Istota wiary

R6zmWeGKOwNY31

Obraz przedstawia starszego mężczyznę, który przytrzymuje lewą ręką półnagiego młodzieńca. Z prawej ręki wypada mu nóż. Za prawą rękę chwyta go nadlatujący anioł.

W stadium religijnym człowiek żyje z pełną świadomością swojej egzystencji, rozdarcia, które jawi mu się teraz jako wina, grzeszność, jako „bojaźń i drżenie” (Bojaźń i drżenie to tytuł książki Kierkegaarda poświęconej rozważaniom nad historią Abrahama). Doświadcza wynikającego z tego stanu lęku, ale go akceptuje. Nie ucieka więc już przed samym sobą. WiarawiaraWiara nie jest dla Kierkegaarda pewnością, spokojem, ukojeniem, wybawieniem, lecz stanem ciągłego napięcia ducha – jej istotą jest bowiem działanie pomimo źródłowej niepewności. Na przykładzie historii Abrahama myśliciel z Kopenhagi wykazywał nieusuwalne napięcie między etycznościąetykaetycznością człowieka i jego religijnością.

Normy moralne mają pochodzenie społeczne, natomiast normy religijne – boskie. Ponieważ między człowiekiem a Bogiem jest nieskończona przepaść, zatem i między normami moralnymi i religijnymi zachodzi niewspółmierność. Bóg polecił Abrahamowi, żeby ten na dowód swojej wiary złożył w ofierze jedynego syna, Izaaka. Polecenie takie z punktu widzenia etyki jest niemoralne – jednak religia jest według Kierkegaarda ponad moralnością. Istotą kryzysu współczesnego chrześcijaństwa jest zdaniem filozofa próba oceniania dogmatówdogmatdogmatów z punktu widzenia moralności i estetykiestetykaestetyki.

Abrahama, który zdecydował się spełnić wolę Boga, Kierkegaard nazywał „rycerzem wiary” – jego wielkość polega na tym, że zdecydował się na ten krok wbrew wszystkiemu.

Myśl religijna Kierkegaarda wyraźnie lokuje się w tradycji Tertuliana i Pascala. 
Bardzo mocno akcentuje paradoksalny i absurdalny charakter wiary. Wiara wymaga porzucenia wszelkich kalkulacji, rozumu, pewności, a nawet, do pewnego stopnia, nadziei. Abraham nie ma pewności, czy polecenie zabicia syna pochodzi od Boga. 
Jaki Bóg mógłby tego chcieć? Ale on właśnie nie stawia sobie tego pytania. Nie rozważa, czy to jest próba czy nie, czy on sam, Abraham, oszalał czy nie – po prostu zawiesza myślenie i idzie zabić swojego syna.

Takiej pełnej absurdu i ciemności wierze, nazywanej przez Kierkegaarda religijnością typu B, przeciwstawia on tradycyjną, fałszywą religijność typu A. Religijność taka to połączenie elementu estetycznego i etycznego – człowiek żyje w stanie samozadowolenia, jest przekonany, że bycie chrześcijaninem wynika z aktu chrztu i chodzenia do kościoła, towarzyszy mu uczucie pewności i jasności, ma nadzieję na osiągnięcie szczęśliwej nieśmiertelności. Jego wyobrażenie raju jest podobne do życia w wiecznym stadium estetycznym. Kierkegaard zarzuca Kościołowi pielęgnowanie takiej wizji życia chrześcijańskiego.

Słownik