Amerykański językoznawca Roman Jakobson stworzył model aktu komunikacji, wyszczególniając wszystkie czynniki, które muszą zaistnieć, aby akt był skuteczny:

Każdy akt komunikacji językowej ma jakiś cel, a z nim łączy się intencjaintencjaintencja wypowiedziwypowiedźwypowiedzi.  To od konkretnego celu zależy, jakimi środkami językowymi posłużymy się, by go osiągnąć.

Jak widać na przedstawionym schemacie, oddzielone zostały na nim wypowiedzi, których jedynym celem jest poinformowanie odbiorcy o pewnym stanie rzeczy od wypowiedzi, które mają inne cele. Wypowiedzi o funkcji informacyjnej mogą być opisowe, np. Jan przyjechał, Dzisiaj jest piękna pogoda lub o funkcji hipotezy Jan podobno przyjechał, Być może jutro będzie zimno lub oceniająco‑postulatywne, np. Jan powinien odwiedzić dzisiaj chorą matkę.

Najdalej od wypowiedzi informacyjnych znajdują się wypowiedzi sprawcze, których celem nie jest informowanie, lecz stwarzanie pewnych stanów rzeczy.

Funkcja nakłaniająca (impresywna, konatywna), mocno angażująca odbiorcę, jest zróżnicowana. Nacisk na odbiorcę może mieć na celu zadanie pytania, wydanie rozkazu, poproszenie o coś, a także wpłyniecie na odbiorcę przez perswazję bądź działania unikające jawnego przekonywania.

Wypowiedzi o funkcji ekspresywnej nie są zorientowane na odbiorcę, jest to ekpresja woli, emocji i sądów. Wypowiedzi mają chatakterystyczne formy językowe, głównie intomacyjne.

Wreszcie ostatni typ wypowiedzi to wypowiedzi poetyckie, przy których można mówić o funkcji kreatywnej języka. Celem wypowiedzi jest kreacja pewnego świata, który jest inny niż ten, do ktorego odnoszą się wypowiedzi informacyjne.

Presupozycja

Intencja wypowiedzi może mieć znaczenie dosłowne lub implikowane (presupozycja). Czym jest presupozycja?

Słownik