Ilustracja przedstawia obraz Johann’a Heinrich’a Füssli’ego „Lady Makbet chwytająca sztylety”. Obraz przedstawia Makbeta i Lady Makbet w ciemnym pomieszczeniu. Makbet jest przerażony. W dłoniach trzyma dwa zakrwawione sztylety. Żona Makbeta ubrana jest w długą jasną suknię. Gestem przyłożonego do ust palca wskazującego ucisza Makbeta.
Ważne daty
1741‑1825 – lata życia Johanna Heinricha Füssliego
od 1764 – pobyt artysty w Londynie
1770‑1778 – wyprawa malarza do Włoch
1788 – członkostwo w Akademii Królewskiej
1
Scenariusz lekcji dla nauczyciela.
RwAy0kXfLkXx01
II. Zapoznawanie z najwybitniejszymi dziełami w zakresie architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:
10. określa funkcję dzieła i wskazuje jej wpływ na kształt dzieła;
11. rozpoznaje gatunek artystyczny, który dzieło reprezentuje;
12. wskazuje w dziele sztuki symbol i alegorię, potrafi wytłumaczyć ich znaczenie;
13. dokonuje opisu i analizy, w tym porównawczej, dzieł z uwzględnieniem ich cech formalnych:
c) w malarstwie i grafice: kompozycji, koloru, sposobów ukazania iluzji przestrzeni, kształtowania formy przez światło, w dziełach figuratywnych stopnia oddania rzeczywistości lub jej deformacji;
14. wskazuje środki stylistyczne i środki ekspresji, które identyfikują analizowane dzieło z odpowiednim stylem, środowiskiem artystycznym lub autorem;
17. analizuje dzieła pod względem ikonograficznym, z wykorzystaniem słowników symboli;
18. formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat dzieł sztuki.
5. wymienia podstawowe gatunki w dziełach sztuk plastycznych, m.in. portret (w tym autoportret, portret psychologiczny i oficjalny), pejzaż (w tym: weduta, marina, pejzaż ze sztafażem), sceny: rodzajowa, religijna, mitologiczna, historyczna (w tym batalistyczna), martwa natura, akt;
7. rozróżnia podstawowe motywy ikonograficzne;
III. Zapoznawanie z dorobkiem najwybitniejszych twórców dzieł architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:
3. sytuuje twórczość artystów powszechnie uznawanych za najwybitniejszych w czasie, w którym tworzyli (z dokładnością do jednego wieku, a w przypadku twórców sztuki nowoczesnej i współczesnej – z dokładnością do połowy wieku) oraz we właściwym środowisku artystycznym;
4. łączy wybrane dzieła z ich autorami na podstawie charakterystycznych środków formalnych;
8. formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat twórczości wybitnych artystów.
IV. Kształcenie w zakresie rozumienia i stosowania terminów i pojęć związanych z dziełami sztuki, ich strukturą i formą, tematyką oraz techniką wykonania. Uczeń:
2. zna terminologię związaną z opisem formy i treści dzieła malarskiego, rzeźbiarskiego i graficznego, w tym m.in. nazwy formuł ikonograficznych, słownictwo niezbędne do opisu kompozycji, kolorystyki, relacji przestrzennych i faktury dzieła;
6. właściwie stosuje terminy dotyczące opisu treści i formy dzieł sztuk plastycznych;
V. Zapoznanie ze zbiorami najważniejszych muzeów i kolekcji dzieł sztuki na świecie i w Polsce, a także z funkcją mecenatu artystycznego oraz jego wpływem na kształt dzieła sztuki. Uczeń:
3. łączy dzieło z muzeum lub miejscem (kościoły, pałace, galerie), w którym się ono znajduje;
Nauczysz się
charakteryzować artystyczny wizerunek artysty
rozpoznawać dzieła Johanna Heinricha Füssliego,
określać tematykę dzieł artysty;
rozpoznawać nowatorskie cechy malarstwa Füssliego;
dokonywać analizy wybranych dzieł malarza.
Droga Füssliego do malarstwa
Johann Heinrich Füssli (ang. Fuseli) to angielski malarz, rysownik i poeta, pochodzenia szwajcarskiego, który tworzył obrazy pełne atmosfery grozy, fantastyki i tajemniczości. Nawiązywał często do tematyki literackiej. W swojej twórczości łączył elementy znane z okresu późnego baroku, neoklasycyzmu i romantyzmu. Studiował teologię na Uniwersytecie w Zurychu.
