Przeczytaj
Konflikty wewnętrzne i zewnętrzna interwencja
W 1106 r. wybuchła między synami Władysława Hermana otwarta wojna. Zwycięski Bolesław z początku pozostawił Zbigniewowi Mazowsze, lecz po roku wygnał brata z kraju. Ten zbiegł do Czech, a później udał się do Niemiec. Król niemiecki Henryk V pragnął kontynuować politykę wschodnią swoich poprzedników i zamierzał podporządkować sobie Węgry i Polskę. W 1108 r. nastąpił niemiecki atak na Węgry, Bolesław jednak uderzeniem na Morawy zneutralizował sprzymierzonego z Niemcami księcia czeskiego. Henryk V, pozbawiony wsparcia, poniósł porażkę na Węgrzech, ale w rewanżu w 1109 r. pociągnął na Polskę w obronie praw Zbigniewa. O fiasku jego wyprawy zadecydowała heroiczna obrona grodu w Głogowie. Armia niemieckiego króla, nie osiągnąwszy niczego, musiała się wycofać.
Aby nie dawać pretekstu do kolejnej interwencji, Krzywousty zaprosił Zbigniewa do Polski w 1112 r., po czym kazał go oślepić. Niedługo potem Zbigniew zmarł. Okrutny wyrok wywołał potężną falę oburzenia wśród możnych, zwłaszcza biskupów. Bolesław musiał odbyć publiczną pokutę za śmierć Zbigniewa. Kiedy jednak w 1117 r. bunt podniósł wojewoda Skarbimir, książę ukarał go w ten sam sposób.
Podbój i chrystianizacja Pomorza
Trudności wewnętrzne nie przeszkodziły Bolesławowi Krzywoustemu w odnoszeniu sukcesów w polityce zewnętrznej. Książę skutecznie interweniował w Czechach, osadzając na tronie praskim swoich kandydatów. W 1114 r. w Nysie zawarty został pokój polsko‑czeski, co pozwoliło Polakom skoncentrować wysiłek wojenny na podporządkowaniu Pomorza. Już rok wcześniej Bolesławowi udało się opanować linię grodów nadnoteckich z Nakłem na czele, a ok. 1119 r. polski książę narzucił swoją władzę ludności Pomorza Gdańskiego. W 1122 r. książę zachodniopomorski Warcisław złożył hołd Bolesławowi. W tym samym roku, by ułatwić Krzywoustemu działania na Pomorzu wojewoda Piotr Włostowic porwał księcia ruskiego i przemyskiego Wołodara, niwecząc w ten sposób jego wojenne plany. Ważnym zadaniem, które stanęło przed Krzywoustym po podboju Pomorza, była chrystianizacjachrystianizacja tego kraju. Miały się do tego przyczynić dwa nowe biskupstwa utworzone w ramach polskiej prowincji kościelnej – we Włocławku i Lubuszu. Na Pomorzu Zachodnim chrześcijaństwo przyjmowało się jednak z trudem. Mieszkańcy Pomorza duże zyski czerpali z dobrze rozwiniętego handlu oraz wypraw łupieskich, cenili sobie też niezależność polityczną. W bogatych miastach takich jak Wolin, Szczecin czy Kołobrzeg prawa stanowiły rady starszych, a pogaństwo wzmacniało te rozwiązania. Chrztu Pomorzan dokonała wreszcie w 1124 r. misja pod przewodnictwem biskupa Ottona z Bambergu.
Sprawdź, gdzie na mapie znajduje się to miasto.
Sukcesy polskiego księcia nad Bałtykiem z niepokojem obserwowano na dworze niemieckim, bowiem od zachodu trwał podbój ziem pomorskich przez saskich wojów. Król Lotar III zdołał przeciągnąć na swoją stronę Ottona z Bambergu, mającego ogromne wpływy na Pomorzu. Do otwartej konfrontacji polsko‑niemieckiej doszło na Węgrzech, na których tronie w 1131 r. Krzywousty starał się osadzić swojego kandydata, ale został pokonany przez Niemców i Czechów. W 1133 r. arcybiskup magdeburski Norbert z Xanten uzyskał bullębullę, w której papież zarządzał likwidację metropolii gnieźnieńskiej oraz podporządkowanie polskich diecezji Magdeburgowi. Wkrótce też, w 1135 r., na zjeździe w Merseburgu Bolesław zmuszony był złożyć hołd z Pomorza Zachodniego Lotarowi, w 1133 r. koronowanemu diademem cesarskim. Sukcesem polskiej dyplomacji było unieważnienie wspomnianej bulli - rok później (1136 r.) Stolica Apostolska przywróciła Gnieznu status arcybiskupstwa i zwierzchność nad polskimi diecezjami. Potwierdzała to tzw. bulla gnieźnieńska, której łaciński tekst zawiera ponad 400 polskich nazw miejscowości i nazwisk.
Statut Bolesława Krzywoustego
W 1138 r. Bolesław III Krzywousty zmarł i zgodnie z jego ostatnią wolą kraj został podzielony. Najstarszy z synów księcia, Władysław II, zrodzony z pierwszej żony Bolesława III, Zbysławy, został księciem zwierzchnim, inaczej zwanym senioremseniorem lub princepsemprincepsem. Miał rezydować w Krakowie i – zapewne – Gnieźnie oraz sprawować zwierzchnictwo nad Pomorzem. Dziedziczną dzielnicą Władysława stał się Śląsk. Jego przyrodni bracia, zrodzeni z drugiej żony Krzywoustego, Salomei, otrzymali: Bolesław Kędzierzawy – Mazowsze, Mieszko III – Wielkopolskę, Henryk Sandomierski – ziemię sandomierską. Księżna wdowa wraz z dwoma małoletnimi synami, wspomnianym Henrykiem oraz Kazimierzem (urodzonym krotko przed śmiercią ojca lub już po niej), zapewne osiadła w Łęczycy.
Słownik
(łac. bulla - pieczęć) urzędowy dokument papieski
wprowadzanie w społeczeństwach niechrześcijańskich zasad wiary i norm etycznych według nauki Jezusa Chrystusa
ozdobna opaska z tkaniny lub szlachetnego metalu, wysadzana kamieniami, perłami, gemmami itp., noszona na głowie jako oznaka władzy królewskiej, cesarskiej lub kapłańskiej
(łac. princeps - pierwszy) w średniowiecznej Polsce w okresie rozbicia dzielnicowego: książę mający władzę zwierzchnią nad dzielnicami
(łac. starszy, od senex - stary) we wczesnym średniowieczu (VII–X w.) człowiek możny przyjmujący prawny obowiązek militarnej i materialnej opieki nad kontrahentem (wasal) i w zamian odbierający od niego przysięgę wierności
Słowa kluczowe
Bolesław Krzywousty, Pomorze, Głogów, Bulla gnieźnieńska, testament Bolesława Krzywoustego, Polska pierwszych Piastów
Bibliografia
S. Szczur, Historia Polski. Średniowiecze, Kraków 2002.
Monarchia Piastów 1038–1399, red. M. Derwich, Warszawa–Wrocław 2003.
Wybór źródeł do historii Polski średniowiecznej (do połowy XV wieku), tom I: Społeczeństwo i państwo polskie do połowy XIII wieku, oprac. G. Labuda, B. Miśkiewicz, Poznań 1966.
Cudzoziemcy o Polsce. Relacje i opinie, wybrał i opracował J. Gintel, tom 1: wiek X‑XVII, Kraków 1971.
Wielka historia Polski, tomy 1‑10; Oficyna Wydawnicza FOGRA, Kraków 2016.