332 p.n.e. – założenie miasta w Egipcie przez Aleksandra Wielkiego, na jego cześć nazwanego Aleksandrią
280 p.n.e. – ukończenie budowy latarni morskiej na Faros, jednego z Siedmiu Cudów Świata Starożytnego
48 p.n.e. – spalenie Biblioteki Aleksandryjskiej przez Juliusza Cezara podczas wojny domowej w Egipcie
391 n.e. – zniszczenie Serapejonu, filii Biblioteki Aleksandryjskiej
642 n.e. – podbicie Aleksandrii przez Arabów
1
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
Rs4NOkgMQq9qh
I. W zakresie kompetencji językowych. Uczeń:
1. zna i rozpoznaje następujące formy morfologiczne z zakresu gramatyki języka łacińskiego:
d) formy fleksyjne i zasady użycia zaimków: is, quis, qui, hic, ille oraz zaimków osobowych i dzierżawczych,
2. zna i rozpoznaje następujące zjawiska składniowe z zakresu gramatyki języka łacińskiego:
a) szyk zdania łacińskiego,
8. dokonuje następujących transformacji gramatycznych w zakresie morfologii:
d) odmienia i poprawnie używa następujących zaimków: is, quis, qui, hic, ille oraz zaimków osobowych i dzierżawczych.
II. W zakresie kompetencji kulturowych. Uczeń:
2. posiada podstawową wiedzę o następujących kluczowych zjawiskach z zakresu historii starożytnej:
a) historia Grecji: - podboje Aleksandra Wielkiego i państwa hellenistyczne.
9. potrafi scharakteryzować i poddać interpretacji uwzględniającej właściwy kontekst kulturowy następujące kluczowe zjawiska z zakresu historii starożytnej:
a) historia Grecji: Strona 2 z 3 - podboje Aleksandra Wielkiego i państwa hellenistyczne.
III. W zakresie kompetencji społecznych. Uczeń:
1. dostrzega wagę systematyczności w poznawaniu zjawisk gramatycznych i dokładności w sporządzaniu adekwatnego przekładu.
Nauczysz się
tworzyć formy zaimków wskazujących is, ea, id;
identyfikować dzieła sztuki związane z kulturą antyczną;
rozwijać kompetencje językowe w języku łacińskim.
Barbillus z Aleksandrii
RpHteFDABUjgc1
In vīllā1vīllāBarbillī2Barbillī diū habitābam. Ad urbem cum servō quondam contendī, quod Clēmentem vīsitāre volēbam. Is tabernam prope portum Alexandrīae3portum Alexandrīae possidēbat. Servus, quī mē dūcēbat, erat puer Aegyptius. In urbe erat ingēns4ingēns multitūdō, quae viās complēbat5complēbat. Mercātōrēs per eās ambulābant et negōtium6negōtium inter sē agēbant. Fēminae et ancillae tabernās frequentābant. Tabernāriī eīs stolās7stolās ostendēbant. Multī servī per viās urbis currēbant. Difficile erat nōbīs per eās ambulāre, quod maxima erat multitūdō. Tandem ad portum Alexandrīae pervēnimus8pervēnimus. Plūrimī Aegyptī in eō locō aderant, sed nūllōs Graecōs vidēre poterāmus. Puer postquam hoc sēnsit, ānxius: „Melius est nōbīs” inquit „ad vīllam Barbillī revēnīre. Ad tabernam Clēmentis īre nōn possumus. Viae sunt perīculōsae, quod Aegyptī īrātī sunt. Omnēs Graecī ex eā parte urbīs fūgērunt.”
Źródło: Cambridge Latin Course. Book II, Cambridge University Press 2004, s. 76 – 78
Długo pomieszkiwałem w posiadłości Barbilliusza. Wyruszyłem do miasta z pewnym niewolnikiem, gdyż chciałem odwiedzić Klemensa. Miał on sklep w pobliżu portu w Aleksandrii. Niewolnik, który mnie prowadził, był egipskim chłopcem. W mieście były ogromne tłumy, które wypełniały ulice. Chodzili po nich kupcy i załatwiali między sobą interesy. Kobiety i niewolnice odwiedzały sklepy. Sprzedawcy pokazywali im suknie. Wielu niewolników biegało po ulicach miasta. Trudno nam było spacerować po nich, gdyż tłum był naprawdę duży. Wreszcie doszliśmy do portu w Aleksandrii. W owym miejscu było wielu Egipcjan, lecz nie mogliśmy dostrzec żadnych Greków. Gdy chłopak to zauważył, powiedział z wahaniem: „Lepiej będzie, jeśli wrócimy do posiadłości Barbilliusza. Nie możemy iść do sklepu Klemensa. Drogi są niebezpieczne. ponieważ Egipcjanie są rozgniewani. Wszyscy Grecy uciekli z tej części miasta”.
Tłumaczenie: Autor opracowania
1
Vīlla Barbillī prope portum erat. Facile erat eam invenīre, quod splendida erat.
RivgB9QAlRWNK
2
Barbillus - vir dīves, quī nōtissimus erat et multōs servōs habēbat.
