Ideologia. Ideologia polityczna

Twórcą pojęcia ideologiaIdeologiaideologia był Antoine Louis Destutt de Tracy, który w 1796 roku mianem tym określa naukę o ideach. Obecnie mówimy o ideologii politycznej, czyli zbiorze poglądów, nie zawsze usystematyzowanych, służących do całościowego interpretowania i przekształcania świata. Z ideologii tworzy się doktrynydoktrynadoktryny polityczne, które są uporządkowanym zbiorem poglądów na życie polityczne danego społeczeństwa. Konkretyzacją doktryny politycznej jest program politycznyprogram politycznyprogram polityczny tworzony przez partie polityczne w celu realizacji w określonym miejscu i czasie. Program polityczny jest często budowany w oparciu o poglądy kilku doktryn politycznych, nawet sobie przeciwstawnych.

Totalitaryzm

Pojęcie totalitaryzmtotalitaryzmtotalitaryzm powstało we Włoszech po zakończeniu Wielkiej Wojny. Jego propagatorem był Benito Mussolini, który po założeniu związków kombatantów (wł. Fasci di combattimento) szybko przekształcił związki w Narodową Partię FaszystowskąfaszyzmFaszystowską. Faszyści, zyskując dzięki swojemu programowi poparcie, w 1922 roku zorganizowali marsz Czarnych Koszul na Rzym, co pozwoliło im przejąć władzę we Włoszech. Jednym z krytyków zmian był Giovanni Amendola, który stworzył pojęcie totalitario.

Uważał on, że totalitaryzm niszczy demokrację. W 1925 roku Mussolini wykorzystał pojęcie totalitario i ogłosił budowę państwa totalnego. Z czasem pojęcie totalitaryzmu stało się synonimem ustrojów politycznych, w których państwo w pełni kontroluje społeczeństwo i życie swoich obywateli.

Faszyzm włoski

R1beWn2bS37H91

Zdjęcie przedstawia mężczyznę, żołnierza w mundurze. Mężczyzna ma na czapce i ramieniu godło. Na klapie marynarki munduru ma liczne odznaczenia wojskowe.

Doktryna polityczna powstała w międzywojennych Włoszech jako protest przeciwko demokracji parlamentarnej. Twórcą ideologii faszystowskiej był Benito Mussolini, który głosił kult państwa, militaryzm, walkę z innymi ideologiami, korporacjonizm i etatyzm w gospodarce, a także nacjonalizm, rasizm i szowinizm, oraz wprowadził system jednopartyjny z  pełnym podporządkowaniem obywatela państwu i rządy autorytarne w stylu wodzowskim. Poglądy Mussoliniego zaczęli podzielać przywódcy Trzeciej Rzeszy oraz frankistowskiej Hiszpanii.

R18izOPxGGPFU1

Zdjęcie przedstawia dwóch mężczyzn jadących samochodem kabrioletem. Jeden z nich to niemiecki żołnierz, ma wąs pod nosem, to Adolf Hitler. Drugi z nich, to włoski żołnierz, Benito Mussolini. W tle widać tłumy żołnierzy.

Mussolini, zwany Duce (wódz), sprawował władzę dyktatorską opierającą się na monopartyjnym systemie parlamentarnym. Podporządkował sobie całe państwo, rozprawił się z mafią sycylijską, czym zyskał poparcie społeczne we Włoszech. Głosił politykę antykościelną oraz dążył do podbojów terytorialnych. Zlikwidował parlament, tworząc podporządkowaną sobie Radę Faszystowską. Przestały istnieć opozycyjna prasa i organizacje społeczne. W 1927 roku powstały pierwsze obozy koncentracyjne. W polityce zagranicznej Włochy dążyły do zdobycia kolonii, w latach dwudziestych do Włoch włączono miasto Fiume, w 1927 objęto protektoratem Albanię. W zależnej Libii w ramach polityki wyższości ras pozbawiono Afrykanów praw, wiele tysięcy Libijczyków zginęło w obozach koncentracyjnych. W 1935 roku armia włoska zaatakowała Etiopię, gdzie w walce użyto broni chemicznej. W maju 1936 roku proklamowano powstanie Cesarstwa Włoskiego, które stało się sojusznikiem III Rzeszy i Japonii w II wojnie światowej.

