Praca z planem
MapaMapa i planplan pełnią podobną funkcję, choć plany wykonuje się zwykle dla niewielkiego obszaru, ale za to w bardzo dużej szczegółowości. Czy wiesz o tym, że plan możesz wykonać samodzielnie? Może on przedstawiać rozmieszczenie mebli i innych przedmiotów w Twoim pokoju albo np. szkołę i obiekty w jej najbliższym otoczeniu.
Z e‑materiału nauczysz się między innymi analizować plany miast. Są one przydatne w wyszukiwaniu obiektów, szczególnie kiedy nie masz do dyspozycji mapy cyfrowej (dostępnej np. w telefonie).

rodzaje map,
elementy mapy,
jak odczytywać informacje z mapy.
Opiszesz podobieństwa i różnice między mapą a planem.
Wymienisz i wskażesz elementy planu.
Przeanalizujesz treści przedstawione na planach miast.
1. Mapa a plan
Zarówno mapa, jak i plan są obrazem Ziemi. Jednakże mapy mogą przedstawiać całą naszą planetę albo jej większy lub mniejszy fragment, natomiast plany wykonuje się wyłącznie dla niewielkich obszarów, np. miast i ich części, zatem są one bardzo szczegółowe. W związku z tym na planach znajdziemy niewielkie obiekty, które mogą nas zainteresować podczas zwiedzania, np. muzea, kościoły, zabytki, ale również parkingi, pocztę i wiele innych.
Zarówno w przypadku mapy, jak i planu obraz jest przedstawiany w skali, czyli w pomniejszeniu.
Plany często przedstawia się w układzie kwadratów lub prostokątów określanych literami i liczbami, np. pole C2 na zamieszczonym poniżej fragmencie planu Starego Miasta w Krakowie.
Poniżej przedstawiono plan najbliższego otoczenia pewnej szkoły.

Aby stworzyć plan danego miejsca, należy wykonać szkic polowy w terenie. Podczas tego kroku należy zwrócić uwagę na proporcje budynków, placów i innych charakterystycznych miejsc. Następnie należy zmierzyć odległości pomiędzy budynkami lub je oszacować. W ostatnim kroku na nowym arkuszu papieru przeliczamy skalę i rysujemy wszystkie budynki, zieleń i place znajdujące się w danym miejscu.
Przyporządkuj każdej literze zaznaczonej na powyższym planie nazwę kierunku, który go oznacza.
Plany, podobnie jak mapy, składają się z kilku zasadniczych elementów.
Zaznacz oznaczenie sektora planu, w którym znajduje się najwięcej hoteli.
Dopasuj pojęcia dotyczące planu miasta do definicji.
Dopasuj podane obiekty do odpowiednich typów znaków.
Zaznacz, w którym polu mapy nie znajdziesz parków ani innych terenów zielonych.
Opisz, jakie znasz sposoby zaznaczania terenów zielonych i parków na planach i mapach.
2. Analiza planu miasta
Poniżej przedstawiono plan fragmentu Zamościa. Przeanalizuj go i wykonaj poniższe polecenia oraz ćwiczenia.
Na podstawie powyższego planu zaznacz nazwę ulicy, przy której znajduje się synagoga.
Na podstawie powyższego opisu planu zaznacz nazwę ulicy w Zamościu, przy której znajduje się synagoga.
Na podstawie powyższego planu zaznacz, przy jakich ulicach znajdują się miejsca noclegowe inne niż hotele.
Na podstawie powyższego opisu planu wskaż dwa przykłady ulic w Zamościu, przy których znajdują się hotele.
Na podstawie planu Starego Miasta Zamościa i poniższej fotografii zaznacz na poniższym planie, gdzie zostało wykonane poniższe zdjęcie.

