Preparaty i leki hormonalne
Układ dokrewny reguluje pracę całego organizmu. Zaburzenia jego działania mogą prowadzić do poważnych konsekwencji. Do złagodzenia skutków niedoboru lub nadmiaru hormonu lub zmobilizowania gruczołu dokrewnego do pracy stosuje się leki i preparaty hormonalne.
czym są hormony i jaką rolę odgrywają w organizmie człowieka;
jakie znasz gruczoły dokrewne i jakie hormony są przez nie wydzielane;
na czym polega antagonistyczne działanie insuliny i glukagonu;
czym jest nadczynność oraz niedoczynność gruczołów dokrewnych.
Przedstawisz definicję preparatów i leków hormonalnych.
Wskażesz, w jakim celu stosuje się preparaty i leki hormonalne.
Opiszesz wpływ, jaki mają na organizm preparaty i leki hormonalne.
Wyjaśnisz, dlaczego nie należy bez konsultacji z lekarzem przyjmować preparatów i leków hormonalnych.
1. Hormony i zaburzenia w ich wydzielaniu
Zaburzenia pracy gruczołów dokrewnych mogą się objawiać niedoczynnością, czyli wydzielaniem zbyt małej ilości hormonu, lub nadczynnością, która polega na wydzielaniu go w zbyt dużej ilości. Hormony oddziałują na organizm w bardzo niewielkich stężeniach, dlatego nawet z pozoru niewielkie zmiany ich ilości mogą mieć poważne skutki dla funkcjonowania organizmu. Na przykład niedobór hormonu wzrostu prowadzi do karłowatościkarłowatości, a nadmiar do gigantyzmugigantyzmu (jeśli wystąpi w dzieciństwie) lub akromegaliiakromegalii (gdy dotyka osobę dorosłą). Brak podjęcia leczenia w wieku dorastania może spowodować nieodwracalne zmiany w organizmie.
Niebezpieczny dla zdrowia jest zarówno niedobór, jak i nadmiar hormonu. Na przykład zbyt małe stężenie estrogenówestrogenów u kobiet wiążę się z bezpłodnościąbezpłodnością i zwiększonym ryzykiem osteoporozy, ale zbyt duże stężenie tych hormonów zwiększa ryzyko m.in. raka piersi i jajnika.
2. Preparaty i leki hormonalne
PreparatyPreparaty hormonalne to środki zawierające hormony lub ich analogi. Aby preparat można było określić lekiemlekiem, musi być zarejestrowany jako substancja lub połączenie substancji przeznaczone do leczenia chorób u ludzi lub zapobiegania tym chorobom.
Film zawiera informacje, czym są preparaty oraz leki hormonalne i w jakich sytuacjach są stosowane.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/RwUqfItlcnsS4
Film dotyczący preparatów i leków hormonalnych.
Na podstawie filmu wymień sytuacje i cele, w jakich stosuje się leki hormonalne.
Wyjaśnij, dlaczego przyjmowanie preparatów i leków hormonalnych zawsze powinno się odbywać pod kontrolą lekarza.
Wymień negatywne skutki, jakie może mieć niewłaściwe przyjmowanie preparatów i leków hormonalnych.
Wyjaśnij, dlaczego stosowanie na własną rękę leków lub preparatów zawierających hormony może być niebezpieczne.
