Problem tolerancji i nietolerancji

1. Cele lekcji

a) Wiadomości

Uczeń:

• wie, co to jest tolerancja,

• wie, czym są i jak powstają stereotypy,

• rozumie znaczenie pojęć: ksenofobia, rasizm, dyskryminacja.

b) Umiejętności

Uczeń:

• potrafi odróżnić zachowania wynikające z postawy tolerancyjnej i nietolerancyjnej,

• potrafić przewidzieć skutki zachowań nietolerancyjnych,

• dokonuje wyboru między tymi postawami we własnym życiu.

2. Metoda i forma pracy

Burza mózgów, praca w grupach.

3. Środki dydaktyczne

1. Kartki czystego papieru w kolorze czerwonym i białym o formacie A 4.

2. Szkolna encyklopedia historyczna.

3. Kopie ankiety na temat tolerancji zaczerpniętej z miesięcznika „Unia Europejska”.

4. Wybrane artykuły prasowe mówiące o przejawach nietolerancji i rasizmu na boiskach piłkarskich, wśród grup młodzieżowych, w przeszłości i teraźniejszości.

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

Nauczyciel prosi uczniów, aby w wyznaczonych grupach wypisali na białych kartkach hasła,
z którymi kojarzy im się słowo: tolerancja. Uczniowie mają na to 5‑10 minut. Po upływie tego czasu liderzy grup odczytują hasła. Klasa dokonuje selekcji haseł, wybiera te, które najlepiej charakteryzują zjawisko. Wybrany uczeń zapisuje je na dużym arkuszu papieru wiszącym na tablicy. Na czerwonych kartkach uczniowie wypisują hasła – skojarzenia związane
z pojęciem: nietolerancja. Należy zwrócić uczniom uwagę, aby nowa lista nie była kalką poprzednich skojarzeń. Po upływie 10‑15 minut (czas tym razem powinien być nieco dłuższy, żeby dać szansę wybrania mądrych, przemyślanych haseł, niebędących zwykłym przeciwieństwem poprzednich) grupy przedstawiają efekty swojej pracy. Nauczyciel dokonuje oceny tych haseł
z punktu widzenia ich bogactwa znaczeniowego i trafności wyboru. Wybrany uczeń wypisuje je na drugim kawałku papieru wiszącym obok poprzedniego.

b) Faza realizacyjna

Klasa zostaje podzielona na dwie grupy. Jedna przygotowuje opis zachowania tolerancyjnego, druga nietolerancyjnego, najlepiej, aby było to wydarzenie wzięte z życia (można tu pozwolić uczniom, aby czerpali z własnego doświadczenia bądź zaproponować im wcześniej przygotowane artykuły z prasy dotyczące przejawów tolerancji i nietolerancji).

Czas trwania pracy w grupach – ok.12‑15 minut.

W kolejnej części lekcji grupy czytają opisy dwóch zupełnie różnych wydarzeń. Grupy wymieniają się pracami i zastanawiają nad ewentualnymi skutkami opisanych wydarzeń. Uczniowie wypisują skutki i dzielą je na dwie grupy: pozytywne i negatywne. Pracują przez 10 minut.

Po upływie tego czasu przedstawiają swoje prace.

Uczniowie, słuchając kolegów, notują ilość skutków negatywnych i pozytywnych wymienionych
w pracach. Nauczyciel na bieżąco dokonuje korekty i selekcji uczniowskich propozycji. Niczego nie nakazuje, nie sugeruje, ale wyjaśnia wątpliwości bądź błędy, schematy myślowe czy fałszywe mity.

c) Faza podsumowująca

Uczniowie zliczają, ile było skutków pozytywnych, a ile negatywnych omawianych dwóch wydarzeń. Liczby nauczyciel zapisuje na tablicy (jest rzeczą udowodnioną, że zawsze wydarzenia związane z nietolerancją będą niosły za sobą więcej skutków negatywnych niż pozytywnych).

Uczniowie przyglądają się wynikom i wyciągają wnioski. Na zakończenie lekcji można poprosić uczniów o anonimową odpowiedź na pytanie: Która z postaw: tolerancyjna czy nietolerancyjna jest Ci bliższa? Można też zaproponować wypełnienie przygotowanej wcześniej ankiety na temat tolerancji (Uwaga: nauczyciel tworzy własną ankietę na bazie propozycji z czasopisma, nie musi powtarzać wszystkich pytań, może je zmodyfikować lub dodać swoje). Opracowane wyniki ankiety mogą być punktem wyjścia do lekcji o przykładowym temacie: Raport w sprawie tolerancji i nietolerancji w naszej szkole.

Raport młodzież może opublikować w gazetce szkolnej albo zaprezentować na apelu szkolnym poświęconym omawianej na lekcji tematyce. Raport może stać się ciekawym źródłem wiedzy dla rady pedagogicznej na temat postaw społecznych młodzieży danej szkoły.

5. Bibliografia

1. Historia. Encyklopedia szkolna, WSiP, Warszawa 1993.

2. „Unia Europejska”, 2003, nr 12.

6. Załączniki

brak

7. Czas trwania lekcji

45 minut

8. Uwagi do scenariusza

Scenariusz przeznaczony jest dla klasy III gimnazjum, ale można go wykorzystać także w liceum.