Na podstawie powyższego opisu planu Starego Miasta w Zamościu wymień ulice, które bezpośrednio docierają do Rynku Wielkiego.
Wyjdź w teren i sporządź jak najdokładniejszy plan okolicy Twojego miejsca zamieszkania. Będą Ci do tego potrzebne kompas, taśma miernicza i przyrządy do rysowania. Przyjmij odpowiednią skalę i przelicz przez nią wszystkie zmierzone odcinki. Projekt najlepiej wykonać w grupie.
Podsumowanie
Mapa i plan są pojęciami bardzo podobnymi. Plany przedstawiają jednak niewielką powierzchnię, zatem są bardzo szczegółowe. Wiele z nich posiada dla orientacji siatkę kwadratów lub prostokątów z oznaczeniami literowymi i liczbowymi.
Plany i mapy przedstawia się w pomniejszeniu (skali).
Plan składa się z: treści, tytułu, skali i legendy.
Plany najczęściej wykonuje się dla miast (lub ich fragmentów), małych obszarów na terenie danej miejscowości, pomieszczeń i przedmiotów.
Słownik
obraz powierzchni Ziemi lub jej fragmentu przedstawiony na płaszczyźnie, w skali i za pomocą znaków umownych (np. zielonym kolorem często oznacza się lasy)
rzut przedmiotu, pomieszczenia lub terenu widzianego z góry, który różni się od mapy m.in. tym, że zwykle przedstawia mały obszar
Ćwiczenia
Ćwiczenia od 1 do 5 wykonaj na podstawie poniższego fragmentu planu Krakowa.

Na podstawie fragmentu planu Krakowa zaznacz trzy nazwy ulic, przy których znajdują się teatry.
Na podstawie fragmentu planu Krakowa zaznacz, w którym kierunku od Collegium Maius znajduje się Brama Floriańska.
Na podstawie fragmentu planu Krakowa oceń poprawność poniższych stwierdzeń.
Na podstawie fragmentu planu Krakowa dopasuj nazwy ulic do odpowiednich opisów.
Na podstawie fragmentu planu Krakowa rozwiąż poniższe zadanie.
Znajdujesz się przy Barbakanie, a Twój kolega blisko parkingu przy ul. Poselskiej. W kilku zdaniach opisz mu, w jaki sposób ma do Ciebie dotrzeć. Weź pod uwagę najkrótszą trasę oraz to, że Twój kolega porusza się pieszo.
Ćwiczenia nr 6, 7 i 8 wykonaj na podstawie fragmentu planu Iławy.

Uporządkuj podane nazwy ulic w takiej kolejności, w jakiej należy te ulice pokonać, aby przemieścić się z restauracji przy stadionie na pocztę. Na samej górze umieść ulicę, przy której znajduje się restauracja, a na samym dole ulicę, przy której znajduje się poczta.
Wskaż poprawną odpowiedź na poniższe pytanie.
W którym kierunku osoba wykonująca poniższe zdjęcie skierowała obiektyw aparatu?

