Proza renesansowa: Trzy pierścienie Giovanniego Boccaccia, nowela z Dekameronu

R1VGd3Kpjv3XJ

Zdjęcie przedstawia fragment strony ze starej księgi. Na górze znajduje się rycina, poniżej drukowany tekst. Rycina przedstawia ogrodzony ogród, w którym siedzą w półkolu kobiety i mężczyźni w dworskich strojach.

Prolog wprowadza czytelnika w sytuację, w jakiej one powstały. W 1348 r. wybuchła we Florencji zaraza morowa – dżuma, która zaczęła dziesiątkować mieszkańców miasta. Boccaccio bardzo dokładnie, wręcz naturalistycznie opisuje objawy choroby:

Ludzie różnie zachowywali się w obliczu zarazy, jedni, rzucając się w wir uciech doczesnych, starali się zapomnieć o nieszczęściu, inni, chcąc ocalić życie, uciekali z miasta. To rozwiązanie wybrało dziesięcioro młodych arystokratów. Wraz ze sługami wyruszyli do podmiejskiej willi:

I tu zrodził się pomysł opowiadania sobie historii dla zabicia czasu i w celu uprzyjemnienia pobytu. Towarzystwo spędziło na wsi dziesięć dni. Każdego dnia każdy z dziesięciu uciekinierów opowiadał innym jedną historię, stąd cały cykl składa się ze stu nowelNowelanowel i nosi tytuł Dekameron (z greckiego: déka – dziesięć, hēméra – dzień). Odnajdziemy wśród nich słynną opowieść Sokół, od której wziął nazwę nowy typ noweli, tzw. nowela z sokołem„Sokół”sokołem, w której ważną rolę pełni motyw dominujący, urastający do rangi symbolusymbolsymbolu.

Tematyka opowieści z Dekameronu jest różna. Każdy dzień miał swój temat przewodni, którego trzymano się mniej lub bardziej ściśle, ale niezależnie od tematu motywem przewijającym się przez cały utwór jest miłość, przedstawiona zarówno w wymiarze duchowym – romantycznym, jak i cielesnym, i to często w sposób bardzo śmiały, bezpruderyjny, a nawet dosadny. Zakochanymi bywają biedni i bogaci, mądrzy i głupi, uczciwi i oszuści, ludzie różnych stanów, w tym także duchowni. Boccaccio, chwaląc miłość jako to, co jest dla człowieka najważniejsze, staje się również piewcą rozumu i życiowej mądrości. Przeciwstawia ludzi odważnych i inteligentnych naiwniakom i głupcom wszelkiej maści, z których bezlitośnie szydzi. Takich pozytywnych i godnych szacunku bohaterów spotykamy w wielu nowelach.

Przykładem jest utwór Trzy pierścienie z następującym podtytułem: Melchizedech, Żydowin, opowieścią o trzech pierścieniach salwuje się z niebezpieczeństwa, jakie mu Saladyn gotował. Tę krótką nowelę umieścił pisarz na początku cyklu, jest trzecią opowieścią pierwszego dnia. Tematycznie nawiązuje do poprzedzającej ją drugiej historii, opisującej przygody Żyda Abrahama.

RZH2vZ7pEPpzH

Obraz przedstawia ogród. Na trawie siedzi grupa kobiet w dworskich strojach. Naprzeciw nich, na schodach, siedzą dwaj młodzi mężczyźni. Jeden z nich trzyma mandolinę, gestykuluje. Kobiety słuchają go z uwagą.

Warto przyjrzeć się kompozycji noweli Trzy pierścienie. To opowieść Filomeny, która zwraca się do swoich przyjaciółek. Wiemy już, że są to młode arystokratki, które schroniły się przed zarazą w podmiejskiej willi. Bohaterka‑narratorka snuje opowieść o Saladynie, sułtanie Egiptu i Syrii. Potrzebował on pieniędzy, które wcześniej beztrosko roztrwonił, żyjąc rozrzutnie i wdając się w niepotrzebne wojny. Postanowił je pożyczyć od bogatego Żyda mieszkającego w Aleksandrii. Obawiał się jednak, że Melchizedech – tak nazywał się lichwiarz – odmówi mu pomocy. Wymyślił więc podstęp. Żydowi, słynącemu nie tylko ze skąpstwa, ale również z wielkiej mądrości, zadał kłopotliwe pytanie. Melchizedech miał rozsądzić, która religia jest najlepsza: judaizm, islam czy chrześcijaństwo. Nie udzielił prostej odpowiedzi, opowiedział jednak Saladynowi pewną historię, co – jak się później okazało – wybawiło go z opresji i zjednało mu przyjaźń sułtana. Wydarzenia przytoczone przez Żyda tworzą oczywiście trzeci plan fabularny. Bogaty i szlachetny człowiek miał piękny pierścień. Uczynił z niego znak rodowy, przekazując go swojemu synowi i prosząc, by ten postąpił podobnie, wyznaczając swego następcę. W ten sposób pierścień był przekazywany z pokolenia na pokolenie. Jeden jednak z jego spadkobierców miał trzech synów, których darzył jednakową miłością. Nie potrafił zdecydować, komu przekazać pierścień. Poprosił zatem złotnika, by wykonał jeszcze dwa pierścienie na wzór oryginału. Ten sporządził kopie tak sumiennie, że nie sposób ich było odróżnić od pierwowzoru. Ojciec wręczył przed śmiercią trzy pierścienie trzem swoim synom, a oni rozpoczęli spór o dziedzictwo, gdyż każdy uważał, że posiada prawdziwy pierścień.

Słownik