Nazizm – narodowy socjalizm

Republika Weimarska jako spadkobierca II Rzeszy poniosła konsekwencje wywołania I wojny światowej. Niemcy obłożono reparacjami wojennymi oraz zakazano posiadania armii. W kraju trwał kryzys, szalała hiperinflacja oraz bezrobocie. Byli żołnierze nie potrafili się odnaleźć w tej rzeczywistości, dlatego wzorowali się na włoskich kolegach, tworząc organizacje skupiające kombatantów. W 1919 roku coraz większą popularność zaczęła zyskiwać Niemiecka Partia Robotników, która w 1920 roku przekształciła się w Narodowosocjalistyczną Niemiecką Partię Robotniczą (NSDAP), w której Adolf Hitler sprawował dyktatorską władzę. W listopadzie 1923 roku naziścinazizmnaziści zorganizowali w Monachium nieudany pucz. Adolf Hitler został aresztowany i osadzony w więzieniu w Landsbergu. Tam powstał Mein Kampf (Moja walka), w którym sformułowany został program nazistów.

Przejęcie władzy przez A. Hitlera w Niemczech

RUhwvhKELblzl1

Zdjęcie przedstawia mężczyznę w mundurze. Na lewym ramieniu ma opaskę ze swastyką. Ma wąsy, skupione spojrzenie. Stoi z założonymi na brzuchu rękoma.

Wielki kryzys, który ogarnął także Niemcy, spowodował kryzys rządów parlamentarnych. O jego spowodowanie NSDAP oskarżało Żydów, którzy obok komunistówkomunizmkomunistów byli uważani za głównych wrogów państwa niemieckiego. W 1932 roku odbyły się wybory parlamentarne, w których sukces odnieśli naziści. 30 stycznia 1933 roku Adolf Hitler został kanclerzem rządu. Rozpoczęło to drogę do całkowitego podporządkowania sobie społeczeństwa. W lutym 1933 roku został podpalony Reichstag, o co oskarżono komunistów, był to dobry pretekst do zlikwidowania Komunistycznej Partii Niemiec.

Rok później podczas nocy długich noży rozprawiono się z kierownictwem SA. Po zlikwidowaniu demokracji w Niemczech zaostrzono represje wobec Żydów. W tym celu uchwalono ustawy norymberskie w 1935 roku, pozbawiając Żydów większości praw obywatelskich. Doprowadziło to 9 listopada 1938 roku do nocy kryształowej. Bojówki SS oraz ochotnicy zaatakowali domy, sklepy należące do Żydów, około 100 osób zabito, 20 tys. aresztowano. Represje zmusiły część ludności pochodzenia żydowskiego do emigracji z Niemiec.

Eugenika

Celem nazistów obok eliminacji Żydów z Niemiec było udoskonalenie rasy nordyckiej. W ramach eugenikieugenikaeugeniki usuwano ze społeczeństwa osoby z chorobami psychicznymi i niepełnosprawnościami. Stosowano eutanazję oraz przymusową sterylizację. Od 1933 roku w Niemczech tworzono pierwsze obozy koncentracyjne, w których zamykano osoby niepasujące do nowej rzeczywistości.

II wojna światowa

Ideologia głoszona przez NSDAP i jej zwolenników doprowadziła do powstania w Niemczech państwa totalitarnego, które swoją polityką doprowadziło do wybuchu II wojny światowej. W jej trakcie doszło do licznych zbrodni wojennych, terroru i ludobójstwa. Na masową skalę hitlerowcy w trakcie II wojny światowej utworzyli 42,5 tys. gett i obozów, w tym 30 tys. obozów pracy i 980 obozów koncentracyjnych.

