Program ćwiczeniowy pozwala zaprojektować ośrodek jeździecki.

Poniżej znajduje się baza wiedzy. Zapoznaj się z nią, a następnie wykonaj ćwiczenia związane z żywieniem koni.

BAZA WIEDZY

Projektowanie ośrodka jeździeckiego Pierwszym etapem projektowania ośrodka jeździeckiego jest określenie jego specyfiki oraz wybór rasy i liczby koni, kolejnym – projekt szczegółowy. Zwierzęta muszą mieć zapewnione odpowiednie warunki bytowe. Zakładając stadninę, trzeba dysponować odpowiednim terenem, na którym znajdą się zarówno zabudowania stajenne, jak i pastwisko.

Pastwisko

Powierzchnia pastwiska zależy od liczby zwierząt. Przyjmuje się, że na dorosłego konia potrzeba 20–50 mIndeks górny 2² wybiegu, a przy wypasie ok. 0,5‑1 ha pastwiska. Na otwartym terenie warto postawić wiatę, w której konie schronią się np. przed słońcem lub deszczem. Powierzchnia wiaty na jednego konia powinna wynosić co najmniej 9–12 mIndeks górny 2². Dla dwóch koni minimalna powierzchnia wiaty to od 18 do 24 mIndeks górny 2², a dla trzech koni od 27 do 36 mIndeks górny 2². Dobrze, jeśli pastwisko będzie podzielone na kwatery po minimum 500 mIndeks górny 2² (ten wymiar zależny jest od liczby koni), co pozwoli znacznie ograniczyć straty plonu. Kwaterowy sposób wypasu polega na wydzieleniu na pastwisku kilku równych części. Przyjmuje się, że dla koni wystarczy od 4 do 8 kwater. Na terenie wypasu powinno również stanąć duże poidło pastwiskowe, np. wannowe.
Obok pastwiska wydziela się teren na wybieg. Wystarczy jeden, ale powinien on liczyć minimum 0,5 ha – jednak im większy, tym lepiej. Powierzchnia padoku to co najmniej 50 m na 100 m, a jego nawierzchnia musi być sucha.

Zabudowania stajenne

Typy stajni i wyposażenie boksów
Te w typie angielskim zawierają boksy, które otwierają się na zewnątrz, a konie mogą wystawiać głowy na dwór, dzięki czemu mają stały dostęp do świeżego powietrza. W Polsce jednak ze względów klimatycznych częściej stawia się stajnie z boksami wewnątrz budynku, które wychodzą na korytarz. Powierzchnia boksów powinna być dostosowana do cech określonych przez typ oraz rasę konia i wynosić na jednego dorosłego konia lub źrebaka odsadzonego od matki co najmniej 10 mIndeks górny 2², a klaczy ze źrebięciem – co najmniej 12 mIndeks górny 2². Ważne, żeby przy projektowaniu stajni wziąć pod uwagę, że ogiery i klacze powyżej jednego roku trzyma się oddzielnie.

Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 28 czerwca 2010 r. określa, że powierzchnia boksu powinna wynosić w przypadku:
- koni dorosłych, których wysokość w kłębie wynosi do 1,47 m, co najmniej 6 mIndeks górny 2²;
- koni dorosłych, których wysokość w kłębie wynosi powyżej 1,47 m, co najmniej 9 mIndeks górny 2²;
- klaczy ze źrebięciem co najmniej 12 mIndeks górny 2².

Najwygodniejsze (i uniwersalne) są boksy o wymiarach 3 m na 4 m bądź 4 m na 4 m, o wysokości ok. 3,5–4 m, choć zdarzają się większe pomieszczenia o powierzchni 20 mIndeks górny 2² (5 m na 4 m). Zapewniają one dużo swobody ogierom, a nawet nawet klaczy ze źrebięciem.
Kolejnym krokiem jest wybór wysokości przegrody między boksami, która powinna wynosić co najmniej 2,2 m. Dobrze, jeśli przegrody boczne wysuwają się na korytarz lub otwierają na ściany, co jest przydatne m.in. w czasie usuwania obornika. Trzeba pamiętać, że konie to zwierzęta stadne, dlatego ważne jest, żeby miały ze sobą kontakt, np. przez przegrody. Można dodatkowo zastosować dzielone drzwi, dzięki czemu zwierzęta będą miały możliwość oglądania otoczenia przez otwartą część górną. W stajni boksowej istotna jest też szerokość korytarza. Najlepiej, jeśli wynosi ona 2,5–3 m, co ułatwi pracę, m.in. z wykorzystaniem ciągnika.

Innym rodzajem stajni są stajnie stanowiskowe. Wymiary stanowisk, w których koń stoi uwiązany do żłobu, powinny wynosić w przypadku:
- koni dorosłych o wysokości w kłębie do 1,47 m – co najmniej 1,6 m szerokości i co najmniej 2,1 m długości;
- koni dorosłych o wysokości w kłębie powyżej 1,47 m – co najmniej 1,8 m szerokości i co najmniej 3,1 m długości.