RLhgkrKoLzVXp1
W wyniku publicznego oskarżeniem wójta krajowego, Grebela von Grüningen musiał w 1763 opuścić na rok Szwajcarię. Po roku udał się do Londynu, gdzie w 1767 roku poznał Joshue Reynoldsa, pod którego wpływem zainteresował się malarstwem. W latach 1770‑78 przebywał w Rzymie, gdzie zetknął się ze sztuką antyczną i dziełami Michała Anioła. Po powrocie do Londynu odniósł sławę jako malarz.
Artystyczny rozgłos
Füssli nie został zauważony jako kolorysta, lecz doceniono go jako mistrza światła i cienia. W swoich pracach nie stosował się do zasad, pomijał wszelką wiedzę na temat teorii barw, traktował kolor według własnego uznania. Często używał własnych pigmentów w postaci suchego proszku, który łączył z olejemOlej (lniany)olejem, terpentynąTerpentynaterpentyną lub złotem proszkowymZłoto proszkowezłotem proszkowym, uzyskując pożądany efekt. Pierwszym dziełem, które wzbudziło zainteresowanie był obraz Nocna mara, wystawiony w 1782 roku – przedstawienie koszmarów dręczących młodą kobietę podczas snu. Füssli zaprezentował onirycznąOniryzmoniryczną, przepełnioną dramatyzmem scenę, łącząc cechy malarstwa neoklasycystycznego (szaty kobiety) z romantycznym nastrojem i motywami ludowymi.
Füssli jest malarzem nietypowym, z racji solidnego wykształcenia i wszechstronnej erudycji. Jego fantazje to nie tyle oryginalne wizje umysłu, a odniesienie do istniejących wytworów kultury, lektur, literatury, mitologii – przetworzonych pod względem wizualnym. (…)
Według antycznych tradycji, koszmar to legendarny stwór, który wchodzi w świat snu pod różnymi postaciami – ptaka, kota, potwora – i przygniata pierś śpiącego tak, że go dusi. Demon powodujący koszmary to po grecku efialtes a po łacinie incubus. (…) W legendach saksońskich inkub przybywa na koniu – można się pogubić, bo mare to zarówno mara, jak i klacz – wyobrażamy sobie więc diabelską istotę, pędzącą przez noc na szybkim rumaku. Wydaje się, że Füssli, malując końską głowę z wychodzącymi z orbit oczami, wyłaniająca się zza zasłony, chciał wizualnie przekazać dosłowne znaczenie słowa mare (klacz) i w ten sposób połączył tradycję folklorystyczną i kliniczną.
Źródło: Maria Bolaños Atienza, Jak czytać sztukę, Buchmann, Grodzisk Mazowiecki 2007, s. 88‑99
R1eaCHfpyNAAx1
Inną wersję obrazu pod tym samym tytułem Füssli namalował 10 lat później. Znajdujący się w Frankfurter Goethe Haus obraz namalowany został w zimnej tonacji barwnej. Artysta, w odróżnieniu od poprzednika, zmienił kompozycję, tworząc symetryczne odbicie sceny i dodał dynamiki poprzez inne ułożenie postaci.
RIGL1Jb2zvFj61
Polecenie 1
Uzasadnij, że Johann Heinrich Füssli to mistrz światła i cienia.
Uzasadnij, że Johann Heinrich Füssli to mistrz światła i cienia.
Uzasadnij, że Johann Heinrich Füssli to mistrz światła i cienia.
Porównaj nastrój obydwu dzieł. Wskaż środki ekspresji zastosowane przez artystę.
RFnXl85PvW8Jj
Inspiracje Makbetem Williama Szekspira
Szczególnym zainteresowaniem Füssli obdarzył dramat Szekspira Makbet, do którego stworzył sceny ukazujące Wiedźmy i Lady Makbet. Demoniczny charakter kobiety oraz fantastyczny motyw Wiedźm były okazją do zaprezentowania charakterów ludzkich, obłędu, motywu fantastyki. Z aktu II dramatu pochodzi scena przedstawiająca moment po zamordowaniu króla Duncana. Inspiracją dla Füssliego był udział w produkcji spektaklu w 1766 w Londynie, po którym malarz wykonał obraz o podobnej kompozycji, w którym Lady Makbet została ukazana ze sztyletami.
R1G7mwYgfMWml1
Do Makbeta nawiązuje także obraz Lunatykująca Lady Makbet, przedstawiający żonę Makbeta, która prześladowana przez wyrzuty sumienia z powodu zbrodni i pogrążająca się w szaleństwie, chodzi po korytarzach zamku. Dzieło nawiązuje do sceny I aktu V. Lady Makbet pokazuje, z jakim adresem Füssli maluje sprzeczności. Füssli przedstawia granice między normalnością a szaleństwem, między dniem a nocą, między tym, co rzeczywiste, a tym, co dziwne i nierealne.
