Proces ustawodawczy – tworzenie aktów prawnych

Zapoznaj się z przedstawionymi informacjami.

Przedmiotem obrad Rady Samorządu Szkolnego był projekt zmian Regulaminu Samorządu Uczniowskiego. Burzliwą dyskusję zakończyło głosowanie. Zgodnie z obowiązującym w szkole prawem, projekt uważa się za przyjęty, jeżeli opowiedziała się za nim bezwzględna większość uczestników głosowania.

Większość bezwzględną osiąga się, jeżeli „za” głosowała więcej niż połowa uczestników głosowaniu.

RnPmdGpBl7GLj

Na ilustracji znajduje się tablica z wynikami przykładowego głosowania (tak jak w Sejmie RP).

WYNIKI GŁOSOWANIA:

• GŁOSOWAŁO: 32;

• ZA: 14;

• PRZECIW: 13;

• WSTRZYMAŁO SIĘ: 5.

Jak powstaje ustawa? Źródła powszechnie obowiązującego prawa w Polsce

RLzvQFEpRvVD8

Na ilustracji znajdują się dzienniki ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. Na szarym tle wiele białych kartek. Jedna pod drugą. Na pierwszej orzeł i napis: "Dziennik ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa, dnia 6 października 2006 Nr 181".

Źródła powszechnie obowiązującego prawa w Polsce

R7AQDpv0H2zlz

Na ilustracji znajduje się schemat przebiegu procesu ustawodawczego - poszczególne etapy: Inicjatywa ustawodawcza, Uchwalenie ustawy przez Sejm, Zajęcie stanowiska wobec ustawy przez Senat, W wypadku odrzucenia ustawy przez Senat lub poprawek Senatu zajęcie stanowiska przez Sejm, Podpisanie ustawy przez Prezydenta RP.

Inicjatywa ustawodawcza

Projekty poselskie może zgłaszać komisja sejmowa lub grupa 15. posłów. Ponieważ stosunkowo często z prawa do inicjatywy ustawodawczej korzystają grupy posłów opozycyjnych, skuteczność tych inicjatyw jest niewielka.

Jeśli chcesz wiedzieć więcej

Zgodnie z art. 34. ustęp 2. Regulaminu Sejmu do projektu ustawy, oprócz ustawy przesłanej na ręce Marszałka Sejmu RP, należy dołączyć również uzasadnienie. Powinno ono wyjaśniać potrzebę i cel wydania ustawy, przedstawiać rzeczywisty stan w kwestii, która ma być nią unormowana, wskazywać różnice między obecnym a projektowanym stanem prawnym, wskazywać skutki społeczne, gospodarcze, finansowe i prawne projektu oraz wskazywać źródła finansowania. Jeśli projekt pociąga za sobą obciążenia finansowe budżetu państwa, należy przedstawiać założenia podstawowych aktów wykonawczych do tego projektu ustawy oraz oświadczenie o zgodności projektu z prawem Unii Europejskiej.

Inicjatywa ustawodawcza

R1PdC5eeb2m1V

zadanie interaktywne

zadanie interaktywne

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/b/PI45AXKSP

Wykresy: Odsetek inicjatyw ustawodawczych zgłoszonych przez Radę Ministrów

• III kadencja 1997‑2001: 48%;

• IV kadencja 2001‑2005: 64,4%;

• V kadencja 2005‑2007: 53,2%;

• VI kadencja 2007‑2011: 44,6%.

RU4lkKTRcEljJ

zadanie interaktywne

zadanie interaktywne

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/b/PI45AXKSP

Wykresy: Odsetek inicjatyw ustawodawczych zgłoszonych przez grupy posłów i komisje sejmowe

• III kadencja 1997‑2001: 40,7%;

• IV kadencja 2001‑2005: 28%;

• V kadencja 2005‑2007: 38,6%;

• VI kadencja 2007‑2011: 32,6%.

RVs3fmIM61SnR

zadanie interaktywne

zadanie interaktywne

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/b/PI45AXKSP

Wykresy: Odsetek inicjatyw ustawodawczych zgłoszonych przez Senat

• III kadencja 1997‑2001: 2,3%;

• IV kadencja 2001‑2005: 1,9%;

• V kadencja 2005‑2007: 2,3%;

• VI kadencja 2007‑2011: 7,5%.

