Próby Michela Montaigne’a. Esej – charakterystyka gatunku

1. Cele lekcji

a) Wiadomości

Po przeprowadzonej lekcji uczeń:

• zna cechy gatunkowe eseju, charakteryzuje go jako: „krótką rozprawę naukową lub literacką, ujmującą temat w sposób subiektywny, łączącą elementy prozy artystycznej, naukowej i publicystycznej”,

• wie, że Francis Bacon i Michel de Montaigne uznawani są za twórców nowożytnego eseju,

• zna Próby Monaigne’a,

b) Umiejętności

Uczeń:

• dostrzega humanizm w twórczości Montaigne’a.

• analizuje esej O pijaństwie; wskazuje na elementy humanizmu i racjonalizmu zawarte w utworze,

• pisze esej na dowolny temat, ale ukierunkowany przez podaną myśl.

2. Metoda i forma pracy

W formie swobodnej wymiany zdań uczniowie dzielą się swoją wiedzą na temat eseju. Opowiadają o przeczytanych ostatnio esejach i o ich autorach.

Metoda podająca: nauczyciel omawia cechy charakterystyczne eseju.

Metoda praktyczna: uczniowie analizują esej O pijaństwie.

3. Środki dydaktyczne

1. Skopiowany esej Monteigne’a O pijaństwie.

2. Słownik terminów literackich.

3. Portret Michela de Montaigne’a.

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

Nauczyciel czyta dowolny esej (lub jego fragment) i pyta uczniów o cechy charakterystyczne wysłuchanego tekstu. Uczniowie opowiadają o esejach, które ostatnio przeczytali i własnymi słowami próbują scharakteryzować ten gatunek twórczości.

b) Faza realizacyjna

1. Esej – charakterystyka gatunku:

• przytoczenie definicji eseju ze słownika terminów literackich,

• omówienie tematyki, formy i języka eseju,

• wymienienie słynnych autorów esejów (m.in.: John Lock, Kartezjusz, Jonathan Swift, Albert Camus, Thomas Mann, Czesław Miłosz, Zbigniew Herbert).

2. Życie i twórczość Michela de Montaigne’a oraz analiza eseju O pijaństwie:

• przedstawienie najważniejszych faktów z życia Montaigne’a,

• głośna lektura i analiza fragmentów eseju O pijaństwie,

• „inne błędy mocą rozum; ten go obala i pogrąża w odrętwieniu” – stosunek Montaigne’a do problemu nadużywania alkoholu,

• „Znajduję, iż ten błąd [pijaństwo] mniej od innych kosztuje nasze sumienie, poza tym, że nie wymaga zbytnich przygotowań, ani nie jest go trudno zdobyć: też względy nie lada jakie.” – jak przejawia się w treści eseju racjonalizm w ocenach rzeczywistości?

• jakimi przykładami autor podpiera swoje wywody, jakie postacie historyczne przywołuje i do jakiej konkluzji zmierza?

c) Faza podsumowująca

„To, czego on szuka, to człowiek, sama treść jego, ukryta pod najrozmaitszymi formami (…)” (Tadeusz Boy Żeleński). Nauczyciel zadaje uczniom pytanie o znaczenie pojęcia: humanizm, a po jego wyjaśnieniu prosi o wskazanie elementów humanizmu w analizowanym eseju.

5. Bibliografia

1. Montaigne M. de, Próby, przekł. T. Boy Żeleński, Zielona Sowa, Kraków 2004.

2. Słownik terminów literackich, pod red. J. Sławińskiego, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 2000.

6. Załączniki

a) Zadanie domowe

„Człowiek im bardziej się oddala się od zwierzęcia, tym staje się nieszczęśliwszy i gorszy.”

„Chcą się wydobyć z samych siebie i wyzbyć się w sobie człowieka, przemieniają się
w bydlęta, zamiast wzbić się w górę, uniżają się. Owe humory nadobłoczne przerażają mnie, jako miejsca zbyt wyniosłe i niedostępne.” (Michel de Montaigne)

Napisz esej na dowolny temat. Zawrzyj w nim jeden z powyższych cytatów.

7. Czas trwania lekcji

45 minut

8. Uwagi do scenariusza

brak