R9Ga9uuLgrlFP1
Polecenie 2
Wymień i krótko omów znane obrazy Johanna Heinricha Füssli nawiązujące do Makbeta Williama Szekspira.
Wymień i krótko omów znane obrazy Johanna Heinricha Füssli nawiązujące do Makbeta Williama Szekspira.
Wymień i krótko omów znane obrazy Johanna Heinricha Füssli nawiązujące do Makbeta Williama Szekspira.
Porównaj obrazy inspirowane Makbetem Williama Szekspira. Zwróć uwagę na środki malarskie i ekspresję.
R11otzSbKfN6z
Do sceny III aktu I Makbeta, Füssli namalował obraz Banko, Makbet i trzy wiedźmy na wrzosowisku:
1 CZAROWNICA Witaj, Makbecie, witaj, thanie Glamis! 2 CZAROWNICA Witaj, Makbecie, witaj, thanie Cawdor! 3 CZAROWNICA Witaj, Makbecie, przyszły witaj królu! BANQUO Dobry mój panie, dlaczego się wzdrygasz, Lękasz się rzeczy, co brzmi tak rozkosznie? W imię was prawdy zaklinam, powiedzcie, Czy tylko zmysłów jesteście złudzeniem, Czy kształty wasze są rzeczywistością? Kolegę mego godnością dzisiejszą Witacie, razem z wielką przepowiednią Przyszłych dostojeństw, królewskiej nadziei, Tak, że oniemiał, jakby zachwycony. Dla mnie milczycie; lecz jeśli możecie Sięgnąć spojrzeniem w przyszłości nasiona, I przepowiedzieć jakie ziarno puści, Przemówcie do mnie, do mnie, co nie proszę O łaskę waszą, jak się nienawiści Waszej nie lękam.
Malarz operuje głównie światłem, aby poróżnić scenę oddzielić świat realny od fantastycznego. Obraz jest wykonany szybkimi, szkicowymi pociągnięciami pędzla. Niezwykłą atmosferę podkreśla mgła.
RyICnXluZViWc1
Wiedźmy z Makbeta Szekspira były już tematem wcześniejszego obrazu Füssliego z 1783 roku. Banko z dramatu Williama Szekspira w scenie III aktu I wymownie opisuje ich wygląd:
Co to za wyschłe i dziwne stworzenia? Nie wyglądają na mieszkańców ziemi, Chociaż są na niej. Mówcie, czy żyjecie? Czy was śmiertelny człowiek pytać może? Zda się, że moje rozumiecie słowa, Każda z was bowiem suchy kładzie palec Na zwiędłe usta. Macie kobiet postać, Lecz brody wasze tak myśleć mi bronią.
Rx9q9U3fJ4drg1
me5b52884bfd55b6f_0000000000005
https://wolnelektury.pl/media/book/pdf/makbet.pdf (dostęp z dnia 31.03.2018)
me5b52884bfd55b6f_0000000000178
RLOp5oJ4ywMjl1
Ćwiczenie 1
RR5VqpolATGWL1
Ćwiczenie 2
RcLMrV9OPCqm2
Ćwiczenie 3
R19f0FSmb65pj
Ćwiczenie 4
Połącz obraz z miejscem, w którym się znajduje. Trzy wiedźmy Możliwe odpowiedzi: 1. Luwr, Paryż, 2. Tate Gallery, Londyn, 3. Kunsthaus, Zürich, Szwajcaria Lunatykująca Lady Makbet Możliwe odpowiedzi: 1. Luwr, Paryż, 2. Tate Gallery, Londyn, 3. Kunsthaus, Zürich, Szwajcaria Lady Makbet chwytająca sztylety Możliwe odpowiedzi: 1. Luwr, Paryż, 2. Tate Gallery, Londyn, 3. Kunsthaus, Zürich, Szwajcaria
Połącz obraz z miejscem, w którym się znajduje. Trzy wiedźmy Możliwe odpowiedzi: 1. Luwr, Paryż, 2. Tate Gallery, Londyn, 3. Kunsthaus, Zürich, Szwajcaria Lunatykująca Lady Makbet Możliwe odpowiedzi: 1. Luwr, Paryż, 2. Tate Gallery, Londyn, 3. Kunsthaus, Zürich, Szwajcaria Lady Makbet chwytająca sztylety Możliwe odpowiedzi: 1. Luwr, Paryż, 2. Tate Gallery, Londyn, 3. Kunsthaus, Zürich, Szwajcaria