R1EKDl6xnOP1D1

Zdjęcie przedstawia młodego mężczyznę. Mężczyzna ma krótkie, gładkie włosy. Ma owalną twarz. Ma krótko przyciętą brodę i wąsy. Ubrany jest w surdut, koszulę. Pod szyją ma fular.

Stanisław Wyspiański, jako absolwent Szkoły Sztuk Pięknych w KrakowieSzkoła Sztuk Pięknych Szkoły Sztuk Pięknych w Krakowie, student Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz paryskiej Académie Colarossi, był człowiekiem wszechstronnie wykształconym i wpisywał się w obraz polskiej inteligencji przełomu wieków. Tak samo jak kilku innych przedstawicieli młodopolskiego środowiska artystycznego, m.in. Włodzimierz Tetmajer (1861–1923) i Lucjan Rydel (1883–1936), ożenił się z chłopką. W 1900 roku żoną malarza została Teodora Pytko pochodząca z podtarnowskiej wsi Konary. Dzięki temu autor Wesela znał dobrze zarówno realia życia w mieście, jak i na wsi. W dramacie trafnie wskazał i nazwał negatywne cechy Polaków, obnażył narodowe wady, a reprezentantów poszczególnych warstw społecznych ukazał sprawiedliwie bez idealizowania.

Postawy wobec chłopów

Wśród przedstawicieli inteligencji w Weselu można zaobserwować różne postawy wobec chłopów: od uwielbienia do pogardy. Zachwyt życiem wsi bywa często powierzchowny i ma wszelkie cechy młodopolskiej ludomanii. Tak jest w przypadku Pana Młodego, który na wsi poszukuje tematów i inspiracji, podziwia chłopskie zwyczaje, ale ich nie rozumie.

R1Z6IQnv2sLbK

Obraz przedstawia orszak weselny zmierzający przez wieś. Na przedzie jedzie konno dwóch młodych mężczyzn w ludowych strojach. Za nimi podąża pieszo muzykant grający na basie i tłum ludzi w ludowych strojach.

Inaczej w przypadku Gospodarza, w którego chacie odbywa się tytułowa uroczystość. Bohater, choć pochodzi z inteligencji, od dekady mieszka na wsi z własnego wyboru. Zna środowisko chłopskie od wewnątrz, traktowany jest przez sąsiadów jako „swój”. Obserwuje życie ludu na co dzień, dlatego jego szacunek dla ich zwyczajów nie wynika z literackiej mody, lecz z osobistych doświadczeń. W rozmowie z Poetą Gospodarz przeciwstawia witalność chłopów dekadencjidekadentyzm dekadencji panującej wśród osób wykształconych:

Choć Gospodarz w porównaniu z Panem Młodym wykazuje mniejszą skłonność do marzycielstwa, jego postawa jest silnie naznaczona romantyczną mitologią. Bohater wierzy w cudowne odrodzenie narodu, które ma się dokonać dzięki rolniczemu ludowi i jego sile witalnej. Przymyka oczy na prostackie zachowania chłopów: pijackie awantury wszczynane przez Czepca, kłótnie o pieniądze czy prymitywne zaloty parobków. Idealizacja zaburza trzeźwy osąd Gospodarza – finałowa scena chocholego tańca kompromituje między innymi także jego wiarę w zdrową siłę chłopstwa.

Wyspiański wyśmiewa w Weselu szlacheckie mity dotyczące chłopów. Poeta kompromituje i odrzuca sielankową wizję wsi rodem z tekstów Jana Kochanowskiego:

Wizja wsi jako przestrzeni arkadyjskiej nie ma bowiem pokrycia w rzeczywistości, a problemy natury ekonomicznej i politycznej dotykają w takim samym stopniu wszystkie warstwy społeczne. Obalony zostaje również mit chłopa – Piasta, pracowitego i mądrego człowieka z ludu, patrioty zainteresowanego sprawami narodu. W dramacie chłopi nie przejawiają szczególnego zainteresowania wyzwoleniem ojczyzny, a ich patriotyczne zrywy ograniczają się tylko do pokazowego sięgnięcia po kosy i oczekiwania na przywództwo szlachty. Nadzieja pokładana w walecznych kosynierach, którzy w czasach powstania kościuszkowskiego ramię w ramię ze szlachtą bili się pod Racławicami, okazuje się złudna:

...wiecie choć, gdzie Chiny leżą?

Z przychylnością dla wiejskiego ludu okazywaną przez Pana Młodego i Gospodarza kontrastuje lekceważenie wyrażane przez innych przedstawicieli inteligencji. Według Dziennikarza chłopi powinni zajmować się tylko swoją pracą i prostymi przyjemnościami, zaś potrzeby intelektualne rezerwuje wyłącznie dla mieszkańców miast. Uważa, że nie są oni w stanie zrozumieć problemów „wielkiego świata”, dlatego nie powinni się nimi interesować. Już w pierwszej scenie dramatu w trakcie rozmowy z Czepcem wyraża swoje przekonania: 

Rozmowom przedstawicieli inteligenckich środowisk miejskich z chłopami towarzyszy sztuczna uprzejmość. Goście z miasta przejawiają skłonność do kokieterii i pustych frazesów. Dziennikarz zwraca się do Czepca słowami mój miły gospodarzu, by za chwilę traktować go z wyższością. Pod pozorną grzecznością Radczyni kryje się ignorancja, niechęć i nieznajomość wiejskich zwyczajów. Kiedy Klimina wita się z nią, mówiąc: Pochwalony, dobry wieczór państwu, otrzymuje odpowiedź Pochwalony – gospodyni…. Dla żadnej z nich nie są to naturalne pozdrowienia. Z powątpiewaniem wyraża się o małżeństwie Pana Młodego z prostą dziewczyną. Podobne resentymentyresentymentresentymenty nie są jednak charakterystyczne tylko dla relacji inteligencji z chłopstwem. Celnie podsumowuje je Żyd w rozmowie z Panem Młodym:

Słownik