R5GPnQp1zSnSc

zadanie interaktywne

zadanie interaktywne

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/b/PI45AXKSP

Wykresy: Odsetek inicjatyw ustawodawczych zgłoszonych przez Prezydenta RP

• III kadencja 1997‑2001: 1,4%;

• IV kadencja 2001‑2005: 1,7%;

• V kadencja 2005‑2007: 3,2%;

• VI kadencja 2007‑2011: 1,9%.

Jeśli chcesz wiedzieć więcej

Najwięcej projektów przesyła do Sejmu RP Rada Ministrów. W państwie demokratycznym możliwość wnoszenia przez rząd projektów aktów prawnych, popieranych później przez większość parlamentarną, stanowi jeden z najważniejszych instrumentów sprawowania władzy. Zanim jednak Rada Ministrów prześle taki projekt do Sejmu RP, w jej ramach trwają, często długotrwałe, nad nim prace. Proces ten kończy zaakceptowanie projektu ustawy na posiedzeniu rządu. Dopiero wtedy projekt jest kierowany do parlamentu.

RMXtPDade3JAj

zadanie interaktywne

zadanie interaktywne

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/b/PI45AXKSP

Wykresy: Odsetek inicjatyw ustawodawczych zgłoszonych przez obywateli

• III kadencja 1997‑2001: 0,4%;

• IV kadencja 2001‑2005: 1,1%;

• V kadencja 2005‑2007: 1,1%;

• VI kadencja 2007‑2011: 1,3%.

Procedura zgłaszania obywatelskiego projektu ustawy przez co najmniej 100 tys. obywateli obejmuje pięć zasadniczych faz:

• powołanie komitetu zgłaszającego inicjatywę;

• jego rejestrację i uzyskanie osobowości prawnej;

• prowadzenie kampanii promocyjnej i zbieranie podpisów;

• przesłanie projektu ustawy oraz wykazu podpisów do marszałka Sejmu RP;

• prezentację projektu podczas pierwszego czytania w Sejmie RP.

Dość skomplikowany proces zgłaszania projektu sprawia, że spełnienie tych warunków wymaga sporego potencjału organizacyjnego, którym raczej nie dysponują grupy obywateli. Dlatego za projektami obywatelskimi stoją organizacje reprezentujące grupy zawodowe (leśnicy, górnicy, służby mundurowe, farmaceuci, nauczyciele, pielęgniarki), organizacje społeczne, samorządy lokalne czy wreszcie środowiska związane z Kościołem katolickim.

Rozpatrzenie ustaw przez Sejm RP

Sejm rozpatruje projekty ustaw w trzech czytaniach.

Pierwsze czytanie odbywa się z reguły w komisji sejmowej. Jednak w wypadku projektów dotyczących bardzo ważnych spraw pierwsze czytanie musi się odbyć na plenarnym posiedzeniu Sejmu RP.
Pierwsze czytanie obejmuje m.in. uzasadnienie projektu przez wnioskodawcę oraz pytania posłów i odpowiedzi wnioskodawcy. Po zakończeniu pierwszego czytania projekt trafia do dalszych prac w odpowiedniej komisji bądź kilku komisjach, jeżeli jego tematyka obejmuje ich zakres działania.
Jeśli jednak w trakcie debaty pojawi się wniosek o odrzucenie projektu w pierwszym czytaniu i zostanie on zaakceptowany w głosowaniu, proces ustawodawczy kończy się i projekt upada.

Prace w komisjach kończą się przyjęciem sprawozdania, które zostanie przedstawione na posiedzeniu plenarnym Sejmu. Drugie czytanie odbywa się na posiedzeniu plenarnym Sejmu RP. Wyznaczony przez komisje poseł przedstawia sprawozdanie dotyczące projektu, następnie przeprowadza się debatę (dyskusję), podczas której można wnosić poprawki do projektu ustawy. Po zakończeniu drugiego czytania projekt ustawy można bezpośrednio skierować do trzeciego czytania lub ponownie przesłać do komisji.
Trzecie czytanie obejmuje przedstawienie opinii komisji o zgłoszonych poprawkach oraz głosowanie. Najpierw rozstrzyga się wniosek o odrzucenie ustawy w całości
(jeśli został zgłoszony), następnie głosuje się nad zgłoszonymi poprawkami. Ostatnie głosowanie dotyczy przyjęcia projektu w całości. Rozstrzygnięcia w tych sprawach zapadają zwykłą większością głosów.