R1Y8JygiULgep

Na mapie przedstawiono informacje o niemieckich obozach koncentracyjnych i śmierci rozmieszczonych w Europie, miastach z gettem i kierunkach transportu więźniów. Obozy śmierci znajdujące się na terenie Polski były w Chełmnie, Treblince, Sobiborze, Majdanku, Bełżec, Auschwitz. Obozy koncentracyjne na terenie Polski mieścił się w Sztutowie, Działdowie, Potulicach, Płaszowie, Rogoźnicy. W Europie natomiast obozy koncentracyjne mieściły się w Mauthausen, Bolzano, Fossoli, Drancy, Westernork, Niederhagen. Miasta z gettem na terenie Polski to Łódź, Warszawa, Białystok, Kraków. W Europie to miasta Lwów, Kluź, Budapeszt, Saloniki. Na mapie oznaczono ważne kierunki transportu więźniów. Przykładowo z Rzymu więźniów transportowano przez obozy w Fossoli, Bolzano do Auschwitz. Z Salonik przez Budapeszt do Auschwitz. Z Kluź do Auschwitz. Z Paryża z obozu koncentracyjnego w Drancy, z belgijskiego obozu Mechelen, z holenderskiego obozu Westerbork i niemieckiego obozu Niederhagen transportowano więźniów do Auschwitz. Z Auschwitz na terenie Polski na Majdanek. Z obozu w Płaszowie oraz Lwowa do Bełżeca. Stamtąd do Sobiboru. Z Warszawskiego getta transportowano więźniów do Treblinki. Z Białegostoku również do Treblinki oraz Sobiboru.

Ofiary nazizmu to około 25 milionów ludzi, są to ofiary obozów, terroru, wojny. Część zbrodniarzy hitlerowskich poniosła odpowiedzialność podczas procesów  norymberskich w latach 1945‑1949. Niestety wielu przetrwało w ukryciu.

Komunizm

Po rewolucjach 1917 roku powstała Rosja Sowiecka, którą 30 grudnia 1922 roku przekształcono w Związek Socjalistycznych Republik Sowieckich (ZSRS). Państwo zostało poddane władzy partii komunistycznej podległej Włodzimierzowi Leninowi. Wojna odcisnęła na Rosji swoje piętno, trwał kryzys gospodarczy. By z nim walczyć, wprowadzono komunizm wojenny, który polegał na upaństwowieniu przemysłu, handlu i transportu. Chłopów zmuszono do przekazywania obowiązkowych dostaw żywności. Wprowadzono zasadę: kto nie pracuje, ten nie je. Nie ustrzegło to państwa przed klęską wielkiego głodu w latach 1920–1921 i licznymi ofiarami.

Po śmierci Lenina w 1924 roku walkę o władzę wygrał Józef Stalin (właściwie Josif Dżugaszwili), który krwawo rozprawił się ze swoimi przeciwnikami. Przy pomocy tajnej policji Zjednoczonego Państwowego Zarządu Politycznego (OGPU) wprowadził terror, który stał się symbolem władzy komunistycznej w ZSRS. Władza przeszła w ręce Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (bolszewików). Przymusowo wprowadzana kolektywizacja wsi i towarzysząca jej klęska głodu z lat trzydziestych pochłonęła około 10 milionów ofiar.

Tryby terroru

W kolejnych latach w ZSRS został rozwinięty system terroru, kontynuowany przez następcę OGPU – Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych (NKWD) założony w 1934 roku. Funkcjonariusze NKWD są odpowiedzialni za liczne zbrodnie m.in.:

• wielką czystkę z lat 1936–1938,

• operację polską NKWD 1937–1938 – ludobójstwo na Polakach mieszkających w ZSRS,

• zbrodnię katyńską,

• ofiary gułagów, czyli więźniów łagrów – obozów pracy przymusowej kontrolowanych przez Gułag (Główny Zarząd Obozów); system obozów pracy funkcjonował do 1956 roku i pochłonął kilkadziesiąt milionów ofiar.

Ofiary

We wstępie do Czarnej księgi komunizmu Stéphane Courtois zauważa:

W 1997 roku została wydana Czarna księga komunizmu, która ofiary systemu komunistycznego na świecie przedstawiła następująco:

Zbrodnia katyńska

Wiosną 1940 roku na mocy decyzji najwyższych władz ZSRS zawartej w tajnej uchwale Biura Politycznego KC WKP(b) z 5 marca 1940 roku rozstrzelano około 21 768 obywateli II RP. Zbrodnia została popełniona w kilku miejscach kaźni, np. w Katyniu, Charkowie, Kalininie, Kijowie, Mińsku. W latach 1940‑1990 władze ZSRS zaprzeczały swojej odpowiedzialności za zbrodnię katyńską. Dopiero 13 kwietnia 1990 roku oficjalnie przyznały, że była to jedna z ciężkich zbrodni stalinizmu. Zbrodnia katyńska jest kwalifikowana jako zbrodnia wojenna.

Słownik