Słownik
hormon wydzielany przez nadnercza, odpowiedzialny za mobilizację organizmu w sytuacji stresowej
przewlekła choroba wywołana nadmiernym wydzielaniem hormonu wzrostu w okresie dorosłości; objawia się przerostem tkanek miękkich i kości dłoni, stóp, łuków brwiowych, nosa, żuchwy
brak zdolności do posiadania potomstwa przez dorosłą osobę
hormony wydzielane głównie przez jajniki; odpowiadają za wytworzenie żeńskich cech płciowych
następstwo nadmiernego wydzielania przez przysadkę hormonu wzrostu w wieku dziecięcym; powoduje nadmierny wzrost i wydłużanie się kości kończyn
obniżenie się zawartości glukozy we krwi poniżej normy fizjologicznej
stan równowagi organizmu; zdolność organizmu do utrzymania stałości środowiska wewnętrznego w zmieniających się warunkach, utrzymywana na zasadzie ujemnych sprzężeń zwrotnych
związki organiczne wytwarzane w gruczołach dokrewnych, rozprowadzane po całym organizmie za pośrednictwem krwi; działają tylko na komórki docelowe, uczestniczą w regulacji procesów życiowych organizmu
hormon wydzielany przez przysadkę mózgową; odpowiada za wzrost i rozwój organizmu
hormon wydzielany przez komórki wewnątrzwydzielnicze trzustki; obniża stężenie glukozy we krwi
niski wzrost (poniżej 150 cm u mężczyzn i 140 cm u kobiet), wynikający najczęściej z niedoboru hormonu wzrostu we wczesnym okresie dzieciństwa
hormon wydzielany przez nadnercza, regulujący metabolizm
substancja, której właściwości pozwalają na zapobieganie chorobom ludzi i zwierząt lub na leczenie tych chorób
substancja, np. lek lub kosmetyk, o konkretnym zastosowaniu
zespół objawów klinicznych zależnych od stopniowego wygasania hormonalnej czynności gruczołów płciowych
hormon wydzielany głównie przez jądra, odpowiedzialny za wytworzenie męskich cech płciowych
zwiększona skłonność do powstawania zakrzepów w obrębie układu naczyniowego
Zadania
Wymień dwie sytuacje niezwiązane z leczeniem chorób, w których stosuje się preparaty hormonalne.
Uzasadnij stwierdzenie, że stosowanie leków hormonalnych może być niezbędne zarówno w niedoczynności, jak i nadczynności danego gruczołu dokrewnego.
Notatnik
Bibliografia
American Cancer Society, Menopausal Hormone Therapy and Cancer Risk, 13.01.2015, www.cancer.org/healthy/cancer‑causes/medical‑treatments/menopausal‑hormone‑replacement‑therapy‑and‑cancer‑risk.html (dostęp: 14.11.2022).
Canadian Diabetes Association, Stosowanie insuliny, Ontario 2014, heath.gov.on.ca (dostęp: 14.11.2022).
Glyn J., The Discovery and Early Use of Cortisone, „Journal of the Royal Society of Medicine” 1998, nr 91(10), s. 513–517, www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1296908/pdf/jrsocmed00020‑0011.pdf (dostęp: 14.11.2022).
Internetowa encyklopedia PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN, www.encyklopedia.pwn.pl (dostęp: 14.11.2022).
Kurrer C., Produkty lecznicze i wyroby medyczne, Parlament Europejski 2021, www.europarl.europa.eu/factsheets/pl/sheet/50/produkty‑lecznicze‑i-wyroby‑medyczne (dostęp: 14.11.2022).
Stelmaszyk A., Domagała J., Dworacka M., Znaczenie składu hormonalnych środków antykoncepcyjnych dla ich skuteczności i tolerancji, „Forum Medycyny Rodzinnej” 2017, nr 11(3), s. 121‑128, www.journals.viamedica.pl/forum_medycyny_rodzinnej/article/view/54269 (dostęp: 14.11.2022).
Szczerkowska P., 21.03.2019, Estrogeny i fitoestrogeny – nadmiar, niedobór, badanie, 4.07.2020, www.dimedic.eu/pl/wiedza/estrogeny‑i-fitoestrogeny‑nadmiar‑niedobor‑badanie (dostęp: 14.11.2022).
Zhang Y. i in., Advances in Transdermal Insulin Delivery, „Advanced Drug Delivery Reviews” 2019, nr 139, s. 51–70, www.pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30528729/ (dostęp: 14.11.2022).