Na podstawie planu wymień dwie korzyści dla mieszkańców wynikające z położenia nad jeziorem.
Wykonaj ćwiczenia na podstawie poniższego opisu planu Starego Miasta w Zamościu.
Plan przedstawia Stare Miasto w Zamościu. Na jego środku znajduje się Rynek Wielki. Na północ od rynku prowadzi ulica Ratuszowa. Znajduje się ona w północno zachodniej części rynku i prowadzi do Rynku Solnego, gdzie znajduje się pomnik. W lewo, na zachód prowadzi ulica Pereca. Po prawej stronie ulicy znajduje się dawna Akademia Zamojska. Ulica Pereca kończy się na ulicy Akademickiej, która jest prostopadła do Pereca. Na wprost Pereca, po drugiej stronie Akademickiej ciągnie się ulica Królowej Jadwigi. Otacza ona od północy dawny Pałac Zamojskich, a biegnie w kierunku zachodnim. Na południe od ulicy Królowej Jadwigi, na zachód od Pałacu Zamojskich biegnie ulica Zamkowa. Ma ona kształt litery L. Znajduje się przy niej prochownia i arsenał. Ulica Zamkowa kończy się przy Bramie Szczebrzeskiej. Od Bramy na północny zachód ciągnie się ulica Szczebrzeska. Łączy się ona następnie z ulicą Akademicką. Znajduje się w tym miejscu pomnik na zachód od ulicy. Na wschód od ulicy ciągnie się ulica Grodzka. Prowadzi ona z powrotem do Rynku Wielkiego. Grodzka jest równoległa do Pereca. Pomiędzy nimi, również równolegle ciągnie się ulica Kołłątaja. Znajdują się tam dwa hotele. Na południowo zachodnim rogu Rynku Wielkiego na zachód odchodzi ulica Staszica. Prowadzi ona do prostopadłej do niej ulicy Kolegiackiej. Kolegiacka od północy łączy się prostopadle z ulicą Grodzką. Przy Kolegiackiej, po jej zachodniej stronie, znajduje się katedra, pomnik, Wikarówka, Infulatka. Idąc Kolegiacką, po jej wschodniej stronie minie się ulicę Żeromskiego (prostopadłą do Kolegiackiej, równoległą do Staszica) oraz dotrze się do ulicy Kościuszki (również prostopadłą do Kolegiackiej i równoległą do Staszica oraz Żeromskiego). Po południowej stronie ulicy Kościuszki znajduje się poczta, dawny klasztor Klarysek oraz kościół świętego Mikołaja. Przy klasztorze znajduje się ulica Moranda. Jest ona prostopadła do ulicy Kościuszki i Żeromskiego i prowadzi z powrotem na Rynek Wielki. Przy skrzyżowaniu ulic Kościuszki i Moranda znajduje się Rynek Wodny. Idąc dalej ulicą Kościuszki, dociera się do ulicy Bazyliańskiej, która jest prostopadła do Kościuszki, a równoległa do ulicy Moranda. Przy skrzyżowaniu znajduje się wspomniany już kościół świętego Mikołaja. Idąc dalej na wschód ulicą Kościuszki dotrze się do placu Wolności. Na północ od placu Wolności znajduje się kościół zwiastowania Najświętszej Marii Panny. Przy kościele znajduje się pomnik. Po zachodniej części placu mieści się kolejny hotel. Przy placu Wolności ulica Kościuszki skręca na północny wschód i staje się ulicą Okopową. Przy kościele Zwiastowania znajduje się rondo Braci Pomarańskich oraz nowa Brama Lwowska. Rondo łączy ulicę Okopową, Partyzantów (która biegnie na wschód) oraz Łukasińskiego (która biegnie na północ). Podążając ulicą Łukasińskiego od ronda miniemy prostopadłe do niej ulice: Staszica (Staszica znajduje się na północ od kościoła Zwiastowania). Grodzką, Pereca i Zamenhofa. Ulica Staszica biegnie na zachód z powrotem od Rynku Wielkiego. Łączy się z nim w jego południowo wschodniej części. Grodzka również biegnie do Rynku Wielkiego. Jest położona bardziej na północ od Staszica i jest do niej równoległa. Na północ od kościoła Zwiastowania prostopadle do Staszica, Grodzkiej i Pereca biegnie ulica Grecka. Znajduje się przy niej hotel. Pomiędzy ulicą Pereca i Grodzką, równolegle do nich biegnie ulica Ormiańska. Zaczyna się ona na wysokości wspomnianego hotelu, a kończy na Rynku Wielkim, w jego północno wschodniej części. Ulica Pereca ciągnie się do wspomnianej na początku opisu ulicy Królowej Jadwigi. Podążając dalej na północ ulicą Łukasińskiego, równolegle do ulicy Pereca, bardziej na północ ciągnie się ulica Zamenhofa. Znajdują się przy niej dwa hotele i synagoga. Synagoga znajduje się na rogu ulic Zamenhofa i Bazyliańskiej. Na północ od ulicy Zamenhofa odchodzi ulica Daniłowskiego i Solna. Prowadzą one na plac Stefanidesa. Plac ten od północy otacza ulica Łukasińskiego, która skręca z kierunku na północ w kierunek najpierw na północny zachód, a potem na zachód. Naprzeciwko placu znajduje się nowa Brama Lubelska. Ulica Łukasińskiego biegnie dalej do ronda Zamojskiego. Rondo to łączy ulicę Łukasińskiego z ulicą Akademicką. Na południe od ronda znajduje się kościół świętej Katarzyny. Na zachód od ronda znajduje się Park Miejski.
Opisz trasę, jaką należy pokonać, aby dotrzeć z Rynku Wielkiego do kościoła Świętego Mikołaja w jak najkrótszym czasie.
Notatnik
Bibliografia
Gzell S., (2002), Tezy projektowe a plan miasta i przemiany planu, [w:] „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki”, t. 47, z. 2, s. 190–201.
