę kraju.
b) Umiejętności
Uczeń:
potrafi wskazać i przeanalizować przyczyny wysokiej pozycji Kościoła w życiu społecznym w okresie PRL‑u,
umie omówić znaczenie, jakie odegrał wybór Polaka na papieża w procesach, które ostatecznie doprowadziły do upadku bloku wschodniego,
dostrzega w słowach orędzia biskupów polskich do biskupów niemieckich symbol istoty chrześcijaństwa oraz przejaw myślenia godnego największych mężów stanu,
potrafi wytłumaczyć, dlaczego kardynała Wyszyńskiego nazwano Prymasem Tysiąclecia.
2. Metoda i forma pracy
Metoda podająca: nauczyciel opowiada o orędziu biskupów polskich do biskupów niemieckich i o innych faktach związanych z funkcjonowaniem Kościoła w PRL‑u
W formie referatu: jeden z uczniów przedstawia sylwetkę Stefana Wyszyńskiego.
Metoda problemowa: uczniowie zastanawiają się nad kwestiami związanymi z pozycją i rolą Kościoła w naszym kraju.
3. Środki dydaktyczne
Zdjęcia przedstawiające kardynała Stefana Wyszyńskiego.
Nagranie mszy świętej z 1979 roku na Placu Zwycięstwa w Warszawie.
4. Przebieg lekcji
a) Faza przygotowawcza
Nauczyciel zadaje pytanie, dlaczego dla władzy komunistycznej Kościół był wrogiem. Uczniowie przedstawiają swoje opinie. Nauczyciel opowiada, w jaki sposób bolszewicy rozprawili się z cerkwią. Mówi o aresztowaniach i prześladowaniach duchownych, opowiada o najbardziej spektakularnych przykładach niszczenia świątyń przez komunistów (m.in.
o wysadzeniu w powietrze chramu Chrystusa Zbawiciela, na którego miejscu ostatecznie powstał basen). Nauczyciel zwraca uwagę na brak większego sprzeciwu wobec tych wydarzeń ze strony społeczeństwa. Zadaje pytanie, dlaczego w Polsce, po przejęciu władzy przez komunistów, nie doszło do podobnej rozprawy z Kościołem. Uczniowie odpowiedzą na to pytanie pod koniec zajęć.
b) Faza realizacyjna
Nauczyciel opisuje walkę władzy z Kościołem w pierwszym okresie funkcjonowania PRL‑u. Tłumaczy, kim byli tzw. księża – patrioci.
Jeden z uczniów w formie referatu przedstawia sylwetkę kardynała Stefana Wyszyńskiego. Opowiada, w jaki sposób prymas bronił Kościoła i zachowania wiary w społeczeństwie. Wyjaśnia, dlaczego Stefana Wyszyńskiego nazwano Prymasem Tysiąclecia. Uczniowie oglądają zdjęcia Prymasa i zastanawiają się, co oznacza stwierdzenie, że był on nie tylko wielkim kardynałem, ale również mężem stanu.
Nauczyciel zarysowuje okoliczności towarzyszące wystosowaniu przez biskupów polskich orędzia do biskupów niemieckich. Uczniowie w formie swobodnej wymiany zdań dyskutują nad jego duchową, polityczną i społeczną wymową.
Uczniowie oglądają fragment nagrania mszy św. z Placu Zwycięstwa (1979) pod przewodnictwem Jana Pawła II. Słuchają słów o odnowie ziemi polskiej i zastanawiają się nad politycznymi i społecznymi konsekwencjami wyboru Karola Wojtyły na papieża.
c) Faza podsumowująca
Nauczyciel mówi o istotnej roli Kościoła w wydarzeniach politycznych lat 80., które
w ostateczności doprowadziły do demokratyzacji Polski. Uczniowie odpowiadają na pytanie zadane na początku zajęć: dlaczego komunistom w Polsce nie udało się pokonać Kościoła?
5. Bibliografia
Davies N., Boże igrzysko. Historia Polski, t.2, przekł. E. Tabakowska, Znak,
Kraków 1996.Paczkowski P., Pół wieku dziejów Polski, wyd. 5 rozszerzone, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005.
Romaniuk M. P., Życie, twórczość i posługa Stefana Kardynała Wyszyńskiego Prymasa Tysiąclecia, t. 1‑4, PAX, Warszawa 1994‑2002.
Zblewski Z., Leksykon PRL‑u, Znak, Kraków 2001.
6. Załączniki
Zadanie domowe
Zastanów się, w jakim stopniu (czy w ogóle) Kościół może (powinien) ingerować w sprawy polityczne kraju.
7. Czas trwania lekcji
45 minut
8. Uwagi do scenariusza
Pozycja Kościoła w Polsce jest najmocniejsza ze wszystkich państw europejskich. Tę pozycję zawdzięcza on w znacznym stopniu czasom PRL‑u, które zbliżyły go ze społeczeństwem
w opozycji przeciwko niedemokratycznej władzy. Tę pozycję wreszcie Kościół osiągnął dzięki dwóm wielkim postaciom, jakimi byli Stefan Wyszyński i Karol Wojtyła. Lekcja niniejsza traktuje o nich i o wydarzeniach z nimi związanych.