Przeczytaj
Horacy – liryk
Za największe osiągnięcie poetyckie Horacego (65–8 p.n.e.) uważa się cztery księgi Carmina czyli Pieśni, zwane również odami. Pieśń to najstarszy gatunek poezji lirycznej, początkowo związany z muzyką i obrzędami. U Horacego stał się samodzielną formą literacką. Poeta redagował pieśni długo i starannie, w mistrzowski sposób połączył doskonałość formy poetyckiej z prostotą. Czytelnicy od razu dostrzegli ich walory uniwersalne, liryzm i filozoficzną refleksję. W zbiorze znajdują się utwory o różnorodnej tematyce, Horacy buduje różnorodne sytuacje liryczne, urozmaica elementami narracji, opisu czy monologu.
Kreacja podmiotu lirycznego
Osoba mówiąca w tekście poetyckim może uobecniać się na kilka sposobów. Wiąże się to m.in. z podziałem liryki na bezpośrednią i pośrednią. W liryce bezpośredniej podmiot ujawnia własną obecność, mówiąc o swych przemyśleniach i odczuciach. W zależności od tego, czy można utożsamiać podmiot liryczny z autorem dzieła, czy też nie, rozróżnia się trzy odmiany liryki bezpośredniej:
W liryce pośredniej podmiot liryczny pozostaje do pewnego stopnia ukryty, a na pierwszy plan wysuwa się świat przedstawiony. W tego typu poezji także występują odmiany:
Kolejnym sposobem konstruowania podmiotu lirycznego jest przedstawienie go w postaci podmiotu zbiorowego – wyraża on poglądy czy odczucia charakterystyczne dla jakiejś grupy (wiekowej, narodowej, zawodowej itp.).
Podmiot indywidualny lub zbiorowy może kierować swoje słowa do konkretnego (zamierzonego) odbiorcy. Taki typ poezji nazywa się liryką zwrotu do adresata (inwokacyjnąinwokacyjną). Jeżeli wypowiedź nie polega tylko na komunikowaniu, ale wiąże się z nakłanianiem do określonego typu zachowań, tekst przynależy do liryki apelu.
Sytuacja liryczna
Zarys teorii literaturyW liryce ośrodkiem wypowiedzi jest podmiot liryczny, który w sposób pośredni lub bezpośredni zwierza się ze swego intymnego stosunku do tego czy innego zjawiska. Powstaje w ten sposób sytuacja wyznania, której istotę stanowi to, że w jej centrum znajduje się tylko jedna osoba, że tylko jedna osoba jest jej czynnym uczestnikiem. […] Podmiot liryczny w momencie wypowiedzenia może znajdować się niejako sam, sam być nadawcą i odbiorcą swego przekazu, może też swe wyznanie kierować do innej postaci, w obu jednak wypadkach on stanowi dominantę, język jego wypowiedzi nastawiony jest na jego „ja” […].
Sytuacji wyznania odpowiada w zakresie struktur stylistycznych monolog liryczny. Jest to forma „sprawozdania” na temat wewnętrznych przeżyć podmiotu, formą jego subiektywnej wyobraźni itp. […]Źródło: Michał Głowiński, Aleksandra Okopień-Sławińska, Janusz Sławiński, Zarys teorii literatury, Warszawa 1975, s. 258–259.
Sposób kreacji podmiotu lirycznego i sytuacja liryczna
Zarys teorii literaturySytuacja jest istotnym czynnikiem konstrukcyjnym w utworze lirycznym. Występuje ona w rozmaitych postaciach pod względem wyrazistości i stopnia zaangażowania w kompozycji. Możemy wyróżnić lirykę realizującą sytuację wyznania w sensie dosłownym oraz lirykę realizującą sytuację narracyjną. Osobnym przypadkiem jest taki układ, w którym najistotniejs.za jest sytuacja dramatyczna, krystalizująca się w obrębie świata przedstawionego i wyrazistsza od sytuacji podmiotu wypowiadającego. Utwory oparte na sytuacji o charakterze dramatycznym zwykło się nazywać liryką sytuacyjną. […] Wiersze reprezentujące lirykę sytuacyjną mają budowę jakby małej sceny, małego obrazka dramatycznego, występują w nich pewne elementy fabuły, obudowane wokół jednego punktu wyjściowego, którym jest właśnie sytuacja. […] Pomiot liryczny usuwa się jakby na bok, działa tylko poprzez zarysowanie świata przedstawionego […].
Źródło: Michał Głowiński, Aleksandra Okopień-Sławińska, Janusz Sławiński, Zarys teorii literatury, Warszawa 1975, s. 281–284.
Słownik
(gr. tópos koinós, łac. locus communis - miejsce wspólne) – powtarzający się motyw, występujący w obrębie literatury i sztuki zbudowany na fundamencie dwu wielkich tradycji śródziemnomorskich: antycznej i biblijno‑chrześcijańskiej. Wskazuje na jedność, ciągłość kulturową danego kontynentu czy na istnienie pierwotnych wzorców myślenia człowieka. Topos budowany jest na zasadzie obrazu mającego na celu opis jakiejś sytuacji (topos tonącego okrętu w Kazaniach Skargi)
rozwinięta apostrofa stanowiąca początek utworu literackiego