Przeczytaj
Dynamiczni bohaterowie
Siła pisarstwa Szekspira tkwi w dynamizmie charakterów zbudowanych przez niego postaci. Makbet oraz jego żona nie różnią się pod tym względem od innych bohaterów szekspirowskich. Tytułowa postać została wykreowana na podstawie przekazów pochodzących z XVI‑wiecznych kronik Raphaela Holinsheada odbiegających od zapisów w innych źródłach. Historyczny Makbet był władcą Szkocji w latach 1039–1056. Władzę zyskał dzięki małżeństwu z pochodzącą z królewskiego rodu Grouch, która schroniła się w jego zamku przed wojenną zawieruchą. Makbet wraz z małżonką wsławili się mądrymi i pokojowymi rządami gwarantującymi krajowi dobrobyt. Jedną z ich decyzji było wzmocnienie władzy królewskiej i ukrócenie samowoli możnowładców. Ci ostatni jednak zbuntowali się przeciwko królowi i doprowadzili do jego obalenia dzięki wsparciu Anglików.
Nie bez znaczenia jest rola Lady Makbet w dramacie Szekspira. Jej wyjątkowość polega na tym, że wymyka się ona wzorcom kobiecych bohaterek literackich. Szekspir prawdopodobnie zbudował tę postać na podstawie losów Tanaquili i Tulii, żon rzymskich władców przedstawionych w Historii Rzymu Liwiusza w przekładzie Williama Paintera. Obie królowe doprowadziły do koronacji swoich mężów, uciekając się do podstępu. Painter opisuje scenę, w której Tanaquil zachęca męża do działania, podważając jego męstwo. Podobnie zachowuje się Lady Makbet.
Na decyzje Makbeta i jego przemianę ma również wpływ świat fantastyczny, do którego należą wiedźmy, zjawy, duchy oraz sny i wizje głównych bohaterów. Każdy z wymienionych elementów ma w dramacie swoje określone znaczenie.
Droga Makbeta do upadku wiedzie przez decyzje, na które wpływ ma wiele czynników. Gdyby był on bohaterem antycznym, a jego wyborami rządziło fatum, moglibyśmy powiedzieć, że jego los jest zdeterminowany przez siły boskie - podobnie jak w przypadku króla Edypa i jego wyborów. Szkocki władca wierzy jednak w przepowiednię podsycającą jego ambicje i podejmuje takie decyzje, aby się spełniła. Król Edyp z kolei myśli, że uniknie przeznaczenia, jeśli będzie świadomie wybierał, podczas gdy wszystkie jego wybory prowadziły do tego samego finału...
Zapoznaj się z poniższymi fragmentami Makbeta ukazującymi przemianę głównego bohatera. Opowiedz, co miało wpływ na jego decyzje.
Makbet1
MAKBET
(na stronie)
Dwie ich przepowiednie
Już się spełniły, jak szczęśliwy prolog
Do królewskiego w przyszłości dramatu. —
Raz jeszcze dzięki składam wam, panowie! —(na stronie)
Nadprzyrodzone trzech istot podszepty
Złe być nie mogą, nie mogą być dobre.
Jeśli złe, czemu prawdą zaczynają
I pomyślności dają mi zadatek?
Jestem Cawdoru thanemthanem. Jeśli dobre,
Dlaczego ucho nadstawiam pokusom,
Na których straszny obraz włos się jeży,
Mężne me serce w mych się tłucze piersiach,
Z siłą naturze ludzkiej niezwyczajną?
Strach mniej jest straszny, mniej ma w sobie grozy
W rzeczywistości, niż strach w wyobraźni.
Myśl, której tylko marzeniem morderstwo,
Wstrząsa tak słabą ludzką mą naturą,
Że siły duszy mdleją w przypuszczeniach,
I nie istnieje tylko to, co nie jest.2
MAKBET
(na stronie)
Książę Cumberlandu!
Ten kamień, który zawala mi drogę,
Przeskoczyć muszę, jeśli upaść nie chcę.
Przymrużcie, gwiazdy, ogniste źrenice,
Na czarne duszy mojej tajemnice!
Niechaj mej ręki oko me nie widzi!
Niech się czyn spełni, którym wzrok się brzydzi!3
MAKBET
Ciągle do mnie woła,
Wszędzie głos słyszę: „Już nie uśniesz więcej!
Glamis sen zabił i dlatego Cawdor
Nie uśnie więcej, Makbet spać nie będzie!”LADY MAKBET
Któż to tak woła? Co, dostojny thanie,
Do tegoż stopnia hart duszy osłabiasz,
Że słuchasz mózgu chorego podszeptów? —
Weź trochę wody, i idź z twojej dłoni
Omyj to szpetne świadectwo co prędzej.4
SEYTON
Królowa umarła.
MAKBET
Później jej trochę należało umrzeć;
Na słowa takie czas jeszcze nie przyszedł.
Jutro po jutrze i po jutrze jutro,
Wolnym się krokiem od dnia do dnia czołga,
Aż do ostatniej wszech czasów sylaby,
A wszystkie wczoraj nasze przyświecały
Głupcom na drodze do prochów mogiły.
Zgaśnij, o zgaśnij świeco krótkotrwała!
To życie tylko cieniem jest przelotnym,
Nędznym aktorem, co przez swą godzinę
Na scenie świata pawi się i puszy,
I milknie potem; to opowiadana
Z krzykiem i furią powieść przez idiotę,
Nic nie znacząca.
Słownik
gatunek dramatu powstały na przełomie XV i XVI w. w Anglii za panowania królowej Elżbiety I
naczelnik hrabstwa
(łac. teatr – świat) jeden z najbardziej znanych toposów (powtarzających się motywów) w literaturze, porównujący świat i życie ludzkie do toczącego się teatralnego przedstawienia; często spotykany w literaturze renesansu i baroku
najsłynniejszy teatr szekspirowski działający w Londynie w latach 1599‑1642, założony przez braci Richarda i Cuthberta Burbage’ów; wystawiano w nim premiery utworów Szekspira oraz sztuki Bena Jonsona i Johna Webstera, aktorami byli wyłącznie mężczyźni