Zazwyczaj wymiary stanowiska wynoszą 2,80 m długości i 1,50 m szerokości. Obecnie jednak odchodzi się od stajni stanowiskowych, ponieważ wiązanie koni i zmuszanie ich do stania bez ruchu przez wiele godzin jest niezgodne z naturą tych zwierząt.

Kolejnym typem stajni są biegalnie, czyli stajnie wolnostanowiskowe bez uwięzi. W tym systemie utrzymania konie wiąże się tylko na czas karmienia i czyszczenia. Wielkość pomieszczenia zależy od liczby zwierząt. Minimalna powierzchnia dla koni utrzymywanych w systemie wolnostanowiskowym bez uwięzi podana w Rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 28 czerwca 2010 r. wynosi:
- dla klaczy karmiących ze źrebiętami – 12 mIndeks górny 2²,
- dla koni dorosłych – 10 mIndeks górny 2².

Niezbędnym elementem wyposażenia stajni są żłoby. Długość żłobu na jednego konia powinna wynosić ok. 1 m. W stajni w systemie grupowym żłób mocowany jest tak, by jego dno znajdowało się na wysokości stawu barkowego konia, czyli ok. 0,8–1,2 m od poziomu podłogi. W stajni stanowiskowej kółko uwiązowe montuje się pod żłobem, a w boksowej obok żłobu na ścianie przedniej boksu. Poidło musi być umiejscowione w takiej odległości od żłobu, aby koń nie zanieczyszczał wody paszą. Pasze objętościowe podaje się w siatkach albo paśniku z małym oczkiem. Siano można też umieścić pod żłobem bądź w innym miejscu w boksie, ale w takim przypadku należy je regularnie uzupełniać.

Wentylacja i oświetlenie
Konie są wymagającymi zwierzętami – potrzebują odpowiedniej ilości światła oraz czystego powietrza. System wentylacyjny powinien być dostosowany do cech budowlanych stajni oraz do liczby koni. Jego zadaniem jest dostarczanie świeżego powietrza z zewnątrz, rozprowadzanie go równomiernie po stajni i wchłanianie wilgoci bez powodowania np. zbytnich przeciągów. W większości przypadków sprawdza się wentylacja grawitacyjna, która do działania wykorzystuje różnice ciśnień i temperatur wewnątrz i na zewnątrz budynku. W budynkach, w których utrzymanie odpowiednich parametrów środowiska powietrznego nie jest możliwe, warto rozważyć montaż wentylacji mechanicznej.

Właściwą wentylację i jasność zapewnią czterodzielne drzwi do stajni oraz uchylne okna. Umieszcza się je, zabezpieczone np. metalową siatką bądź prętami, w każdym boksie, na wysokości 2,2–2,5 m nad poziomem podłogi. Dobrze, jeśli konie będą miały możliwość wyglądania na zewnątrz. Zalecenia unijne mówią, że stosunek powierzchni szyb do powierzchni podłogi powinien wynosić w stajniach dla koni roboczych 1 : 15, a w stajniach dla klaczy ze źrebiętami 1 : 10.

Zarówno stajnia oraz hale, jak i przyległe do niej tereny powinny być doświetlone. Dobierając rodzaj lamp, należy zwrócić uwagę na to, czy równomiernie oświetlą przestrzeń oraz ile energii zużywają. Najpopularniejsze są lampy sodowe, metalohalogenowe oraz ledowe – te ostatnie zużywają najmniej energii.

Inne elementy stajni

Koniecznym elementem stajni obok stajni głównej, w której znajdują się boksy, jest siodlarnia. To dość duże pomieszczenie służące do przetrzymywania sprzętu jeździeckiego. Nie ma wytycznych określających wielkość siodlarni, ale powinna być na tyle duża, by pomieść niezbędny sprzęt. Musi też być sucha, ogrzewana i praktycznie urządzona. Siodła, ogłowia, uwiązy i haczyki na kantary dobrze jest przechowywać w pobliżu boksów. W siodlarni muszą też znaleźć się wieszaki, na których będą suszyć się ochraniacze, czapsy, derki i czapraki.

W niewielkich stadninach funkcję myjki może pełnić np. pomieszczenie, w którym czyścimy konia, natomiast w dużych ośrodkach, na więcej niż 10 koni, należy przygotować osobną myjkę – najlepiej w pomieszczeniu o wymiarach 3 m na 4 m. Najważniejsze, by podłoga w myjce była antypoślizgowa i łatwa do czyszczenia.

W dużej stajni warto wygospodarować pomieszczenie na solarium dla koni o powierzchni ok. 12 mIndeks górny 2². Lampy solarne rozgrzewają końskie mięśnie, np. przed treningiem, i poprawiają samopoczucie zwierzęcia. Solarium można zamontować w pomieszczeniu wielkości standardowego boksu, a wejście i wyjście powinno być zamykane, np. drągiem.