R15GQDZxLMW8u

Na zdjęciu znajduje się sala obrad Sejmu RP. Obrady prowadzi marszałek Sejmu. W ławach poselskich zasiadają posłowie. Ławy poselskie tworzą półokręg. Przed okręgiem siedzi na podwyższeniu marszałek Sejmu. Za nim jest ściana z flagą Polski.

Uzgadnianie tekstu ustaw między Sejmem a Senatem

Senat powinien rozpatrzyć ustawę w ciągu 30 dni. Druga izba polskiego parlamentu może ją przyjąć bez poprawek, wprowadzić poprawki lub odrzucić ustawę w całości.

R13kRdYwZ6ApO

zadanie interaktywne

zadanie interaktywne

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/b/PI45AXKSP

Wykresy: Ustawy uchwalone przez Sejm oraz ustawy, do których Senat zgłosił poprawki

• III kadencja 1997‑2001: wniesione projekty - 1152; uchwalone ustawy - 640; ustawy, do których Senat zgłosił poprawki - 364;

• IV kadencja 2001‑2005: wniesione projekty - 1265; uchwalone ustawy - 894; ustawy, do których Senat zgłosił poprawki - 501;

• V kadencja 2005‑2007: wniesione projekty - 708; uchwalone ustawy - 384; ustawy, do których Senat zgłosił poprawki - 179;

• VI kadencja 2007‑2011: wniesione projekty - 1511; uchwalone ustawy - 952; ustawy, do których Senat zgłosił poprawki - 476.

Jeśli senatorowie nie wnieśli poprawek, Marszałek Senatu RP zawiadamia o tym Marszałka Sejmu RP, który może w tej sytuacji przekazać ustawę prezydentowi. Jeśli jednak zostały wprowadzone poprawki lub Senat RP zdecydował o odrzuceniu ustawy w całości, ustawa wraca do Sejmu RP. Gdy druga izba odrzuciła ustawę w całości, jej sprzeciw może zostać przełamany przez Sejm RP, jeśli uchwali ją ponownie bezwzględną większością głosów. Jeśli takiej większości nie uda się uzyskać, weto Senatu RP jest skuteczne i ustawa upada. Poprawki Senatu RP także są rozpatrywane przez Sejm RP, który może każdą z nich odrzucić bezwzględną większością głosów. Jeśli jednak poprawka nie zostanie odrzucona, uważa się ją za przyjętą.

Rozpatrzenie ustawy przez Prezydenta RP

W ciągu 21 dni Prezydent RP musi podjąć decyzję o losie ustawy uchwalonej przez parlament. Prezydent RP może:

• podpisać ustawę – zostaje ona następnie ogłoszona w Dzienniku Ustaw, co jest warunkiem jej wejścia w życie;

• zastosować tzw. weto prezydenckie, czyli przekazać ustawę Sejmowi w celu ponownego rozpatrzenia. Weto Prezydenta RP może być przełamane, jeśli Sejm ponownie uchwali ustawę, gdy poprze ją co najmniej 3/5 głosujących posłów
  (tzw. kwalifikowana większość). W takiej sytuacji prezydent musi podpisać ustawę. Jeśli jednak w głosowaniu nad odrzuceniem weta wymagana większość nie zostanie osiągnięta, proces ustawodawczy się kończy i ustawa upada;

• przekazać przed podpisaniem ustawę do Trybunału Konstytucyjnego w celu zbadania jej zgodności z Konstytucją RP. Trybunał Konstytucyjny może uznać ustawę za zgodną z konstytucją, wtedy Prezydent RP ma obowiązek niezwłocznego jej podpisania. Jeśli trybunał uzna ustawę za niezgodną z konstytucją, ustawa upada.

Podsumowanie

Proces ustawodawczy składa się z kilku etapów. Aby mógł się rozpocząć, konieczne jest wniesienie projektu ustawy do Sejmu RP. W procesie tym uczestniczy kilka konstytucyjnych organów władzy: Sejm i Senat RP (organy ustawodawcze), Prezydent RP i Rada Ministrów (organy wykonawcze) oraz Trybunał Konstytucyjny (organ władzy sądowniczej). Kluczową rolę w procesie ustawodawczym odgrywają decyzje podejmowane w Sejmie RP. Ustawa opublikowana w Dzienniku Ustaw staje się źródłem obowiązującego prawa w Polsce.