3
Alexandrīa - Alexandrīa magnum portum habet. Prope eum est īnsula. Facile est nāvibus ad eum pervenīre, quod in hāc īnsulā est Pharus Alexandrīnus. Multae nāvēs in portū Alexandrīae sunt.
RQKD387e6uWXD
4
ingēns, - ntīs - magnus, immānis
5
compleō, - ēre, - ēvī, - ētum - wypełnić
6
negōtium, negōtiī n. – biznes
RiYuOBVdc9YPt
7
stola, -ae f. – Vir Rōmānus togam, fēmina Rōmāna stolam gerēbat.
Czytając tekst na temat Barbillusa z Aleksandrii, na pewno zwróciliście uwagę na pogrubione wyrazy. To formy zaimka wskazującego is, ea, id, czyli ten, on. Zobacz, jak wygląda odmiana tego zaimka przez przypadki:
Singulāris
Plūrālis
Nom.
is
ea
id
eī
eae
ea
Gen.
eius
eōrum
eārum
eōrum
Dat.
eī
eīs
Acc.
eum
eam
id
eōs
eās
ea
Abl.
eō
eā
eō
eīs
Re4K3RhQL5Ocu
Ćwiczenie 3
Starożytna Aleksandria
W miejscu, gdzie dziś znajduje się Aleksandria, ludzie osiedlili się już około 1500 p.n.e. – osada ta nosiła nazwę Rhakotis. Aleksander Wielki postanowił założyć w Egipcie miasto, które byłoby stolicą jego nowo podbitego terytorium. Zarówno położenie nad Morzem Śródziemnym, jak i bliskość Jeziora Mareotis zapewniającego obfitość wody pitnej, zdecydowały o wybraniu tejże osady na miasto Króla Macedonii, nazwane od jego imienia Aleksandrią. Aleksander założył miasto w 332 p.n.e., na początku swojej kampanii przeciw Persom. Z czasem aglomeracja zaczęła się rozrastać pod panowaniem dynastii Ptolemeuszy, której założycielem był jeden z dowódców armii Aleksandra Macedońskiego – Ptolemeusz I Soter. MetropoliaMetropoliaMetropolia Aleksandryjska była stolicą Egiptu aż do 642 n.e., kiedy to została podbita przez Arabów pod wodzą ʿAmr ibn al‑ʿĀṣ’a.
Stolica Egiptu była ośrodkiem nauki i sztuki: mieściły się w niej Museion – antyczne centrum naukowe skupiające wybitnych filologów, filozofów i naukowców oraz Biblioteka Aleksandryjska – największa biblioteka starożytności. Zlokalizowana w pobliżu miasta wyspa Faros, tworzyła naturalny port, wykorzystywany w celach handlowych dla produktów Egiptu, Etiopii i Arabii. Wyspa Faros słynna była w starożytności także z innego powodu – zbudowano na niej, z rozkazu Ptolemeusza Filadelfosa, latarnię morską, która znana była jeszcze w XII n.e. i stanowiła najdłużej zachowany zabytek spośród 7 cudów Świata Starożytnego, nie licząc istniejących do dzisiejszego dnia piramid w Gizie.
R1SlM5TKAn6RW1
R16b3oBUNRwSl
Ćwiczenie 4
Biblioteka Aleksandryjska
R1ZlwrEMaakyu1
Ptolemeusz I Soter, w latach 323‑285, powierzył założenie biblioteki filozofowi Demetriuszowi z Faleronu. Była to słynna biblioteka w Brucheion przy Muzejonie, w której za życia Ptolemeusza Sotera zgromadzono 200 000 woluminów. Jego następca, Ptolemeusz Filadelfos podwoił zbiory drogą zakupów, a cenną część przedstawiał księgozbiór po Arystotelesie. Nie była obojętna biblioteka i następnemu władcy – Ptolemeuszowi Euergestowi. Dobrze zaopatrzona była także druga biblioteka aleksandryjska, zwana Serapeion, przy świątyni Serapisa, której zbiory obliczano na 42 800 zwojów. Liczby te nie są pewnie dokładne, nie ulega jednak wątpliwości, że zbiory były bogate. Biblioteka w Brucheion spaliła się wraz z całą dzielnicą podczas oblężenia Aleksandrii przez Gajusza Juliusza Cezara w 48/47 p.n.e. Według Gelliusza spłonęło wówczas 700 000 zwojów. Straty te wynagrodził potem Kleopatrze Antoniusz, ofiarowując jej 200 000 zwojów wybranych z biblioteki w Pergamon. Druga biblioteka aleksandryjska, Serapeion, przetrwała do połowy IV n.e. W roku 391, patriarcha Teofil, spełniając gorliwie rozkaz cesarza Teodozjusza, zniszczył częściowo Świątynię Serapisa, by ją zastąpić świątynią chrześcijańską, i w tych okolicznościach uległa częściowemu zniszczeniu biblioteka. Ocalałe książki zniszczono na rozkaz Omara po podboju Egiptu przez Arabów.