Ujeżdżalnie i lonżownik

W ośrodku jeździeckim konieczne jest wygospodarowanie miejsca na ujeżdżalnię i lonżownik. Wymiary ujeżdżalni otwartych wynoszą minimum 20 m na 40 m, choć bardziej ergonomiczne są takie, które liczą 60 m na 100 m. Wymiary ujeżdżalni krytych to minimum 20 m na 40 m na 5 m.

Najpopularniejszym podłożem w hali jest dobrej jakości piasek, który jednak mocno się pyli, dlatego ważne jest jego regularne nawadnianie. Innym rodzajem podłoża jest piasek kwarcowy, który również należy nawadniać. Jego wadą jest to, że w słoneczne dni blask kwarcu może oślepiać konia. Popularne są także ścinki gumowe (trzeba je jednak często uzupełniać) oraz podłoże drewniane, które najczęściej łączy się z piaskiem. Aby utrzymać optymalną wilgotność nawierzchni, niezbędne jest więc odpowiednie nawadnianie hali. Do wyboru mamy systemy zraszania podwieszane – montowane na bandach lub za ogrodzeniem parkuru zewnętrznego, oraz kratki z mniejszymi zraszaczami wylotowymi zamontowanymi w obszarze dachu. Standardowe lonżowniki mają średnicę ok. 18–20 m, największe nawet 30 m. Niezbędnym elementem każdej profesjonalnej, a zwłaszcza sportowej stajni jest też karuzela. Istnieją dwa typy karuzeli: podwieszana i boksowa. W pierwszym przypadku koń przywiązywany jest do ramienia karuzeli, w drugim natomiast porusza się swobodnie po szerokiej na ok. 2,5 m ruchomej przestrzeni, ograniczonej przegrodami. Standardowe wymiary karuzeli to: 10 m, 12 m, 15 m, 16 m, 18 m i 20 m średnicy. W karuzeli (w zależności od jej wymiarów) może trenować 4–6 koni jednocześnie.

Ogrodzenie

Pastwisko, wybieg, ujeżdżalnia i lonżownik powinny być odpowiednio ogrodzone. Najtrwalsze są ogrodzenia metalowe, które nie wymagają zainstalowania elektrycznego pastucha. Popularne, ale niezbyt trwałe, są ogrodzenia drewniane (często wspomagane elektrycznym pastuchem). Stosuje się również ogrodzenia wykonane z tworzyw sztucznych oraz kompozytowe, które są bardziej wytrzymałe na warunki atmosferyczne niż ogrodzenia drewniane.

Magazyn pasz i płyta obornikowa

Planując stadninę, musimy uwzględnić postawienie oddzielnego pomieszczenia pełniącego funkcję magazynu pasz, co jest regulowane wytycznymi powiatowych inspektoratów weterynarii. Podłogi i ściany magazynu powinny być łatwe do czyszczenia i zabezpieczone przed dostępem gryzoni, ptaków i owadów. Pasze muszą być przechowywane w sposób uniemożliwiający zanieczyszczenie ich środkami ochrony roślin lub innymi szkodliwymi substancjami chemicznymi. Pojemność magazynu na siano luzem na jednego konia przebywającego w stajni 200 dni rocznie powinna wynosić 17–20 mIndeks górny 3³ (8–10 mIndeks górny 2²), a na jednego konia przebywającego w stajni 365 dni – 30–36 mIndeks górny 3³ (10–12 mIndeks górny 2²). Wszystkie rodzaje pasz należy przechowywać w przestronnym, zadaszonym, suchym i przewiewnym pomieszczeniu, najlepiej parterowym budynku zlokalizowanym w pobliżu stajni. Pasze treściwe magazynuje się w specjalnych plastikowych boksach w tym samym obiekcie, co pasze objętościowe. W dużych budynkach można przeznaczyć odrębne pomieszczenie na pasze treściwe. Przechowuje się je też w metalowych silosach z lejem zasypowym. To rozwiązanie sprawdza się szczególnie w przypadku wielkich gospodarstw. Prawo reguluje również sposób składowania obornika. Odległość płyt obornikowych od domów mieszkalnych na działkach sąsiednich powinna wynosić minimum 25 m (nie mniej jednak niż 30 m od okien i drzwi), od budynków przetwórczych i magazynowych przechowujących środki spożywcze – minimum 50 m, a od magazynów pasz i ziarna – 10 m. Obliczając powierzchnię płyt obornikowych, trzeba wziąć pod uwagę: ilość produkowanego obornika, jego wysokość na płycie (przeważnie ok. 2 m) oraz czas jego przechowywania (minimum 6 miesięcy). Następnie należy przeliczyć posiadaną liczbę koni na DJP (dużą jednostkę przeliczeniową) i pomnożyć tę jednostkę przez wymagany wskaźnik powierzchni płyty obornikowej (3,5 mIndeks górny 2² na 1 DJP). Średnio masa obornika wynosi ok. 800 kg na mIndeks górny 3³.