Źródło: Lidia Winniczuk, Ludzie, zwyczaje i obyczaje starożytnej Grecji i Rzymu, Warszawa 1983, s. 312‑313.
R2xXjYVqQ85wz
Ćwiczenie 5
RLIR6fd8dFagm
Ćwiczenie 6
Latarnia morska na wyspie Faros
Żaden z 7 Cudów Świata Starożytnego (nie licząc istniejących do dzisiejszego dnia piramid w Gizie) nie zachował się do naszych czasów, jednak latarnia morska na Faros najdłużej cieszyła oko przybywających do Aleksandrii podróżnych. Niszczejącą już wieżę, władcy arabscy postanowili wykorzystać jako materiał na budowę fortu broniącego wejścia do portu. Na dnie morza w pobliżu wyspy, do dziś znajdują się pozostałości wspaniałej budowli. A oto co pisał o niej Pliniusz Starszy w czasach antycznych:
R15PFmYKgvYnV1
Magnificātur et alia turris ā rēge facta in īnsulā Pharō portum optinente Alexandrīae, quam cōnstitisse DCCC talentīs trādunt, magnō animō, nē quid omittāmus, Ptolemaeī rēgis, quō in eā permīserit Sostratī Cnidī architectī strūctūra ipsa nōmen īnscrībī. ūsus eius nocturnō nāvium cursū ignēs ostendere ad praenūntianda vada portūsque introitum, quālēs iam complūribus locīs flagrant, sīcut Ōstiae ac Rāvennae. perīculum in continuātiōne ignium, nē sīdus existimērētur, quoniam ē longinquō similis flammārum aspectus est. hīc īdem architectus prīmus omnium pēnsilem ambulātiōnem Cnidī fēcisse trāduntur.
Źródło: Pliniusz Starszy, Historia Naturalna (XXXVI, 18, 83), Wrocław 1961.
Wysławiają także inną wieżę, zbudowaną przez jednego króla na wyspie Pharus, trzymającej port aleksandryjski; powiadają, że zbudowanie tej wieży kosztowało 800 talentów; aby niczego nie opuścić, muszę powiedzieć, iż wielkością umysłu króla Ptolemeusza było pozwolić na niej wpisać nazwisko Sostratesa Gnidyjczyka, architekta. Użytek z niej jest ten, iż w nocy za pomocą ognia wskazuje okrętom płynącym mielizny, i wchód do portu; teraz palą się w wielu już miejscach podobne ognie, jak w Ostii i Ravennie. Ale niebezpiecznie jest utrzymywać ciągle ogień, ażeby żeglarze nie poczytywali go za gwiazdę, ponieważ z daleka płomień wydaje się jak gwiazda. Ten to sam jest architekt, który w Gnidzie pierwszy z wszystkich miał zrobić wiszący chodnik.
Źródło: K. Pliniusza Starszego Historyi naturalnej ksiąg XXXVII = C. Plinii Secundi Historiae naturalis libri XXXVII. T. 10 ks. 34‑37, tłum. Józef Łukaszewicz, Poznań 1845.
R1BqRfcJxr5YK
Ćwiczenie 7
Słowniki
Słownik pojęć
Metropolia
Metropolia
gr. mētrópolis „macierzyste miasto” - w staroż. Grecji miasto, które zakładało kolonię; miasto danej prowincji, regionu lub kraju, spełniające na danym terenie funkcje centrum administracyjnego, kulturalnego, oświatowego, gospodarczego, itp.
Stola
Stola
łac. wełniana suknia kobieca noszona na tunice (tunica interior), pod płaszczem (palium), długa, fałdzista, na ramionach zszyta lub spięta agrafkami. Była pochodzenia greckiego, wykazywała znaczne analogie z chitonem, który wprowadzono do Rzymu w II p.n.e. Oficjalny, zaszczytny strój przysługujący wyłącznie matronom rzymskim. W późniejszych wiekach (od III n.e.) zastąpiona przez togę i dalmatykę (tunikę z długimi rękawami).
Zaimek wskazujący
Zaimek wskazujący
jest to zaimek, który wskazuje na przedmioty, cechy, osoby z otoczenia rozmówcy lub wspomniane wcześniej w tekście.
Słownik łacińsko‑polski
RfhIspAYjP4Ea
Galeria dzieł sztuki
RJxceStR1RFwc1
RbaFUxQal56MZ
RZ9912AVwJKQK1
RO98ffi7E1i2J1
R1RDbA7GEGeiC
RXgsQnePlMhQx1
Bibliografia
J. Wikarjak, Gramatyka opisowa języka łacińskiego, Warszawa 1978.
Encyclopaedia Britannica – wydanie internetowe.
Pliniusz Starszy, Historia Naturalna (XXXVI, 18, 83), Wrocław 1961.
L.Winniczuk, Lingua Latina; Łacina bez pomocy Orbiliusza, Warszawa 1975.
K. Pliniusza Starszego Historyi naturalnej ksiąg XXXVII = C. Plinii Secundi Historiae naturalis libri XXXVII. T. 10 ks. 34‑37, tłum. Józef Łukaszewicz, Poznań 1845.